Nghi lễ Then của người Tày Bảo Yên.

Trước đây, nghi lễ Then từng được coi là hủ tục do quan niệm về mê tín, dị đoan, tổ chức linh đình, tốn kém. Vào thời điểm đó, nghi lễ Then thường được tổ chức dưới hình thức chữa trị bệnh cho người ốm, giải hạn…

Hiện nay, khi cuộc sống ngày càng phát triển, nhận thức của người dân được nâng lên thì nghi lễ này chính là cầu nối để người dân địa phương gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống mà bao thế hệ đã đúc kết.

Nghi lễ Then thường được tổ chức từ 1 đến 3 ngày, tùy vào điều kiện của gia đình nhà Then và 3 năm tổ chức một lần. Trước khi diễn ra nghi lễ này, nhà được làm Then phải quét dọn sạch sẽ, thu gọn đồ đạc ngăn nắp và quan trọng nhất là bàn thờ của Then phải được trang trí mới.

Đồng thời, gia chủ chuẩn bị gạo, rượu, giấy màu, hương và các sản vật do gia đình làm ra để cúng. Trong nghi lễ Then, dân bản sẽ được mời đến để chung vui và cùng làm lễ; những người biết hát Then cũng sẽ đến tham gia một số nghi thức trong buổi lễ, nên đây được coi là cuộc sum họp gia đình, sinh hoạt văn hóa cộng đồng.

Trong nghi lễ Then, ngoài nghi thức cúng, dâng lễ vật lên các vị thần, còn diễn ra nhiều hoạt động văn hóa khác, như hát Then, mùa, diễn trò... Các làn điệu Then được trình diễn với nhiều cung bậc khác nhau, lúc trầm, lúc bổng, lúc du dương, lúc lại trang nghiêm, rộn ràng, thống thiết…

Đặc biệt, người ta đến với lễ Then là để vui, bàn luận về hoạt động sinh hoạt, sản xuất và cấm nói tục, gây mất đoàn kết. Do đó, nghi lễ Then giống như diễn xướng nghệ thuật tổng hợp, có sức lôi cuốn cả người trong cuộc lẫn khách mời.

Các nghi thức thể hiện sự khát khao của dân bản về cuộc sống an lành, hạnh phúc, mùa màng bội thu, đồng thời, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của người Việt Nam. Đây còn là dịp nuôi dưỡng những tài năng trong biểu diễn nghệ thuật văn hóa Tày.

Các thầy Then là những người được nhân dân tín nhiệm, kính trọng. Bằng công sức của mình, họ đã âm thầm lưu truyền những giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Hiện, số lượng thầy Then ở Bảo Yên ngày càng ít đi, nghi lễ Then vì thế cũng mai một dần. Do đó, nghi lễ này rất cần được cộng đồng người Tày gìn giữ như một nét đẹp văn hóa.                

Nguồn baolaocai