Tháng 12.2016, trong lần làm việc với Tổng cục II thuộc Bộ Quốc phòng, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhắc lại lời dạy của tổ tiên “Lo giữ nước từ khi nước chưa nguy”. Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc bao giờ cũng đi đôi với nhau. Lênin, lãnh tụ của giai cấp vô sản đã nhấn mạnh rằng, một cuộc cách mạng chỉ thật sự có giá trị khi nó biết cách tự bảo vệ.

Từ năm 2021 (thời điểm Đại hội XIII của Đảng) đến nay, chỉ chưa đầy bốn năm nhưng thế giới đã và đang có những biến động khó lường, như chính các nhà ngoại giao thừa nhận: “Rất khó dự báo”. Ngày 9.5.2024 (trước sinh nhật Bác Hồ 10 ngày), thay mặt Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ký ban hành Quy định số 144-QĐ/TW “Quy định chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên giai đoạn mới”.

Điểm 1, Điều 4 của quy định này yêu cầu cán bộ, đảng viên “Luôn luôn giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, cơ quan, tổ chức và trong nhân dân, trước hết là ở chi bộ, cơ quan, đơn vị công tác, khu dân cư; kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện chia rẽ, bè phái, cục bộ, lợi ích nhóm; xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị thật sự trong sạch, vững mạnh toàn diện”.

Năm 1925, Nguyễn Ái Quốc sáng lập và là chủ bút của tờ báo Thanh Niên.

Trong đề tài khoa học cấp nhà nước có nhan đề “Tư tưởng, chiến lược đoàn kết Hồ Chí Minh”, công bố từ những năm 90 của thế kỷ XX, tác giả Phùng Hữu Phú đã kỳ công thống kê rằng, toàn bộ di sản Hồ Chí Minh để lại, có thể kiểm đến gần 44% số bài nói, bài viết của Người có nhắc đến cụm từ “đoàn kết” và “đại đoàn kết”. Tư tưởng đại đoàn kết của Chủ tịch Hồ Chí Minh hình thành từ sớm, khi Người còn rất trẻ. Trong “Tuyên ngôn của Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức” (1925), Nguyễn Ái Quốc kêu gọi: “Hỡi các bạn thân yêu, chúng ta nên sớm kết đoàn lại! Hãy hợp lực để đòi quyền lợi và tự do của chúng ta! Hãy hợp lực để cứu lấy nòi giống chúng ta”.

Đoàn kết - sợi chỉ đỏ xuyên suốt

Mùa xuân năm 1941, khi vừa đặt chân lên Tổ quốc sau cuộc hành trình 30 năm để “tìm hình của nước” trong bài “Kính cáo đồng bào” viết ngày 6.6.1941, Người kêu gọi: “Trong lúc này quyền lợi dân tộc giải phóng cao hơn hết thảy. Chúng ta phải đoàn kết lại đánh đổ bọn đế quốc và bọn việt gian đặng cứu giống nòi ra khỏi nước sôi lửa nóng”.

Ngày 1.2.1942, trong bài đăng trên báo “Việt Nam độc lập”, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Sử ta dạy cho ta bài học này: Lúc nào dân ta đoàn kết muôn người như một thì nước ta độc lập, tự do. Trái lại lúc nào dân ta không đoàn kết thì bị nước ngoài xâm lấn. Vậy nay ta phải biết đoàn kết, đoàn kết mau, đoàn kết chắc chắn thêm lên mãi dưới ngọn cờ Việt Minh để đánh đuổi Tây - Nhật, khôi phục lại độc lập, tự do”.

Ngày 14.10.1945, sau khi đọc Tuyên ngôn độc lập chỉ ít ngày, trong thư gửi đồng bào Công giáo, Người viết: “Không đoàn kết thì suy và mất. Có đoàn kết thì thịnh và còn. Chúng ta phải lấy đoàn kết mà xoay vần vận mệnh, giữ gìn dân tộc và bảo vệ nước nhà”. Mười năm sau, ngày 10.1.1955, nói chuyện tại Hội nghị đại biểu Mặt trận Liên-Việt toàn quốc, Người giải thích: “Đại đoàn kết tức là trước hết phải đoàn kết đại đa số nhân dân, mà đại đa số nhân dân ta là công nhân, nông dân và các tầng lớp nhân dân lao động khác. Đó là nền gốc của đại đoàn kết. Nó cũng như cái nền của nhà, gốc của cây”.

Trước đó, phát biểu tại lễ mừng Quốc khánh, ngày 2.9.1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Đoàn kết là một lực lượng vô địch. Lực lượng đoàn kết đã giúp Cách mạng tháng Tám thành công. Lực lượng đoàn kết đã giúp kháng chiến thắng lợi. Lực lượng đoàn kết sẽ động viên nhân dân từ Bắc đến Nam đấu tranh thực hiện hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ trong cả nước”. Ngày 25.4.1961, nói chuyện tại Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ 2, Người nhắc lại câu nói đã trình bày trong cuộc Đại hội hợp nhất Việt Minh - Liên Việt năm 1951: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết/ Thành công, thành công, đại thành công”. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Đoàn kết là một chính sách dân tộc, không phải là một thủ đoạn chính trị” và điều ấy không chỉ đúng với đoàn kết toàn dân, còn đúng với cả đoàn kết trong Đảng, Bác nhấn mạnh: “Đoàn kết trong Đảng là quan trọng hơn bao giờ hết”, Người nói rõ mục đích để “làm cho quần chúng mến Đảng, ra sức ủng hộ Đảng và tự giác, tự nguyện chịu Đảng lãnh đạo”. Đoàn kết trong Đảng thể hiện cả trong tư tưởng, hành động, không được giả tạo, hình thức, phải thực chất, đoàn kết phải là đoàn kết thống nhất, đoàn kết trên nền tảng đường lối, quan điểm của Đảng và vì lợi ích của tập thể, “Muốn đoàn kết chặt chẽ trong Đảng, ắt phải thống nhất tư tưởng, mở rộng dân chủ nội bộ, mở rộng tự phê bình và phê bình”.

Trong bản Di chúc thiêng liêng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dành khoảng 140 chữ để nói về đoàn kết. Trích dẫn Di chúc: “Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, cho nên từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác”. “Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”. “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau”. Trong “Hồ Chí Minh toàn tập” do Nhà xuất bản chính trị Quốc gia phát hành, người ta thống kê được 839 trên tổng số 1.921 bài nói, bài viết đề cập đến vấn đề đại đoàn kết. Nghiên cứu toàn bộ di sản của Người, có thể thấy từ “đoàn kết” được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc trên 2.000 lần và cụm từ “đại đoàn kết” trên 80 lần.

“Sức mạnh vô địch của chúng ta”

Hệ thống lại như vậy để thấy, ngay từ khi còn rất trẻ cho đến lúc trở thành lãnh tụ cách mạng, tư tưởng đoàn kết, đại đoàn kết hình thành và nhất quán, xuyên suốt trong con người Hồ Chí Minh. Tiện đây nói thêm, từ khi mới ngoài hai mươi tuổi, người thanh niên Nguyễn Tất Thành, trên hành trình tìm con đường giải phóng dân tộc đã thể hiện sự tỉnh táo cùng nhận định chính xác vô cùng về sức mạnh đại đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế. Khi tranh luận cùng cụ Phan Châu Trinh, Nguyễn Tất Thành quả quyết, chỉ có ta mới giải phóng cho ta, không nên trông chờ vào lòng thương của thực dân Pháp (tại thời điểm đó, những năm 20 của thế kỷ XX).

Để chứng minh, xin dẫn ra đây một phần tài liệu có độ tin cậy cao. Ngày 21.5.2023, đúng dịp 133 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, báo Nghệ An cuối tuần cho công bố tư liệu “Truyền thông về Nguyễn Ái Quốc đầu thế kỷ XX”. Theo bài báo này, nhà báo Alfred-Ernest Babut (1878-1962), đảng viên Đảng Xã hội Pháp, quen biết cả Phan Châu Trinh và Nguyễn Ái Quốc trên đất Pháp. Ông này có bài viết bằng tiếng Pháp "Phan Chau-Trinh et Nguyen Ai-Quoc" (Phan Châu Trinh và Nguyễn Ái Quốc). “Tôi biết Nguyễn Ái Quốc lắm. Tôi bắt đầu quen biết Nguyễn Ái Quốc khi còn ở Paris, cách đây 12 năm. Nếu tôi không quên thì hồi đó Nguyễn Ái Quốc ở phố Compoint, tại xóm Batignolles, thuê một gian phòng nhỏ, ở chung với ông Phan Châu Trinh. Nhưng chẳng bao lâu ông Phan không thể ở cùng với Nguyễn Ái Quốc được. Hai người cứ tranh luận về chính trị hoài, đôi khi thức cả đêm để cãi cho ra lẽ”... Vẫn theo nhà báo A.E. Babut, Nguyễn Ái Quốc rất hiểu Phan Châu Trinh, hiểu tất cả sự thất bại của thế hệ những nhà yêu nước và những con đường cứu nước khác nhau. Nguyên do bởi chính Nguyễn Ái Quốc đã từng trải nghiệm thực tế, quyết tâm ra đi tìm đường cứu nước. Ái Quốc nói với ông Phan rằng chúng ta chẳng có thể nào trông cậy vào nước Pháp được... Như vậy, thêm một điều để khẳng định, tư tưởng đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế, tự lực cánh sinh, đem sức ta giải phóng cho ta, đã hình thành từ rất sớm trong con người Hồ Chí Minh.

Ngày 6.9.1967, trong “Thư gửi đồng chí Nguyễn Hữu Thọ- Chủ tịch Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam cùng đồng bào, chiến sĩ và cán bộ miền Nam ngày 6.9.1967, nhân dịp Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam công bố bản Cương lĩnh chính trị”, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Đoàn kết là sức mạnh vô địch của chúng ta. Bản Cương lĩnh chính trị của Mặt trận là ngọn cờ đại đoàn kết toàn thể nhân dân miền Nam để cùng nhau chống Mỹ, cứu nước đến thắng lợi cuối cùng. Nhân dân ta đã đoàn kết, càng đoàn kết rộng rãi và chặt chẽ hơn nữa”.

Việt Đông

(còn tiếp)