Dù đã hàng trăm năm- kể từ ngày tác phẩm ra đời, nhưng cuốn sách vẫn liên tục được tái bản ở nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Bởi lẽ, Hector Malot không viết câu chuyện về một người anh hùng vượt lên trên con người, để làm những điều vĩ đại, mà ông đã xây dựng một nhân vật bình dị, có những vui buồn, khổ đau trong cuộc đời, nên rất dễ đi vào lòng người. Ðể người đọc như tìm thấy chính mình trong từng trang viết ấy, để cùng khóc, cùng cười, cùng đồng cảm với nhân vật.

Tác phẩm kể về cuộc hành trình đầy chông gai của cậu bé Rémi tìm về mái ấm đích thực của mình. Tác phẩm miêu tả thật sống động hình ảnh cậu bé Rémi mồ côi, không cha, không mẹ, không người thân thích nhưng vô cùng nghị lực.

Cậu sống với người mẹ nuôi nhân hậu, cưu mang cậu khi còn bé tí. Bà dành cho Rémi tình yêu thương của một người mẹ. Nhưng những ngày tháng hạnh phúc trong gia đình nhỏ kết thúc chóng vánh, vì một biến cố lớn, Rémi buộc phải rời đi. Bắt đầu cuộc hành trình nhiều năm lưu lạc khi tuổi còn rất nhỏ.

Theo chân đoàn xiếc thú của cụ già Vitalis tốt bụng, Rémi quen biết được rất nhiều người bạn, chứng kiến những cảnh đời khác nhau. Có những đứa trẻ dường như hưởng hết toàn bộ hạnh phúc trên thế gian này. Lại có những cậu bé sớm tự lập, tự mình bươn chải giữa dòng đời. Cho dù hoàn cảnh sống có khác nhau đi chăng nữa, thì điều mà tất cả các em cần, đó chính là hạnh phúc gia đình- thứ mà Rémi chưa bao giờ cảm nhận được từ lúc sinh ra đến giờ.

Từ những trải nghiệm cuộc sống đó, Rémi tách dần khỏi sự bảo bọc của cụ Vitalis. Em tự mình gánh vác trọng trách lo lắng công việc biểu diễn của một gánh hát rong nhỏ. Ðã có lúc em và cả đoàn hát chịu đói cả một tuần dài. Lang thang trong tuyết trời lạnh giá của châu Âu, nhiều người đã suýt chết vì rét. Không có cái ăn, không có một mái nhà, những đứa trẻ ấy lớn lên như những nhánh cỏ dại. Chúng phải đấu tranh với cuộc đời, tự tìm đường sống cho mình.

Ðiều bừng sáng trong nhân cách của cậu bé nghèo khổ Rémi chính là lòng trung thực. Dù có khó khăn, dù phải tù tội, cậu vẫn không hề cúi đầu để sống một cách thấp hèn. Trong bất kỳ hoàn cảnh tồi tệ nào, Rémi vẫn giữ cho mình lòng dũng cảm, gan dạ, tình thương con người. Ðể đến cuối cuộc hành trình, em tìm thấy được gia đình đích thực của mình. Một kết thúc thật trọn vẹn, viên mãn như đền bù lại tất cả những gì khổ cực mà Rémi đã trải qua.

 “Không gia đình” tựa như bản tình ca ngọt ngào, ca ngợi sức lao động bền bỉ, tinh thần tự lập, chịu đựng mọi khó khăn, gian khổ của con người trước những nghịch cảnh. Có thể nói, kiệt tác này đã vượt ra khỏi biên giới văn chương Pháp và tồn tại mãi với thời gian.

     Yến Nhi