Hormon là những chất sinh học được bài tiết bởi các tuyến nội tiết trong cơ thể rồi máu chuyên chở đến các cơ quan để điều khiển hoạt động của các cơ quan này. Có nhiều loại hormon và người ta dùng liệu pháp hormon là dùng thuốc nội tiết nhằm bổ khuyết sự thiếu hormon ở người bệnh.

Người phụ nữ ngoài những hormon giống như người nam, có hai hormon sinh dục nữ là estrogen và progesteron, trong khi người nam chỉ có một hormon sinh dục nam là testosteron. Người phụ nữ thường bị những rối loạn đưa đến thiếu hormon sinh dục nữ và phải dùng liệu pháp sử dụng thuốc nội tiết thay thế.

Còn người nam cũng có những rối loạn do thiếu hormon sinh dục nam. Việc dùng thuốc loại hormon nói chung, phải rất thận trọng. Thế mà việc dùng thuốc tùy tiện vẫn xảy ra, đưa đến những hậu quả rất đáng tiếc, đặc biệt là dùng hormon để làm “tăng cơ bắp”.

Một mục tiêu của vận động viên, đặc biệt vận động viên luyện tập thể hình, là làm sao tăng khối lượng cơ bắp ngày càng nhiều càng tốt. Nếu chỉ dựa vào cơ chế dinh dưỡng hợp lý, sự vận động thể lực thích hợp để tăng thể tích cơ bắp thì không có gì để nói nhưng nếu lạm dụng các thuốc gọi là “hormon tăng trọng” thì đó là điều rất đáng quan tâm.

Nếu vận động viên tham gia thi đấu các giải đấu chính thức bị phát hiện dùng “hormon tăng trọng” sẽ bị kết án là “doping” và phải chịu hình phạt rất nặng. “Hormon tăng trọng” là cách gọi không chính thức, thật ra phải gọi đó là hormon sinh dục nam.

Hormon sinh dục nam còn được gọi tên chung là androgen, là nhóm các chất sinh học, kể cả các thuốc, tác động đến giới tính nam làm phát triển và điều hòa hoạt động bình thường của cơ quan sinh dục nam. Một androgen thiên nhiên là testosteron do tinh hoàn tiết ra, nếu thiếu nó sẽ dẫn đến “thiểu năng sinh dục nam” mà một biểu hiện của rối loạn này là “bất lực, yếu sinh lý ở nam giới”.

Từ testosteron, các nhà dược học tạo ra các androgen tổng hợp dùng làm thuốc với các đặc điểm: có thể dùng để uống (nếu dùng testosteron thiên nhiên bắt buộc phải dùng đường tiêm), kéo dài thời gian tác dụng lâu hơn, có tác động khác với hoạt động sinh dục nam như làm tăng quá trình đồng hóa chất đạm giúp phát triển bắp thịt (nam giới lạm dụng thuốc ở tác dụng này để làm tăng cơ bắp). Thuốc hormon nói chung, trong đó có các androgen là thuốc thuộc loại nguy hiểm cần được chỉ định và hướng dẫn sử dụng bởi bác sĩ chuyên khoa.

Nếu sử dụng không đúng sẽ bị các tác dụng phụ rất nặng nề, thậm chí là rất nguy hiểm. Testosteron dùng lâu dài có thể gây một số tác dụng phụ như: gây chứng to vú ở đàn ông (theo cơ chế chưa được biết rõ vì thuốc kháng androgen khác như cimetidin trị loét dạ dày có tác dụng phụ này), gây viêm gan tắc mật đưa đến vàng da, dùng lâu dài có thể gây suy gan), không có tinh trùng.

Một androgen khác thường bị lạm dụng không chỉ ở nam giới mà còn cả ở nữ giới để làm tăng cơ bắp, đó là Durabolin. Durabolin là tên biệt dược của nandrolon phenylpropionat. Durabolin thường bị lạm dụng làm “thuốc bồi dưỡng làm tăng cơ bắp, tăng lực”, bởi vì Durabolin không dùng trị thiểu năng sinh dục nam mà tác dụng chủ yếu của nó là đồng hóa protein, tức giúp cho cơ thể hấp thụ, biến dưỡng tốt chất đạm và vận chuyển các acid amin của chất đạm vào mô cơ làm cho cơ thể tăng khối lượng cơ, tăng cân, tăng sức.

Do có cấu trúc steroid giống testosteron nên Durabolin còn được gọi là thuốc steroid tăng đồng hóa (anabolic steroid) được chỉ định trị chứng gầy ốm, sụt cân, mất sức sau phẫu thuật, hay bị loãng xương do tuổi già hoặc do dùng thuốc glucocorticoid lâu dài. Trong luyện tập thể hình, nam giới thường lạm dụng nandrolon và các anabolic steroid khác để làm tăng cơ bắp.

Trong các giải thi đấu thể thao quan trọng, vận động viên thường dùng doping bằng anabolic steroid để tăng thể tích cơ bắp, tăng lực nhằm đạt thành tích cao. Doping bị cấm không chỉ vì lý do đạo đức mà còn vì tác dụng phụ nguy hiểm của thuốc doping.

Durabolin đối với phụ nữ, nếu không hiểu rõ, sử dụng liều cao và lâu ngày để làm cho mập, có thể bị triệu chứng nam tính hóa: rậm lông, giọng nói trầm, rụng tóc (đàn ông bị hói đầu là do androgen), nổi trứng cá ở mặt, rối loạn rụng trứng và có thể bị mất kinh nguyệt.

Xin lưu ý, thuốc là hormon sinh dục nam chỉ dùng khi bác sĩ chuyên khoa khám và chỉ định chứ không thể dùng tùy tiện, đặc biệt nhằm làm tăng cơ bắp - là lợi ích trước mắt trong khi sẽ chuốc lấy tác hại không lường được về sau.

Nguồn: Trung tâm Truyền thông - Giáo dục Sức khỏe TP.HCM