Thứ nhất, tại khoản 4 Điều 1 sửa đổi Điều 22, trong đó tại khoản 2, khoản 3 Điều 22 sửa đổi quy định về thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp xã, trong đó quy định “Hội đồng Nhân dân cấp xã được ban hành nghị quyết, Uỷ ban Nhân dân được ban hành quyết định để quy định về những vấn đề được luật, nghị quyết của Quốc hội giao thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp”.

Theo đại biểu Thuý, thẩm quyền này của cấp xã thực chất là sự chuyển giao từ cấp huyện sang cho cấp xã, thực tiễn cho thấy trong những năm qua, thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của cấp huyện là rất ít hoặc có nơi không có phát sinh.

Đại biểu Thuý cho biết, báo cáo của Bộ Tư pháp về tình hình công tác tư pháp năm 2024 và nhiệm vụ, giải pháp năm 2025 cho thấy, trong năm 2023, cấp huyện đã ban hành 2.571 văn bản; năm 2024, ban hành 2.144 văn bản quy phạm pháp luật, trong khi cấp huyện trong cả nước là 705 đơn vị.

Vậy bình quân HĐND và UBND cấp huyện ban hành chưa đến 2 văn bản quy phạm pháp luật trong 1 năm. Do đó, nếu chỉ đơn thuần chuyển giao thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật từ cấp huyện xuống cấp xã như dự thảo, rất có thể chính quyền cấp xã trong thời gian tới cũng sẽ rơi vào tình trạng bị hạn chế về vai trò pháp lý trong điều hành và quản trị địa phương.

Đại biểu Thuý cho rằng, trong bối cảnh phân cấp, phân quyền, uỷ quyền ngày càng được mở rộng, chính quyền địa phương được xây dựng theo mô hình chỉ có 2 cấp, nguyên tắc hoạt động là những công việc thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương phải do chính quyền địa phương quyết định và tổ chức thực hiện được quy định tại Điều 4 của dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương đang sửa đổi và trình cho Quốc hội thông qua; sẽ tăng tính chủ động, tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho cấp xã.

Do vậy, đại biểu Thuý đề nghị nhìn nhận vấn đề này như một thiết chế quản trị có năng lực hành động độc lập trong khuôn khổ pháp luật và không bị xem là cánh tay nối dài đơn thuần của cấp trên.

Theo đại biểu Thuý, cấp xã, nhất là HĐND cấp xã phải chủ động thiết lập các quy tắc vận hành trong phạm vi quyền hạn của địa phương mình, nếu không có quyền lập quy tương ứng thì quyền tự chủ chỉ tồn tại hình thức và dễ dẫn đến sự lệ thuộc cứng nhắc vào cấp trên và trái với tinh thần cải cách.

Bên cạnh đó, đại biểu Thuý cho biết, tại Điều 21 và 22 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương đang dự thảo cũng đang mở rộng mạnh mẽ phạm vi quyền hạn cho cấp xã từ quản lý ngân sách, quy hoạch, đầu tư, chuyển đổi số, y tế, giáo dục... đến việc tổ chức bộ máy hành chính và giám sát quyền lực tại địa phương.

Đại biểu Thuý nhận định, chưa có sự tương thích giữa thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của cấp xã với thẩm quyền của HĐND, UBND cấp xã được quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), tức là một mặt trao quyền thực chất như Luật Tổ chức chính quyền địa phương đang sửa đổi, mặt khác chưa phát huy được công cụ thực hiện quyền lực đó chính là dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đang sửa đổi.

Từ những phân tích, đại biểu Thuý kiến nghị cần phải cân nhắc việc trao quyền nhiều hơn cho chính quyền cấp xã trong hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Theo đại biểu, trước mắt, nhằm bảo đảm thận trọng từng bước thực hiện phân quyền hiệu quả, có thể ưu tiên mở thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho HĐND cấp xã, không thụ động là chỉ thi hành những gì mà được luật và nghị quyết Quốc hội giao mà hướng đến việc có thể chủ động quyết định và tổ chức thực hiện các vấn đề trong phạm vi thẩm quyền và yêu cầu quản trị địa phương để hiện thực hoá quyền chủ động, quyền tự chịu trách nhiệm trong tổ chức và quản trị địa phương; đồng thời, góp phần thúc đẩy quá trình xây dựng một nền hành chính hiện đại, hiệu lực và hiệu quả.

Song song đó, để giải quyết lo ngại về việc mở rộng quyền dẫn đến sự lạm dụng quyền và lạm phát về văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật của chính quyền địa phương cấp xã, đại biểu Thuý đề nghị Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cần đặt ra những nguyên tắc để giới hạn và kiểm soát việc ban hành bảo đảm đồng bộ, thống nhất, tránh việc trùng lặp nội dung, mâu thuẫn với văn bản cấp trên; xác định rõ trách nhiệm nếu ban hành văn bản quy phạm pháp luật sai trái.

Thứ hai, tại khoản 7 Điều 1 sửa đổi khoản 2 Điều 26 của luật hiện hành có quy định trường hợp cần thiết ban hành luật, nghị quyết ngay tại kỳ họp Quốc hội đang diễn ra hoặc kỳ họp gần nhất để giải quyết ngay vấn đề cấp bách, vướng mắc, bất cập phát sinh từ thực tiễn mà nội dung đề xuất chưa có trong chương trình lập pháp hằng năm, cơ quan trình có áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn để xây dựng dự thảo.

Đại biểu Thuý cho rằng, quy định như trên cần phải cân nhắc lại vì chưa phù hợp về mặt lập pháp cũng như tính đồng bộ với quy định tại Điều 50 và 51 của luật hiện hành. Bởi:

Một là, về kỹ thuật lập pháp, Điều 26 nằm trong Chương II, thuộc nội dung quy định về quy trình lập pháp thông thường đối với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội và Uỷ ban Thường vụ Quốc hội nhưng lại dẫn chiếu về việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn là nội dung vốn được quy định trình tự tại Điều 50 và Điều 51 Chương V của luật hiện hành; theo đại biểu, thực chất, nội dung sửa đổi như dự thảo chính là trường hợp cụ thể viện dẫn việc áp dụng thủ tục rút gọn tại Điều 50 và Điều 51.

Như vậy, việc đưa nội dung này vào khoản riêng không nằm trong Chương V sẽ gây hiểu nhầm rằng việc trình tự, thủ tục rút gọn này là đặc biệt dành cho Quốc hội và tách biệt với quy định chung về thủ tục rút gọn.

Hai là, về diễn đạt nội dung tại khoản 2 Điều 26, đại biểu Thuý cho rằng, có sự chưa trùng khớp với Điều 50, vì điểm a, điểm b, khoản 1 của Điều 50 quy định về trường hợp và thẩm quyền quyết định xây dựng, ban hành văn bản quy định thủ tục, trình tự rút gọn, trong đó có quy định về trường hợp cấp bách để giải quyết vấn đề phát sinh trong thực tiễn.

Do đó, đại biểu Thuý băn khoăn trường hợp cấp bách, vướng mắc trong thực tiễn được quy định tại khoản 2 Điều 26 dự thảo có được hiểu tương ứng với trường hợp cấp bách quy định tại Điều 50 hay không? Để bảo đảm tính logic và hiệu quả của việc thi hành luật, đại biểu Thuý đề nghị xem xét chỉnh lý nội dung khoản 2 Điều 26 theo hướng: bỏ khoản 2 Điều 26 và đưa xuống trong Chương V, bổ sung vào 1 khoản Điều 51 của luật hiện hành, như vậy sẽ bảo đảm tính logic về mặt kỹ thuật.

KC (lược ghi)