Chứng tích một thời hào hùng

Ngay phía sau căn nhà ở tạm để trông rẫy của ông Trần Văn Hoà (45 tuổi) ở giữa đảo Nhím, có cắm một bảng thông báo chứng tích chiến tranh. Bảng làm bằng sắt, chiều ngang khoảng 1m, chiều dài 1m. Trên nền màu đỏ của bảng in nội dung: “Tại nơi đây, trước là “Cầu Lâm Phốt”, thuộc tuyến đường Trần Lệ Xuân (cũ), bộ đội và Nhân dân ta đã anh dũng chiến đấu và hy sinh. Năm 1997, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Tây Ninh đã quy tập được 97 bộ hài cốt liệt sĩ trong khu mộ tập thể tại khu vực này”.

Ông Hoà kể, gia đình ông ngụ thị trấn Dương Minh Châu, huyện Dương Minh Châu. Hơn 40 năm trước, khi công trình hồ Dầu Tiếng chưa khởi công xây dựng, khu vực hồ hiện nay là thượng nguồn sông Sài Gòn. Gia đình ông vào đây cất nhà, làm rẫy và hiện vẫn canh tác 3-4ha mì trên đất bán ngập của đảo Nhím.

Liên quan đến bảng thông báo di tích nêu trên, ông Hoà cho biết, năm 2024, khi hết mùa mì, ông về nhà ở thị trấn Dương Minh Châu làm ăn, sinh sống, khi hồ xả nước, ông trở lại đảo trồng mì thì thấy bảng thông báo di tích đã được cắm phía sau nhà.

Ông Hoà nhớ lại vụ tìm thấy hài cốt liệt sĩ trong khu mộ tập thể tại khu vực này năm 1997, vào mùa nước cạn, một số người dân làm nghề rà sắt phế liệu, dùng chân rà dưới hố nước gần cầu Lâm Phốt, họ phát hiện có xương người và thông báo chính quyền địa phương. Sau đó, đội quy tập hài cốt liệt sĩ của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh vào tìm kiếm và quy tập được gần một trăm bộ hài cốt. Các bộ hài cốt liệt sĩ được để trong ngôi trường tiểu học trên đảo, sau đó được di dời đi an táng.

Người đàn ông này cho biết thêm, trên đảo Nhím, có địa danh hốc xe tăng. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nơi đó có một chiếc xe tăng của Mỹ bị lực lượng cách mạng bắn cháy, nằm lại chiến trường.

“Lúc 7-8 tuổi, tôi vào đây thấy chiếc xe tăng còn nằm tại chỗ. Sau này, những người dân làm nghề lượm ve chai, dùng gió đá cắt xác xe tăng, lấy sắt vụn bán phế liệu”- ông Hoà nói.

Khi lên 10 tuổi, ông cũng thường xuyên vào khu vực đảo Nhím để lượm sắt vụn đem về bán. Phía sau căn nhà tạm ông đang ở hiện nay có một đường giao thông hào rất dài, hai bên là rừng le bao phủ. Trong giao thông hào, cách 50–70m có một căn hầm hình vuông, sâu tới cổ.

“Lúc đó, tôi mang giỏ xách bàng, xuống giao thông hào lượm vỏ đạn, lượm một hồi ôm về không nổi”.

Theo lời ông Hoà, hơn 40 năm trước, gần khu vực cây cầy trên đảo Nhím, còn có một căn hầm y tế. Khi ông đến đây tìm phế liệu, thấy trong hầm có nhiều dụng cụ cứu thương như băng, kéo, pen y tế. Nhiều năm sau, do bị tác động bởi thời tiết, đất cát san lấp, chôn vùi mất vết tích căn hầm này. Hiện giờ chỉ có những người dân địa phương nhiều năm làm ăn, sinh sống trên đảo Nhím mới có thể biết được vị trí căn hầm y tế ở đâu.

Ông Nguyễn Văn Tiến, người có thâm niên hàng chục năm làm nghề đưa đò và sinh sống trên đảo Nhím cũng xác nhận: “Những năm đầu khi mới đặt chân lên đảo, tôi còn nhìn thấy đường giao thông hào dài mấy cây số và một căn chòi được dựng lên với nhiều cây lục rất chắc chắn. Dưới hầm y tế, có chiếc máy may cũ và nhiều dụng cụ y tế băng, lọ đựng thuốc. Hiện những chứng tích này đã vị vùi lấp hết, không còn vết tích gì cả”.

Tiềm năng du lịch còn bỏ ngõ

Ông Trần Thanh Hạnh, người có hơn 30 năm gắn bó với hòn đảo giữa mênh mông sóng nước này chia sẻ, hàng chục năm trước, khi gia đình ông cày đất trên đất bán ngập để trồng mì, thường xuyên nhặt được các khay bằng inox dùng để đựng dụng cụ y tế, quăng lên đầu bờ, bị những người dân nhặt đem đi bán ve chai.

"Trước đây, khu vực đất bán ngập trên đảo có đường giao thông hào nối dài xuống suối Nhím, có thể là để cho cán bộ, chiến sĩ cách mạng thuận tiện xuống suối lấy nước sinh hoạt. Tuy nhiên, qua nhiều năm cày xới để canh tác nông nghiệp, đến nay, những đoạn giao thông hào này không còn nữa”- ông Hạnh nói.

Người dân này cũng nhớ lại, hơn mười năm trước, có một cựu chiến binh công tác tại Bưu điện TP. Hồ Chí Minh đến tham quan đảo Nhím. Cựu chiến binh này chắp tay, quay mặt về phía hồ nước mặc niệm rất lâu. Khi được hỏi han, ông giải thích, trong chiến tranh, khu vực này từng là trạm quân y- nơi ông công tác. Nơi đây gần với khu rừng cấm, được xem là chiến khu D, thuộc xã Tân Thành, huyện Tân Châu hiện nay. Vì vậy, ở đây hứng chịu nhiều bom đạn của kẻ địch và đã có nhiều thương, bệnh binh là cán bộ, chiến sĩ cách mạng hy sinh.

Hiện nay, hồ Dầu Tiếng đang vào mùa tích nước cao độ, chiếc hố sâu- nơi tìm thấy gần 100 bộ hài cốt liệt sĩ đã bị chìm dưới làn nước trong xanh. Vài tháng nữa, khi hồ xả cạn nước, trên những khu đất bán ngập này sẽ lộ ra hàng chục hố bom với kích thước lớn nhỏ khác nhau. Điều đó minh chứng, những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trên vùng đất này từng bị bom cày đạn xới rất dữ dội. Thời điểm nước hồ xả cạn, từ khu rừng cấm của xã Tân Thành có thể dễ dàng điều khiển xe gắn máy di chuyển qua đảo Nhím và ngược lại.

Những năm gần đây, trên đảo Nhím được đầu tư trồng lại rừng khá đẹp. Trên đảo có ao sen với diện tích khá rộng, bốn mùa hoa lá tốt tươi, có rừng tràm rộng vài chục ha, trở thành nơi trú ngụ của nhiều đàn chim, cò, cồng cộc. Dưới hồ, có nhiều loài tôm, cá hấp dẫn cùng với những hoạt động sản xuất nông nghiệp, đánh bắt thuỷ sản nhộn nhịp.

Không khí trên vùng sông nước này vô cùng trong lành, mát mẻ, lý tưởng cho những hoạt động du lịch dã ngoại, cắm trại, vui chơi, sinh hoạt tập thể. Những buổi hoàng hôn, bình minh là thời điểm tốt nhất cho những ai có nhu cầu chữa lành, thư giãn tâm hồn sau những ngày lao động mệt nhọc.

Thực tế cho thấy, đảo Nhím còn ẩn chứa nhiều giá trị lịch sử và tiềm năng du lịch. Tuy nhiên, đến nay, hòn đảo có diện tích rộng khoảng 1.000ha giữa hồ Dầu Tiếng gần như chưa được đầu tư sản phẩm du lịch nào đáng kể. Nếu nơi đây được chính quyền địa phương, ngành chức năng đầu tư phục dựng lại những chứng tích lịch sử như giao thông hào, hầm bí mật, trạm quân y, bia tưởng niệm anh hùng liệt sĩ... kết hợp du lịch sinh thái với du lịch về nguồn sẽ hấp dẫn du khách nhiều hơn.

Vừa qua, UBND tỉnh ban hành kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Tây Ninh năm 2025. Trong những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, có nội dung đề nghị hỗ trợ nhà đầu tư đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án Khu du lịch sinh thái đảo Nhím.

Hy vọng trong tương lai không xa, hòn đảo xanh giữa công trình thuỷ lợi nhân tạo lớn nhất Việt Nam sẽ trở thành một trong những điểm tham quan không thể bỏ qua mỗi khi du khách đến Tây Ninh.

Đại Dương