Trong ký ức tuổi thơ ngày ấy, cứ vào tháng chín, tháng mười âm lịch là trời mưa nhiều, người dân quê tôi gọi là mùa nước nổi. Nhà tôi chuẩn bị sẵn những dụng cụ như vợt, rổ, đáy, để ra ruộng đồng bắt cá con. Những dụng cụ này đều từ bàn tay cha tôi làm ra. Ðối với cái vợt thì cha tôi dùng lưới nhựa bện vào cái vòng bằng tre chẻ mỏng, gắn vào một cái cán bằng cây tầm vông nhỏ, dài khoảng hơn 1 mét để cầm vợt cá.

Còn cái đáy, cũng dùng lưới nhựa, phần miệng bện vào cái niềng tròn, làm bằng tre chẻ mỏng, có đường kính khoảng 0,6m, nhưng lưới phải dài hơn 2 mét, phần đáy chỉ dùng dây cột chặt, để khi cá lọt vào không bị xảy. Rổ thì dễ, dùng cây trúc chẻ thành nhiều nan nhỏ và đan thành…

Khi ra ruộng, những nơi nước nổi cha tôi dùng vợt vớt cá con, còn nơi nào có rãnh bờ thông đám ruộng này qua đám ruộng kia, nước chảy mạnh thì dùng cái đáy đặt ngay nơi đó. Chỉ vài tiếng đồng hồ, cha tôi đến giỡ đáy lên thì đủ thứ cá con nào rô, trê, sặc, bã trầu, lưỡi tre, lia thia, lòng tong… còn tươi roi rói.

Sau khi đem cá về nhà, anh em tôi cùng mẹ quây quần lựa rác rưởi, bùn đất, rửa sạch, phần dành để làm mắm chua ăn lâu ngày, phần om ăn liền thì cho vào thau, ướp chút muối, bột ngọt, đường. Mẹ đặt chảo trên bếp củi, đến khi nóng, cho vào ít dầu ăn, ít tỏi, khi tỏi phi bốc mùi thơm thì cho cá vào, đậy nắp lại, độ khoảng 15 phút thì cá chín, cho vào mớ hành xắt nhỏ, là có nồi cá con om. Bày biện ra mâm, kèm theo các thứ rau ruộng như rau dừa, rau bợ, rau chốc, rau kèo nèo thêm mớ lá cóc, rau thơm hái ở vườn nhà… Chén nước mắm mẹ tôi đâm tỏi ớt đỏ tươi dậy mùi thơm quyến rũ.

Ðể có được nồi cá con om ngon và mềm, mà không bị nát, sau khi rửa cá sạch sẽ, mẹ tôi phải để cá trong rổ vài phút cho ráo nước, mới đem chế biến. Tôi hay dùng bánh tráng để cuốn cá và rau các loại để chấm vào chén nước mắm đầy vị cay, ngọt. Cuốn bánh có đầy đủ hương vị thiên nhiên của đồng quê, hoà huyện mùi cá con om bùi bùi như còn vương mùi bùn đất.

Bây giờ cũng vào mùa mưa, ruộng ở xứ tôi thì làm ba vụ, các thứ thuốc xịt cỏ, thuốc cháy, tăng trưởng đã làm ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của các loài cá đồng. Ruộng đồng bây giờ không còn nhiều cá như xưa. Nhưng mỗi khi nghe mưa rơi, lòng tôi lại đong đầy nỗi nhớ...

THUỲ DUNG