Với mục tiêu ngày càng có nhiều người lao động (NLĐ) được hưởng chế độ hưu và thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) sau khi hết tuổi lao động, chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện ngày càng nhân văn và phù hợp với nhu cầu thực tiễn của người dân.

Bổ sung đối tượng tham gia

Bà Trần Tú Phương- Trưởng phòng Truyền thông BHXH tỉnh cho biết, Luật BHXH (sửa đổi) năm 2024 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT có hiệu lực từ ngày 1.7.2025, mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố; người lao động làm việc không trọn thời gian; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.

Theo đó, bổ sung đối tượng tham gia BHXH tự nguyện là NLĐ làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên, kể cả trường hợp NLĐ và người sử dụng lao động thoả thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên; cán bộ, công chức, viên chức đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc, trừ trường hợp hai bên có thoả thuận về việc đóng BHXH bắt buộc trong thời gian này.

Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất là việc giảm số năm đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15 năm để đủ điều kiện hưởng lương hưu. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với những người tham gia BHXH tự nguyện ở độ tuổi trung niên, những người lao động không chính thức, hoặc những người chưa có điều kiện đóng góp liên tục trong nhiều năm.

Theo quy định mới, chỉ cần đủ 15 năm đóng BHXH và đạt độ tuổi nghỉ hưu theo quy định, người tham gia đã có thể nhận lương hưu hàng tháng để bảo đảm cuộc sống khi về già. Đây là một bước tiến quan trọng, góp phần khuyến khích người dân tham gia BHXH tự nguyện, đồng thời tạo cơ hội cho nhiều người có thể thụ hưởng lương hưu sớm hơn. Ngoài ra, những người có thời gian đóng BHXH dài hơn vẫn được hưởng lương hưu với tỷ lệ cao hơn, khuyến khích sự gắn bó lâu dài với chính sách này.

Trước sự thay đổi có lợi cho người tham gia BHXH, bà Nguyễn Thị Thu, ngụ phường Hiệp Tân, thị xã Hoà Thành, phấn khởi chia sẻ: “Luật BHXH năm 2024 mang tính nhân văn sâu sắc, trong đó có nội dung giảm số năm đóng BHXH từ 20 năm xuống còn 15 năm để được hưởng chế độ hưu trí. Đây là điều kiện thuận lợi để người dân tham gia BHXH được nhiều hơn, quá trình vận động đạt hiệu quả hơn”.

Một trong những bước tiến mới trong Luật BHXH năm 2024 là việc bổ sung trợ cấp thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó, lao động nữ và nam tham gia BHXH tự nguyện khi sinh con hoặc có vợ sinh con sẽ được nhận trợ cấp 2 triệu đồng cho mỗi con, nếu đáp ứng đủ điều kiện đóng BHXH từ đủ 6 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con. Quan trọng hơn, NLĐ không phải đóng góp thêm bất kỳ khoản nào so với mức đóng BHXH tự nguyện như hiện tại.

Quy định cũng áp dụng cho cả trường hợp thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ. Chính phủ sẽ điều chỉnh mức trợ cấp thai sản trên phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách Nhà nước từng thời kỳ.

Lao động nữ là người dân tộc thiểu số hoặc lao động nữ là người dân tộc Kinh có chồng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo khi sinh con, ngoài trợ cấp thai sản nêu trên, còn được hưởng chính sách hỗ trợ khác theo quy định của Chính phủ.

Gia tăng quyền lợi, tính hấp dẫn

Một trong những nội dung sửa đổi, bổ sung lớn của Luật BHXH năm 2024 là bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng. Cụ thể, Điều 23 Luật BHXH 2024 quy định: Khi tham gia BHXH mà NLĐ đã đủ tuổi nghỉ hưu nhưng có thời gian đóng BHXH không đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng BHXH một lần và không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.

Mức trợ cấp hằng tháng thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng và được áp dụng việc điều chỉnh mức hưởng như đối với quy định về điều chỉnh lương hưu. Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng được ngân sách Nhà nước đóng BHYT. Khi qua đời, thân nhân được hưởng trợ cấp một lần cho những tháng chưa nhận và được hưởng trợ cấp mai táng nếu đủ điều kiện theo quy định.

Trường hợp tổng số tiền tính theo thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH không đủ để NLĐ hưởng trợ cấp hằng tháng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu NLĐ có nguyện vọng thì được đóng một lần cho phần còn thiếu để hưởng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Căn cứ theo Điều 169 Bộ luật Lao động 2019, NLĐ bảo đảm điều kiện về thời gian đóng BHXH theo quy định của pháp luật về BHXH được hưởng lương hưu khi đủ tuổi nghỉ hưu. Theo đó, tuổi nghỉ hưu của NLĐ trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình cho đến khi đủ 62 tuổi đối với lao động nam vào năm 2028 và đủ 60 tuổi đối với lao động nữ vào năm 2035.

Tại Khoản 9, Điều 141 Luật BHXH năm 2024 quy định: “Người tham gia BHXH tự nguyện trước ngày 1.1.2021 và đủ 20 năm đóng BHXH tự nguyện trở lên thì được hưởng lương hưu khi đủ 60 tuổi đối với nam, đủ 55 tuổi đối với nữ…”. Quy định này giúp cho những người đã tham gia BHXH trước năm 2021 được hưởng lương hưu sớm hơn so với độ tuổi nghỉ hưu theo quy định tại Bộ luật Lao động hiện hành.

Đề cập đến những đổi mới trong Luật BHXH lần này, bà Bùi Kim Kiều, ngụ phường Long Hoa, thị xã Hoà Thành cho biết: “Luật BHXH hiện nay có nhiều đổi mới, rất có ích và thuận tiện cho người dân. Đặc biệt, tôi quan tâm đến chế độ cho người cao tuổi. Trước đây, đến 80 tuổi mới được hưởng chế độ trợ cấp, bây giờ 75 tuổi đã được hưởng. Thời gian đã giảm 5 năm, góp phần giải quyết nhiều vấn đề về kinh tế cho người cao tuổi”.

Luật BHXH năm 2024 là một bước tiến lớn trong việc cải cách chính sách an sinh xã hội tại Việt Nam, trong đó, nhiều điểm mới liên quan đến BHXH tự nguyện cho thấy sự quan tâm sâu sắc của Nhà nước đối với nhóm lao động yếu thế. Với sự hỗ trợ tích cực từ ngân sách Nhà nước, sự gia tăng quyền lợi và mở rộng đối tượng thụ hưởng, chính sách ngày càng nhân văn, trở thành “bệ đỡ” vững chắc, giúp NLĐ tự do an tâm hơn trên con đường xây dựng cuộc sống ổn định, bền vững.

Luật BHXH (sửa đổi) năm 2024 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT là hai chính sách quan trọng liên quan đến an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước ta. Qua những nội dung nêu trên cho thấy, NLĐ tham gia BHXH tự nguyện sẽ góp phần ổn định cuộc sống, được chăm sóc sức khoẻ khi về già.

Đại Dương