Hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng được đầu tư xây dựng từ năm 1996 với chức năng cung cấp nước tưới để phát triển vùng nguyên liệu mía cho khu vực phía Nam hai huyện Tân Biên và Tân Châu, đồng thời cung cấp nước công nghiệp cho nhà máy đường 8.000 tấn/ngày của Công ty Bourbon Tây Ninh. Năm 2000, hệ thống bắt đầu mở nước phục vụ sản xuất nông nghiệp. Thế nhưng sau hơn 10 năm hoạt động, diện tích thực tưới của hệ thống thuỷ lợi Tây Hưng so với diện tích thiết kế vẫn còn thấp và mục tiêu phát triển vùng nguyên liệu mía trong vùng tưới vẫn chưa đạt.

Kênh chính hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng hầu hết vẫn còn là kênh đất

Ông Trần Quang Tĩnh, Giám đốc Xí nghiệp Thuỷ lợi Tân Biên- Tân Châu cho biết từ năm 2000- khi hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng bắt đầu được đưa vào hoạt động thì Xí nghiệp Thuỷ nông Tân Hưng được thành lập với nhiệm vụ chính là quản lý, bảo vệ và khai thác hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng. Năm 2009, xí nghiệp sáp nhập với Trạm khai thác Thuỷ lợi Tân Châu và đổi tên thành Xí nghiệp Thuỷ lợi Tân Biên- Tân Châu trực thuộc Công ty TNHH MTV khai thác thuỷ lợi Tây Ninh. Sau khi sáp nhập, xí nghiệp hoạt động ngày càng tốt hơn, hiệu quả tưới tiêu được nâng cao. Trong năm 2011, xí nghiệp đã hợp đồng tưới tiêu cả 3 vụ đạt tổng diện tích hơn 20.000 ha- trong đó riêng hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng hợp đồng tưới cả 3 vụ được hơn 15.000 ha- tăng hơn 18% so với năm trước. Hoạt động của hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng đã tạo điều kiện thuận lợi cho huyện Tân Biên và Tân Châu chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng gia tăng giá trị kinh tế.

Tuy nhiên, kết quả tưới tiêu thực tế của hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng so với năng lực thiết kế thì vẫn còn khá thấp. Theo thiết kế, hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng gồm 1 tuyến kênh chính xuất phát từ bờ hồ Dầu Tiếng, chảy qua xã Tân Hưng, huyện Tân Châu, xã Tân Phong, huyện Tân Biên với chiều dài gần 30 km, với năng lực tưới thiết kế là hơn 10.000 ha, nhằm phục vụ phát triển vùng nguyên liệu mía với diện tích được quy hoạch hơn 9.000 ha trong vùng tưới. Thế nhưng, đến nay hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng chỉ tưới được khoảng hơn 6.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, đạt được khoảng 60% diện tích thiết kế, trong đó diện tích quy hoạch phát triển cây mía trong vùng tưới còn thấp hơn. Trong vùng tưới của hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng hiện chỉ mới phát triển được khoảng 4.000 ha mía. Thực trạng này cho thấy hiệu quả của việc đầu tư xây dựng hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng vẫn còn khá thấp so với mục tiêu dự kiến.

Vì sao sau 10 năm qua, hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng vẫn chưa thể phát huy hết tác dụng? Theo ông Trần Quang Tĩnh thì nguyên nhân cơ bản là do hệ thống kênh cấp 3 và kênh nội đồng còn thiếu rất nhiều so với thiết kế và tuyến kênh chính của hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng chưa được đầu tư kiên cố hoá hoàn chỉnh. Cụ thể, hệ thống kênh cấp 3 và kênh nội đồng có diện tích tưới dưới 50 ha đến nay vẫn còn hơn 50% số tuyến chưa được đầu tư xây dựng theo đúng thiết kế. Nguyên nhân của việc này là theo phân cấp trước đây khi triển khai xây dựng hệ thống thuỷ lợi, các tuyến kênh có diện tích tưới trên 50 ha do tỉnh đầu tư kinh phí xây dựng, còn các tuyến kênh có diện tích tưới dưới 50 ha thì do địa phương vận động nhân dân đầu tư xây dựng theo phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”. Thực tế qua nhiều năm, việc xây dựng các tuyến kênh do địa phương chịu trách nhiệm được triển khai ì ạch nên đến nay vẫn còn thiếu rất nhiều. Còn tuyến kênh chính hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng có chiều dài gần 30 km, nhưng đến nay mới được bê tông hoá một số đoạn xung yếu với tổng chiều dài chỉ khoảng 5,5 km. 

Trong vùng nguyên liệu mía vẫn còn xen nhiều loại cây trồng khác

Ngoài ra, còn có vấn đề là nhiều diện tích trong vùng tưới chưa thực hiện trồng cây theo quy hoạch. Vùng tưới của hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng được quy hoạch phát triển đến hơn 9.000 ha mía, nhưng do nhiều nguyên nhân, chủ yếu là yếu tố lợi nhuận, nên nông dân không trồng mía theo quy hoạch mà tiếp tục trồng lúa, trồng mì và trồng cây lâu năm khác. Tình trạng trồng xen này không chỉ gây khó khăn trong việc thực hiện quy hoạch phát triển vùng nguyên liệu mía mà còn gây khó khăn trong việc cung cấp nước tưới, bởi vì nhu cầu nước tưới của cây mía và cây lúa khác nhau- nếu tưới cho mía thì sẽ gây ảnh hưởng đến cây lúa và ngược lại.

Để hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng phát huy hết tác dụng và đúng mục đích, Ban Giám đốc Xí nghiệp Thuỷ lợi Tân Biên- Tân Châu kiến nghị các địa phương quan tâm hơn nữa đến công tác vận động nhân dân tham gia xây dựng các tuyến kênh cấp 3 và nội đồng đã được phân cấp trách nhiệm trước đây. Đồng thời các ngành chức năng, các địa phương và các nhà máy đường tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền, vận động và có chính sách khuyến khích để những nông dân có đất trong vùng tưới tự nguyện chuyển đổi cây trồng sang cây mía để phù hợp với quy hoạch. Như thế mới có thể phát huy hiệu quả tưới tiêu của hệ thống thuỷ lợi Tân Hưng đúng như mong muốn.

Sơn Trần