Phó Tổng thống Mỹ JD Vance phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich lần thứ 61, ngày 14/2. (Nguồn: Reuters)

Thế giới đa cực hoá
Nếu năm 2024, Hội nghị đánh giá thế giới đang trong trạng thái “cùng thua” vì cạnh tranh chiến lược thì năm nay, các đại biểu tham dự nhận định thế giới trong trạng thái “đa cực hóa”, hàm ý thế giới chưa phải là đa cực, nhưng đang chuyển hoá theo hướng đó.

Tuy nhiên, theo điều tra xã hội học của Hội nghị, chỉ một phần ba người phản hồi cho rằng thế giới là đa cực; một phần ba vẫn nhìn nhận thế giới lưỡng cực, còn một phần ba xem thế giới là đơn cực. Một số chuyên gia cho rằng thế giới chỉ bị “phân cực” (polarised) hoặc tồn tại nhiều trật tự song song.

Câu hỏi lớn nhất là trật tự thế giới mới sẽ có luật lệ như thế nào? Trật tự “dân chủ tự do” mà Mỹ và phương Tây xây dựng sau Thế chiến II liệu có còn không, nhất là sau khi ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ thứ hai. Nếu trong báo cáo năm 2024, cụm từ “trật tự dựa trên luật lệ” được nhắc đến bảy lần thì năm nay, cụm từ này chỉ được nhắc tới một lần.

Triển vọng giải quyết xung đột Nga-Ukraine
Tâm điểm chú ý tại Hội nghị lần này là cuộc gặp Ngày Valentine giữa Phó Tổng thống Mỹ JD Vance và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhưng lại mang tới nỗi thất vọng. Bài phát biểu của ông Vance tại Hội nghị không có một câu nào về Ukraine, trong khi lại chỉ trích nặng nề các nước châu Âu về dân chủ, nhân quyền và tự do ngôn luận, và cho rằng châu Âu đang đánh mất giá trị căn bản của mình. Điều này khiến Bộ trưởng Quốc phòng Đức, nước đồng minh thân cận và cũng là chủ nhà Hội nghị phải thốt lên “không thể chấp nhận được”!

Hàng loạt câu hỏi lớn chưa được giải đáp: Liệu có “thoả thuận tiềm tàng” giữa ông Trump và người đồng cấp Vladimir Putin? Ukraine có phải nhượng bộ lãnh thổ? Ukraine, châu Âu có được tham gia đàm phán hay không? Ai sẽ bảo đảm an ninh cho Kiev sau khi đạt thoả thuận?

Tổng thống Zelensky tuyên bố sẽ không chấp nhận bất kỳ thoả thuận nào mà không có Ukraine tham gia, đồng thời cảnh báo rằng Nga chuẩn bị cho các đợt tấn công mới qua Belarus. Ông Zelensky kêu gọi châu Âu lập quân đội riêng và quân đội Ukraine phải là một phần trong đó bởi là đội quân duy nhất có kinh nghiệm chiến trường ở châu Âu, cũng là quân đội tinh nhuệ và hiện đại nhất hiện nay, với năng lực sản xuất 1,5 triệu drone mỗi năm.

Lãnh đạo các nước châu Âu phản ứng mạnh mẽ. Chủ tịch EU cảnh báo, nếu Ukraine suy yếu thì châu Âu và Mỹ sẽ suy yếu.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức khẳng định, không thể đòi hỏi châu Âu thực thi thoả thuận mà lại không cho châu Âu cùng vào bàn đàm phán. Tổng thống Đức cảnh báo Mỹ nếu chỉ tìm cách đạt thoả thuận rồi bỏ đi thì sẽ làm cả châu Âu và Mỹ suy yếu.

Thủ tướng Thuỵ Điển cho rằng châu Âu không còn tình trạng hoà bình nữa. Các hạ tầng chiến lược ở đáy biển Baltic “bỗng dưng” gặp sự cố liên tục không phải ngẫu nhiên, đó là hình thức chiến tranh mới!

Thủ tướng Đan Mạch cảnh báo chính sách “nhún nhường” (appeasement) sẽ không mang lại hoà bình cho châu Âu, nhắc lại bài học tại Munich năm 1938, Anh, Pháp và Italy đã nhượng bộ Hitler khiến chiến tranh càng đến sớm.

Chia sẻ trách nhiệm và chi tiêu quốc phòng
Đòi hỏi lớn nhất của Mỹ với châu Âu là phải tăng ngân sách quốc phòng, cụ thể là tăng chi tiêu ngân sách quốc phòng lên 5% GDP. Đây là thách thức rất lớn khi chật vật mãi châu Âu mới chỉ gần đạt chỉ tiêu 2%.

Đáp lại, Bộ trưởng Quốc phòng Đức khẳng định nhất định châu Âu phải tăng ngân sách quốc phòng lên 5%, trong khi Chủ tịch châu Âu lại dè dặt cho rằng cần đánh giá kỹ lưỡng trước khi quyết định.

Câu chuyện bảo vệ Ukraine sau khi có thoả thuận hoà bình hoặc thoả thuận ngừng bắn tiếp tục được bàn thảo nhiều. Thủ tướng Đan Mạch đề xuất kết nạp Ukraine vào NATO nhưng nghị sĩ Lindsey Graham, Ủy ban ngân sách Hạ viện Mỹ cho rằng việc này chưa khả thi, chỉ nên dùng tư cách thành viên NATO làm vũ khí răn đe: “Nếu Nga tấn công Ukraine lần nữa, chúng tôi sẽ tự động kết nạp Ukraine vào NATO”!

Tổng thư ký NATO Mark Rutte kêu gọi châu Âu ngừng phàn nàn mà phải đưa ra sáng kiến cụ thể, bao gồm tái công nghiệp hoá quốc phòng.

Một số ý kiến cho rằng bảo vệ Ukraine phải bằng cả sức mạnh kinh tế, phải liên kết và xây dựng một Ukraine vững mạnh về kinh tế để làm thành trì cho châu Âu.

Chủ tịch Đảng CDU của Đức, ông Frederic Merz, người được dự báo trở thành Thủ tướng Đức sau bầu cử tuần tới, cho rằng châu Âu cần đàm phán trên thế mạnh và khẳng định Đức sẵn sàng đảm nhiệm vai trò lãnh đạo châu Âu do vị trí địa chiến lược, địa kinh tế đặc biệt của mình.

Nhìn sang châu Á
Trong khi quan hệ Mỹ - châu Âu nhiều diễn biến phức tạp, sự chú ý đổ dồn vào Trung Quốc. Câu hỏi đặt ra là liệu Mỹ có phải lựa chọn giữa đầu tư vào châu Âu hay châu Á? Washington có thể thỏa thuận với Bắc Kinh như đã làm với Moscow?

Nguồn Baoquocte.vn