Trong đó, tăng ít nhất 10% tổng tỷ suất sinh ở các huyện, thị xã, thành phố, phấn đấu đến năm 2030 đạt từ 2-2,2 con/phụ nữ.

Mức sinh thấp, chưa ổn định

Theo đánh giá của Ban chỉ đạo công tác Dân số và Phát triển (DSPT) tỉnh Tây Ninh, năm 2024, mức sinh của tỉnh tuy có chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn ở mức thấp. Trong xu thế chung xã hội ngày càng phát triển, các cặp vợ chồng đều nuôi con tập trung vào chất lượng, nên đa số gia đình sinh ít con để có điều kiện chăm sóc tốt nhất cho con mình.

Bên cạnh đó, gánh nặng về tài chính trong việc sinh hoạt, sinh đẻ, thuê chăm sóc trẻ… cao so với thu nhập, từ đó dẫn đến tâm lý ngại sinh con đối với các cặp vợ chồng trẻ nhưng chưa có chính sách chung, phù hợp để khuyến khích sinh đủ 2 con trong cộng đồng.

Việc khám sức khoẻ định kỳ cho người cao tuổi chưa toàn diện và chưa đi vào chiều sâu do kinh phí và nhân lực của tỉnh còn hạn chế. Mặt khác, người dân đa số sống ở nông thôn kinh tế còn khó khăn, nhận thức người dân về khám sức khoẻ định kỳ chưa cao nên ít quan tâm thực hiện.

Khám sức khoẻ trước kết hôn chưa được phổ quát rộng rãi trong địa bàn dân cư; mặt khác người dân chưa quan tâm đến tầm quan trọng của khám sức khoẻ trước kết hôn nên ít quan tâm và tham gia thực hiện.

Qua thời gian tập trung triển khai thực hiện chương trình Điều chỉnh mức sinh đến năm 2030 của tỉnh, bước đầu đã nâng cao nhận thức người dân về lợi ích của sinh đủ hai con đối với gia đình và xã hội. Mức sinh của tỉnh được ngăn chặn xuống mức quá thấp, từng bước được nâng lên.

Năm 2019, tổng tỷ suất sinh của tỉnh là 1,53 con/phụ nữ; qua các năm tổng tỷ suất sinh đã tăng dần, bình quân giai đoạn 2020-2024 đạt 1,64 con/phụ nữ, tăng 7,45% so đầu kỳ. Quy mô dân số của tỉnh năm 2024 là 1.202.769 người.

Mức sinh của tỉnh tuy có chuyển biến tích cực, theo đánh giá, vẫn còn ở mức thấp và chưa ổn định qua các năm, mức sinh thấp kéo dài để lại nhiều hệ lụy như suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh tốc độ già hoá dân số, thiếu hụt lao động, ảnh hưởng đến an sinh xã hội.

Cần duy trì mức sinh thay thế bền vững

Một thực tế, mức sinh giữa các vùng kinh tế - xã hội có sự khác biệt đáng kể. Trong đó, vùng trung du và miền núi phía Bắc và Tây Nguyên là các vùng có mức sinh cao, cao hơn mức sinh thay thế (lần lượt 2,34 con/phụ nữ, 2,24 con/phụ nữ).

Hai vùng có mức sinh thấp và thấp hơn mức sinh thay thế là Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long, lần lượt là 1,48 con/phụ nữ và 1,62 con/phụ nữ. Theo kết quả điều tra năm 2024, mức sinh của khu vực thành thị là 1,67 con/phụ nữ, thấp hơn so với khu vực nông thôn (2,08 con/phụ nữ).

Theo Cục Dân số (Bộ Y tế), trong 3 năm liên tiếp, mức sinh trên toàn quốc giảm dưới mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ) và đang có xu hương tăng dần tại một số địa phương. Dẫn chứng, năm 2019 có 22 tỉnh, năm 2023 có 27 tỉnh và năm 2024 là 32 tỉnh. Tổng tỷ suất sinh của Việt Nam liên tiếp giảm theo từng năm.

Kết quả Điều tra giữa kỳ dân số và nhà ở do Tổng cục Thống kê công bố, mức sinh của người Việt Nam năm 2024 là 1,91 con/phụ nữ, đây là mức giảm thấp nhất trong lịch sử, thấp hơn so với trung bình của các nước Đông Nam Á (2 con/phụ nữ), chỉ cao hơn 4 nước trong khu vực là Brunei (1,8 con/phụ nữ), Malaysia (1,6 con/phụ nữ), Thái Lan và Singapore (1 con/phụ nữ). Dự báo xu hướng sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới.

Cục Dân số dự báo, tới năm 2069, dân số Việt Nam ở kịch bản mức sinh thấp và sẽ đối diện với nguy cơ tỷ lệ tăng dân số bình quân ở mức âm (-0,04%) vào năm 2059. Trong khi đó, nếu ở phương án mức sinh trung bình, 10 năm sau đó (2069), con số này mới đạt mức 0.

Tiếp tục đẩy mạnh công tác dân số và phát triển

Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế này do nhận thức của một bộ phận người dân về sinh đủ hai con chưa đầy đủ, đặc biệt là hệ lụy của mức sinh thấp. Mặt khác, nhiều địa phương tập trung thực hiện mục tiêu giảm sinh trong thời gian dài nên tâm lý người dân quen với quy mô gia đình nhỏ có từ 1 đến 2 con.

Bên cạnh đó, xu hướng đô thị hoá tăng và phát triển kinh tế dẫn đến áp lực tìm kiếm việc làm, nhà ở, chi phí sinh hoạt, chi phí nuôi dạy và chăm sóc con cái, học vấn, điều kiện…. có tác động nhất định đến mức sinh thấp; hạ tầng giáo dục, y tế và các dịch vụ xã hội cơ bản còn nhiều bất cập tại các khu công nghiệp, khu kinh tế; chưa có chính sách đủ mạnh để người dân ở vùng mức sinh thấp sinh đủ hai con. Tình trạng phụ nữ sinh một con, kết hôn muộn, hiếm muộn hoặc độc thân không sinh con có xu hướng tăng đã ảnh hưởng đến mức sinh của tỉnh.

Theo Ban chỉ đạo công tác DSPT tỉnh Tây Ninh, nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu đặt ra là giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố, chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh. Duy trì vững chắc mức sinh thay thế; ổn định tỷ số giới tính khi sinh ở cân bằng tự nhiên; tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hoá dân số; phân bố dân số hợp lý; nâng cao chất lượng dân số, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhanh và bền vững.

Mục tiêu cụ thể năm 2025, tỉnh điều chỉnh mức sinh tăng 0,4 điểm %o so với năm 2024; tỷ số giới tính khi sinh bằng hoặc thấp hơn 107 bé trai/100 bé gái; tỷ lệ bà mẹ mang thai được tầm soát, sàng lọc trước sinh đủ 4 bệnh (Down, Edward, Patau, Thalassemia) đạt 60%; tỷ lệ trẻ sơ sinh được tầm soát (sàng lọc sơ sinh) đủ 5 bệnh (suy giáp trạng bẩm sinh, thiếu men G6PD, tăng sản thượng thận bẩm sinh, khiếm thính bẩm sinh, tim bẩm sinh) đạt 50%; tăng thêm 10% tỷ lệ cặp nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; tăng thêm 5% tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần/năm.

Để thực hiện hiệu quả, tỉnh Tây Ninh kiến nghị Chính phủ rà soát, bãi bỏ các chính sách khuyến khích sinh ít con. Ban hành khung chính sách chung để hỗ trợ, khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ hai con đối với tỉnh có mức sinh thấp như: hỗ trợ vay vốn phát triển kinh tế; mua nhà ở xã hội, thuê nhà ở; ưu tiên vào các trường công lập, hỗ trợ chi phí giáo dục trẻ để thúc đẩy nâng mức sinh lên, từng bước đạt mức sinh thay thế bền vững. Tỉnh cũng kiến nghị việc mở rộng tiếp cận các dịch vụ dân số, sức khoẻ sinh sản, kế hoạch hoá gia đình tới mọi người dân bảo đảm công bằng, bình đẳng trong tiếp cận, sử dụng dịch vụ, không phân biệt giới, người đã kết hôn, người chưa kết hôn.

Tâm Giang