Sơ ri là loài cây thân bụi hay cây thân gỗ nhỏ, tán lá dày có gai, lá màu xanh với mép lá nhẵn. Hoa mọc thành tán từ 2 đến 5 hoa, cánh hoa màu hồng hay đỏ. Quả mọng màu đỏ tươi hình dáng tương tự quả chùm ruột, vị chua ngọt. Bộ phận dùng: Quả, hoa, lá.

Dược tính mạnh của sơ ri chủ yếu nhờ vào hàm lượng vitamin C (axit ascorbic) cao. 100g sơ ri cung cấp cho cơ thể 32kcal chứa khoảng 65 đến 1678mg axit ascorbic; 8g Carbohydrat; 0,4g Protein; 1,1 g chất xơ; 0,3g chất béo; 91,41g nước; các vitamin thiết yếu như 22 mcg vitamin A; 0,02 Thiamin; 0,06mg Riboflavin; 0,4mg Niacin; 0,009mg vitamin B6; các khoáng chất như 12mg Canxi; 7mg Natri; 146mg Kali; 11mg phospho; 18mg Magne; 0,2mg sắt; 0,3mg axit pantothenic và các chất chống oxy hóa như bioflavonoid, carotenoid. Sơ ri đem lại giá trị dinh dưỡng cao cho cơ thể.

Lợi ích cho sức khỏe đến từ sơ ri:

Tăng cường miễn dịch: Nhờ hàm lượng vitamin C dồi dào, với cơ chế axit ascorbic kích thích sản xuất các tế bào bạch cầu giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng, nhờ đó giảm thời gian và mức độ nghiêm trọng của các bệnh cảm lạnh, viêm đường hô hấp, viêm da dị ứng.

Làm đẹp da: Với hàm lượng vitamin C và polyphenol cao, sơ ri giúp thúc đẩy sản sinh collagen là một protein thiết yếu cho da giúp tăng độ đàn hồi, săn chắc và mịn màng. Nhờ khả năng chống oxy hóa, sơ ri bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV, ô nhiễm môi trường, ngăn ngừa lão hóa da, giảm nếp nhăn và vết chân chim theo cơ chế chất chống oxy hóa trung hòa gốc tự do bảo vệ tế bào.

Theo một số tài liệu, hoa sơ ri có thể được phơi khô và hãm thành trà, có tác dụng giải khát, thanh nhiệt và cung cấp dưỡng chất. Lá sơ ri cũng chứa nhiều chất chống oxy hóa có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và làm đẹp da.

Hỗ trợ sức khỏe tiêu hóa: Nhờ hàm lượng chất xơ tự nhiên, sơ ri giúp nhuận tràng, ngăn ngừa táo bón. Chất xơ của sơ ri còn nuôi dưỡng vi khuẩn có lợi trong đường ruột, góp phần nâng cao sức khỏe tổng thể và giảm nguy cơ mắc bệnh. Một số nghiên cứu cho thấy lá và quả sơ ri được sử dụng trong y học cổ truyền để điều trị bệnh kiết lỵ, ỉa chảy và rối loạn chức năng gan.

Kiểm soát đường huyết: Theo cơ chế polyphenol ức chế men alpha-glucosidase và giảm tác động của carbohydrate lên mức đường huyết, giúp ngăn chặn sự vận chuyển glucose trong ruột, điều hòa quá trình chuyển hóa carbohydrate và làm chậm quá trình giải phóng đường vào máu, đồng thời giúp tăng cường sản xuất insulin trong tuyến tụy và duy trì lượng glucose trong máu. Nhờ đó kiểm soát được tình trạng tăng đường huyết sau ăn.

Ngăn ngừa ung thư: Theo cơ chế bioflavonoid và carotenoid giúp trung hòa tác hại của các gốc tự do đối với các cơ quan và mô quan trọng, giảm nguy cơ ung thư phổi, giúp làm chậm sự phát triển của khối ung thư và ngăn chặn lây lan.

Bảo vệ tim mạch: Nhờ hàm lượng Kali cao, sơ ri được khuyến khích cho những bệnh nhân bị bệnh tim để hỗ trợ các chức năng tim bằng cách bảo vệ các mô tim khỏi những tổn thương do các gốc tự do gây ra. Kali làm giãn mạch và cung cấp máu cho các mô tim không bị gián đoạn, giảm căng thẳng cho hệ tuần hoàn bằng cách làm giãn nở các động mạch và tăng lưu lượng máu. Hỗ trợ điều trị bệnh tăng huyết áp nhờ đặc tính giãn mạch giúp duy trì huyết áp trong giới hạn bình thường, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, do đó giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ.

Miền Tây Nam Bộ có một đặc sản là mứt sơ ri Gò Công với hàm lượng giàu các vitamin A, C, B1, B2, B3, biolavonoid và carotenoid,… mang lại giá trị dinh dưỡng cao, tốt cho bệnh nhân thiếu máu, kiểm soát cholesterol và đường huyết giúp tăng cường sự dẻo dai, khỏe mạnh cho cơ thể.

Lưu ý:

Thận trọng khi dùng sơ ri cho phụ nữ có thai và đang cho con bú. Thận trọng khi sử dụng các sản phẩm từ lá, hoa sơ ri, đặc biệt là những người có tiền sử dị ứng.

Chống chỉ định trên bệnh nhân bị bệnh gút vì hàm lượng vitamin C cao trong sơ ri có thể làm tăng nồng độ axit uric, làm trầm trọng thêm các triệu chứng bệnh gút. Chống chỉ định trên người có tiền sử sỏi thận vì vitamin C cao trong sơ ri có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.

Ngoài ra, việc tiêu thụ quá nhiều vitamin C có thể dẫn đến các tác dụng phụ như tiêu chảy, buồn nôn và đau dạ dày. Nếu sử dụng cho mục đích dinh dưỡng, người lớn nên hạn chế ăn không quá 98gram quả sơ ri mỗi ngày. Nếu sử dụng cho mục đích y học các sản phẩm từ lá và hoa sơ ri cần sự hướng dẫn của nhân viên y tế./.

DSCKII. Lý Thị Nhất Định