Theo y học cổ truyền, bên trong cơ thể con người, Tỳ có chức năng sinh huyết và khí (năng lượng thiết yếu của con người); Phế có chức năng tuyên phát thúc đẩy khí, huyết phân bố ra toàn thân, bên trong đi vào các tạng phủ, ngoài đi ra bì mao, cơ nhục. Hai cơ quan này giúp cho da được nuôi dưỡng liên tục.

Tuy nhiên, các cơ quan khác cũng góp phần tham gia đến quá trình tuần hoàn này. Cùng với quá trình lão hóa, tốc độ trao đổi này bị chậm lại, một lượng dư thừa các chất thải được tạo ra dẫn đến da bị mất nuôi dưỡng gây nên lu mờ, nếp nhăn, đốm đồi mồi, da khô, rụng tóc cũng như móng tay khô dòn và biến dạng.

Sự kích thích huyệt có thể điều chỉnh được chức năng của các tạng phủ, kinh mạch.

Y học cổ truyền cho rằng, các kết cấu và độ đàn hồi của làn da có thể được cải thiện bằng cách:

- Bổ sung huyết và kích thích sự lưu thông của nó.

- Nuôi dưỡng âm để nhu dưỡng cơ nhục và tươi nhuận da lông.

Để đạt được điều này có những phương pháp sau đây:

Sử dụng thảo dược

Thảo dược được sử dụng để điều chỉnh chức năng hoạt động của Phế, Thận, Tỳ, thúc đẩy sản xuất huyết và nuôi dưỡng âm, khí. Các loại thảo dược thường gặp bao gồm: nhân sâm, hoàng kỳ, câu kỷ tử, giảo cổ lam, mè đen, linh chi và phấn hoa.

Các thảo dược này giúp duy trì sự mềm mại, bóng và không tỳ vết cho làn da. Một số thảo dược được kết hợp để hỗ trợ trong việc loại bỏ các chất thải được tích lũy từ quá trình trao đổi chất như: bạch phụ tử, đào nhân, bạch chỉ, phòng phong… Phần lớn các loại thảo dược này được sử dụng bằng cách sắc với nước, cô đặc, lọc bỏ bã và sau đó nấu cùng với mật ong để tạo thành dạng sirô hay một dạng giống như gel.

Một số bài thuốc cổ đơn giản giúp thúc đẩy sự tươi sáng cho làn da:

- Vỏ quýt khô 30g, hạt dưa hấu 50g, hoa đào 40g, xay thành hỗn hợp bột. Dùng uống 3 lần 1 ngày, mỗi lần 2g.

- Hạt dưa hấu 40g, hoa đào 30g, vỏ rễ cây liễu 15g, xay thành hỗn hợp bột. Dùng uống 3 lần 1 ngày, mỗi lần 3g.

- Bá tử nhân 150g, hạt dưa hấu 150g, bạch linh 150g, hạt cối xay 150g. Tất cả đem sao vàng và nghiền thành bột, uống cùng với 1 lượng rượu nhỏ, 8g một lần, 3 lần 1 ngày sau bữa ăn. Biện pháp hữu hiệu để khắc phục cho các tình trạng bị mụn trứng cá và táo bón.

- Hoa đào được hái trực tiếp từ cây, đem phơi khô dưới ánh nắng mặt trời và xay thành bột. Thêm vào thực phẩm như gia vị, ngày 3 lần, mỗi lần 3g.

- Gừng khô 480g, táo đỏ 240g, cam thảo 90g, hạt thì là 120g, muối 60g và đinh hương 120g xay thành bột. Mỗi buổi sáng, lấy 10 - 15g bột này sử dụng như trà nóng.

- Sữa 240ml, nước ép gừng 120ml, bột ớt đỏ 0,3g, phục linh 20g, nhân sâm 15g. Nghiền nhân sâm và phục linh, đun nóng sữa và nước ép gừng cho đến sôi sau đó bỏ các thành phần khác vào, đun trên lửa nhỏ cho đến khi chất lỏng cô đặc lại. Số lượng này đủ để sử dụng trong 10 ngày.

- Sơn tra 20g, địa hoàng 12g. Sử dụng như trà, thêm vào đường nâu cho có vị ngọt.

Bổ sung các thực phẩm

Thực phẩm cung cấp các yếu tố tự nhiên khác giúp cơ thể tự sửa chữa và tái tạo.  Các thực phẩm thông thường được ghi trong sách cổ giúp làm đẹp, chống lão hóa và trẻ hóa làn da: mè, mật ong, nấm, các sản phẩm sữa, hạt bí ngô, củ sen, dưa hấu, dâu tây, lúa mỳ, củ cải… Những thực phẩm này giúp nuôi dưỡng âm và thúc đẩy sản xuất huyết.

Một số món ăn giúp làm đẹp da:

- Sử dụng quả hồng sấy khô 1 - 2 lần mỗi ngày được cho là có thể giữ cho làn da tươi sáng.

- Dưa chuột tươi 500g và tỏi 25g, rửa sạch và cắt nhỏ, thêm nước tương, dầu mè, ớt đỏ cho vừa ăn. Món ăn này phù hợp với những người béo phì.

- Câu kỷ tử giúp tăng cường chức năng của Can, Thận và bổ khí huyết. Nó có thể được sử dụng như 1 loại trà: dùng 120g tươi hoặc 30g khô mỗi ngày.

Câu kỷ tử giúp tăng cường chức năng của Can, Thận và bổ khí huyết.

- 200ml sữa dâu tây mỗi ngày, từ 10- 20 ngày. Mỗi lần cắt 5 quả dâu tây trộn đều với 200ml sữa.

- Sữa đậu nành 200ml, quả óc chó 30g và mè đen 20g. Nghiền quả óc chó và mè đen với nhau, sau đó đun sôi với sữa đậu nành 5 phút. Thêm đường phèn cho vừa uống, dùng vào buổi sáng lúc còn ấm.

- Chuẩn bị hỗn hợp nước ép trái cây gồm: cần tây 100g, cà chua 200g, lê 150g và nước cốt chanh 15ml. Uống mỗi ngày 1 lần, tốt cho da bị ngứa, đốm nâu trên mặt và mụn trứng cá.

- Tổ yến 6g và gạo 60g. Ngâm tổ yến hoàn toàn trong nước ấm và loại bỏ tạp chất. Bỏ gạo và tổ yến vào nồi với 1000ml mước sôi, đun nhỏ lửa trong 2 giờ. Sau đó cháo được dùng khi còn ấm, thêm đường phèn vừa ăn.

- Táo đỏ 10 quả, gạo 100g nấu cho thành cháo, thêm đường nấu cho vừa ăn. Dùng lúc còn ấm vào buổi sáng.

- Ý dĩ 30g, bách hợp 10g và gạo 60g nấu cho thành cháo. Dùng lúc ấm vào buổi sáng.

- Cà rốt 200g, gạo 100g. Cắt cà rốt, sau đó nấu với gạo và nước  làm thành cháo, dùng lúc ấm.

Sử dụng phương pháp làm đẹp từ bên ngoài

Phương pháp đắp thuốc bên ngoài nhằm mục đích thúc đẩy huyết lưu thông và nhu nhuận da tại chỗ. Thuốc có thể ở các dạng như: kem, nhũ, nước rửa và mặt nạ cũng như bột. Các thành phần thường sử dụng bao gồm: ngọc trai, tam thất, ích mẫu thảo, lô hội, bạch cập, bạch chỉ, hạnh nhân, nhân sâm…

Các bài thuốc cổ dùng bên ngoài làm đẹp da:

- Hạnh nhân 100g ngâm trong nước ấm, loại bỏ lớp vỏ màu nâu bên ngoài và nghiền thành 1 loại kem sau đó trộn với 1 lòng trắng trứng. Thoa lên mặt và để qua đêm. Sáng hôm sau rửa sạch mặt với nước vo gạo. Đây là phương pháp hiệu quả để loại bỏ các vết xỉn màu, đốm nâu, mụn trứng cá và nếp nhăn trên mặt.

- Chọn lớp mịn bên trong của hạt dẻ, xay và trộn với mật ong. Thoa lên mặt thường xuyên giúp da mịn và giảm nếp nhăn.

- Mặt nạ với bột ngọc trai và lòng trắng trứng. Mỗi đêm sau khi rửa sạch mặt, đắp lên mặt khoảng 30 phút sau đó lau lại bằng nước hoa kim ngân.

- Nước tắm thảo dược: đậu xanh, bách hợp, băng phiến, phụ tử, bạch chỉ, gỗ đàn hương (mỗi thứ 30g). Xay tất cả các nguyên liệu và đổ trực tiếp vào nước ấm (khoảng 380C), ngâm trong 30 phút.

Massage, châm cứu

Huyệt vị là nơi mà qua đó khí của các tạng phủ và kinh mạch có thể đến bề mặt cơ thể. Sự kích thích những điểm này có thể điều chỉnh được chức năng của các tạng phủ, kinh mạch và tăng cường sự lưu thông khí huyết tại da.

Hai kỹ thuật massage giúp ích cho việc thúc đẩy làn da khỏe đẹp:

- Mỗi buổi sáng thức dậy, sử dụng tay chà xát tai và kéo chúng lên một cách nhẹ nhàng, sau đó massage da đầu và chải tóc bằng các ngón tay. Cuối cùng chà 2 bàn tay vào nhau để làm ấm chúng lên và sau đó quét từ trán xuống cằm 14 lần.

- Mỗi buổi sáng trước khi bôi kem dưỡng da hay mỹ phẩm, thiền định trong 1 phút, phồng má và súc miệng trong 1 phút, chà 2 tay vào nhau để làm ấm chúng lên và sau đó quét chúng lên mặt 1 lần.

Nguồn SKĐS (Giảng viên Đại học Y Dược TP.HCM)