Chiều 27/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), trong đó bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt với mức thuế suất 10%.

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thuỷ - Đoàn Bến Tre. Ảnh: CTTĐT Quốc hội

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Đoàn Bến Tre) đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc kỹ lưỡng quy định này. Bà lấy dẫn chứng theo Báo cáo đánh giá tác động của Bộ Tài chính cho thấy những năm gần đây, tỷ lệ tiêu thụ đồ uống có đường ở nước ta đã giảm mặc dù chưa cần phải áp dụng thuế.

Mặt khác, không phải quốc gia nào áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên nước giải khát có đường cũng đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì; như Brunei, Ấn độ, Chile, Phần Lan, Bỉ… là những quốc gia đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường nhiều năm nhưng tỷ lệ thừa cân béo phì vẫn tăng đều. Trong khi đó, các quốc gia không áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường như Nhật Bản hay Singapore lại có tỷ lệ thừa cân, béo phì thấp nhất.

Lo lắng cho sản phẩm nước dừa đóng hộp, bà Lệ Thuỷ cho biết, loại nước này vốn không cần thêm đường, nước dừa tự nhiên đã có lượng đường tương đương 6-7g/100ml. Nếu chiếu theo Tiêu chuẩn Việt Nam thì nước dừa đóng hộp cũng có thể được liệt vào nhóm chịu thuế thuế tiêu thụ đặc biệt. Trong khi đó, chưa có nghiên cứu nào chỉ ra uống nước dừa dẫn đến thừa cân, béo phì.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn TP Đà Nẵng) nhất trí với quy định này vì đây là biện pháp định hướng tiêu dùng, hạn chế lạm dụng chất có đường gây hại cho sức khoẻ.

Tuy nhiên bà cho rằng, ban soạn thảo cần nghiên cứu mở rộng đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt là đồ uống có đường nói chung thay vì nước giải khát có đường vì trong chính Tờ trình của Chính phủ cũng có đề cập đến nhiệm vụ đặt ra cho Chính phủ, Bộ Tài chính trong Chiến lược dinh dưỡng quốc gia giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn đến 2045; Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2022 - 2025 đều là áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường.

Bà cũng bày tỏ sự lo ngại về tác dụng ngược của đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường, vì có thể khiến người tiêu dùng hiểu lầm rằng, chỉ có nước giải khát có đường mới không được khuyến khích sử dụng. Trong khi đó trên thực tế, nhiều loại đồ uống có đường khác còn chứa hàm lượng đường cao hơn nước giải khát. Hơn nữa, khái niệm nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam hẹp hơn nhiều so với khái niệm đồ uống có đường.

Bà Kim Thuý đề nghị Luật quy định theo một trong hai hướng. Một là áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường trên 5g/100ml. Hai là liệt kê các nhóm đồ uống có đường thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết. “Nhưng dù quy định theo hướng nào thì trong luật cũng cần ghi rõ áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường chứ không chỉ giới hạn là nước giải khát có đường,” bà Thuý nói.

Đại biểu Cầm Thị Mẫn (Đoàn Thanh Hoá) thống nhất với việc bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt để góp phần định hướng tiêu dùng, mở rộng cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp và người tiêu dùng chuyển sang sản phẩm khác không có đường, góp phần hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm.

Tuy nhiên, bà dẫn thông tin tại báo cáo nghiên cứu đánh giá tác động kinh tế của dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho thấy, ngành nước giải khát chiếm 38% số lượng doanh nghiệp của ngành đồ uống. Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt 10% có thể khiến quy mô sản xuất của các doanh nghiệp bị co hẹp, đồng thời còn tác động tới 24 ngành khác trong quan hệ liên ngành.

Do đó, đại biểu cho rằng cần phải cân đối mục tiêu định hướng hành vi của người tiêu dùng với hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Việc bổ sung chính sách cần cân nhắc kỹ lưỡng để triển khai thực hiện được thông suốt, các doanh nghiệp có thời gian xây dựng chiến lược kinh doanh nhằm kịp thời thích ứng.

Đại biểu Cầm Thị Mẫn đề nghị quy định mức thuế suất tại Luật theo lộ trình, từ ngày Luật có hiệu lực và kéo dài trong vòng 1 năm, mức thuế suất là 5%. Sau ngày Luật có hiệu lực 1 năm, mức thuế suất là 7,5% và sau ngày có hiệu lực 2 năm mức thuế suất là 10%. Bà cho rằng lộ trình như vậy sẽ đảm bảo quá trình triển khai không có tác động quá lớn đến người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Đại biểu Cầm Thị Mẫn - Đoàn Thanh Hoá. Ảnh: CTTĐT Quốc hội

Giải trình về nội dung trên tại cuối phiên thảo luận, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, việc đánh thuế nước giải khát có đường nhằm đảm bảo sức khỏe cho người dân, phù hợp với thông lệ quốc tế. Tiêu chuẩn về hàm lượng đường sẽ do Chính phủ quy định, vì vậy sẽ có sản phẩm không bị đánh thuế.

“Ví dụ như đại biểu lo nước dừa bị đánh thuế, hay sữa, sản phẩm từ sữa, sản phẩm lỏng có lợi cho dinh dưỡng, nước hoa quả, cao cao nguyên chất... Những loại này không bị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt và Chính phủ sẽ có quy định cụ thể,” Phó Thủ tướng khẳng định.

Phó Thủ tướng giải thích thêm về lý do đánh thuế tiêu thụ đặc biệt nước giải khát có đường lỏng, rằng theo đánh giá của Tổ chức Y tế thế giới, loại này sẽ hấp thụ vào gan nhanh, gây ra các bệnh nguy hiểm như tiểu đường... Đối với đường thể rắn, dung nạp và tác động sẽ chậm hơn, vì vậy được kiểm soát và ngăn ngừa tốt hơn.

Nguồn mekongasean