Đó là Phó Đô đốc Đỗ Xuân Công- nguyên Tư lệnh Hải quân và Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân- Đại tá Hoàng Kim Nông, hai nhân vật tiêu biểu trong nhiều cán bộ chiến sĩ hải quân đã chiến đấu oanh liệt trong sóng biển ngày ấy.

Vừa lái tàu vừa bắn máy bay

Tôi may mắn được gặp Phó Đô đốc, nguyên Tư lệnh Hải quân Đỗ Xuân Công trong dịp cựu binh Hải quân Lữ đoàn 171 gặp mặt truyền thống nhân kỷ niệm 50 năm ngày thành lập. Bên bờ sông Sài Gòn lịch sử, trong nhiều câu chuyện ôn lại những ngày hoa lửa, có một câu chuyện mà ông bảo không bao giờ quên.

“Nó gắn bó với tôi cả đời binh nghiệp. Đời trai trẻ xá gì sông nước. Có địch là đi chiến đấu chẳng ngại ngần gì. Lớp chúng tôi ngày đó là vậy. Trận chiến đấu thì nhiều lắm, nhưng lịch sử hải quân có hai trận oanh liệt nhất là chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5 tháng 8 năm 1964 và giải phóng Trường Sa năm 1975. Ngày ấy nói đi đánh giặc là hăng hái, nhất là vừa lái tàu, vừa bắn máy bay thì có kiêu hãnh nào hơn”, vị tư lệnh khẳng định như vậy khi tôi hỏi trận đánh tiêu biểu của Hải quân Việt Nam trong lịch sử.

Dân quân phường Nam Ngạn, Thanh Hóa tiếp đạn cho tàu hải quân tiêu diệt máy bay địch- Ảnh chụp lại từ ảnh tư liệu.

Ông Công kể lại, sau thành lập được 9 năm, lúc đó Quân chủng Hải quân còn non trẻ. Lực lượng chưa đầy đủ, vũ khí trang bị còn thô sơ. Cục diện chiến trường lúc đó vô cùng cam go ác liệt. Nhất là sau cuộc đảo chính Ngô Đình Diệm ngày 1.11.1963, vấn đề Việt Nam ngày càng trở nên nóng bỏng đối với giới cầm quyền Mỹ. Chúng vạch ra kế hoạch mở rộng chiến tranh xâm lược Việt Nam, leo thang ra miền Bắc hòng ném bom Thủ đô Hà Nội.

Bằng những kế hoạch nham hiểm như tăng cường do thám bằng máy bay chiến lược U2, thả phi công trà trộn vào các làng mạc, bắt cóc người dân miền Bắc Việt Nam để khai thác tin tức tình báo, sử dụng các đội nhảy dù phá hoại và tổ chức các cuộc tiến công của biệt kích từ hướng biển.

Đặc biệt, ngày 2.8.1964, Mỹ đã dùng tàu khu trục Maddox tuần tiễu ven biển miền Bắc Việt Nam để làm hậu thuẫn cho Hải quân Nguỵ đánh phá các đảo và vùng dân cư ven biển các tỉnh Khu 4 cũ. Trước tình hình ấy, Bộ Tư lệnh Hải quân đã quyết định thành lập sở chỉ huy tiền phương ở Sông Gianh, Quảng Bình. Đây là nơi cung cấp lực lượng chiến đấu và lương thực thực phẩm cho chiến dịch.

“Lúc đó tôi là tiểu đội trưởng hàng hải trên tàu 161. Ngày 5.8.1964, tàu chúng tôi đang trực tại cảng Sông Gianh thì nhận được mệnh lệnh tiếp nhận đạn dược và sẵn sàng rời bến. Bằng linh cảm người lính, tôi biết chiến sự xảy ra. Tôi vội vác quả bom chìm từ kho đặt vào giá cố định. Đúng lúc đó thì tàu kéo còi báo động, lệnh tàu rời bến khẩn cấp. Tôi vọt lên đài chỉ huy lái tàu theo lệnh thuyền trưởng”, ông Công nhớ lại.

Đúng như dự đoán của sở chỉ huy, vào khoảng 14 giờ 30 phút cùng ngày, hàng loạt máy bay Mỹ chia thành nhiều tốp ném bom xuống sông Gianh. Nhưng với tinh thần chiến đấu anh dùng, gan dạ, kiên cường, các chiến sĩ trên tàu 161 đã quyết tâm diệt giặc trời. “Khi nghe tiếng máy bay gầm rú, chúng tôi ra vị trí chiến đấu. Lúc đó chẳng ai sợ bom đạn. Cứ có tiếng máy bay là lên mâm pháo, có lệnh là xách súng lao ra tìm địa vật nhằm máy bay địch, bắn. Trận chiến đấu ấy ta bắn cháy 2 máy bay địch, nhưng có nhiều đồng đội đã phải hy sinh”.

Chiến sĩ hàng hải Đỗ Xuân Công chiến đấu trên con tàu 161 trong trận chiến đấu ngày 5.8.1964. Ảnh chụp lại từ ảnh tư liệu Lữ đoàn 171

Ông Công mắt rưng rưng nhìn ra khoảng trống trước nhà, rồi nhìn lên tấm ảnh thời khoác áo chiến sĩ: “Tấm ảnh này lúc đó tôi mang quân hàm hạ sĩ lái tàu 161. Đó là những này đẹp đẽ nhất của đời lính biển. Chỉ tiếc rằng, ngày ấy không được chiến đấu nhiều hơn nữa. Thời hoa lửa qua rồi, nhưng khí thế chiến đấu thì vẫn nguyên vẹn như mới hôm qua”, giọng ông Công tự hào kiêu hãnh.

Diệt giặc trời trên biển

Ngay kế nhà ông Công là nhà Đại tá Hoàng Kim Nông- người anh hùng đặc công tiêu biểu “diệt giặc trời” trên vùng biển Lạch Trường, Thanh Hóa. Trở về cuộc sống đời thường, hành trang của vị anh hùng là cái la bàn từ dẫn và đau đáu tình yêu thương dành cho đồng đội.

“Anh hỏi về trận chiến trên con tàu 187 làm tôi sống lại một thời trai trẻ trên sóng nước”, vị đại tá ngẩng cao đầu nói như vậy khi tôi hỏi về chuyện ông cùng đồng đội chiến đấu trên con tàu 187 bị Mỹ bắn phá năm 1964. Ký ức một thời máu lửa của vị anh hùng tràn về bằng những lời kiêu hãnh: “Lúc đó mình là chiến sĩ hàng hải của tàu. Nhưng khi chiến đấu thì sẵn sàng tiếp đạn cho pháo thủ số 2. Lúc đó chiến đấu hăng hái lắm. Luôn sẵn sàng hy sinh”.

Hơn 60 năm qua, bà Sen luôn tự hào về chồng là người anh hùng dũng cảm. Mỗi lần có nhà báo đến hỏi chuyện chồng, bà Sen lại xúc động rơi nước mắt. Từ lâu, bà có ý thức lưu giữ những kỷ vật đã gắn bó với ông suốt thời trai trẻ cầm súng chiến đấu. Cầm trên tay cuốn album, bà Sen tự hào: “Thời trai trẻ của ông nhà tôi tất cả lưu giữ ở đây. Chúng tôi đều cất rất cẩn thận coi như vật quý. Con cháu đều tự hào về ông ấy”.

Đô đốc Đỗ Xuân Công kể chuyện trận chiến đấu tại Nghệ An và Thanh Hóa năm 1964.

Lần từng tấm ảnh như tìm về ký ức, ông Nông dừng lại tấm ảnh có hình con tàu 187, phân trần: “Bằng chứng còn đây, đó là những tháng ngày đẹp nhất. Ngày 5.8.1964, tàu 187 chúng tôi đang thực hiện nhiệm vụ tại Hòn Ngư, Nghệ An. Thuyền trưởng lúc đó là anh Lê Văn Tiếu. Lúc 12 giờ 20 phút, chúng tôi đang nghỉ trưa thì bỗng nghe tiếng kẻng liên thanh báo động.

Lệnh anh Tiếu từ đài chỉ huy hô to: Toàn tàu báo động chiến đấu. Các vị trí khẩn trương triển khai đội hình. Tôi nghe xung quanh tiếng bom địch dội ầm ầm. Trên bầu trời lúc đó xuất hiện một tốp máy bay địch bổ nhào ném bom. Tình huống quá bất ngờ và nguy hiểm. Nhanh như cắt, chúng tôi nổ súng ngay. Nói thật, lúc đó mình không bắn nó, nó bắn mình. Nhiều chiến sĩ quyết tâm giữ vững trận địa, không rời vị trí chiến đấu dù bị thương nặng ngay trên tàu”.

Đại tá Nông dừng lại giây lát để kìm xúc động. “Lúc đó bom Mỹ dội xuống dày mặt biển Hòn Ngư, vậy mà anh Tiếu vẫn điều khiển con tàu vững chắc và cùng anh em chiến đấu. Anh ấy bị thương, máu chảy đầm đìa tay phải, gần như rời thân người. Để lái tàu, anh ấy đã dùng băng treo tay phải lên trước ngực, tay trái cầm điều khiển tàu luồn lách, tránh bom địch.

Binh nhì Nguyễn Văn Vinh chưa đầy một tuổi quân, đã băng mình dưới làn lửa đạn của địch để cấp cứu thương binh, tiếp đạn cho đồng đội, tàu bị trúng đạn, Nguyễn Văn Vinh đã khẳng khái nói với thuyền trưởng: “Tàu còn thì tôi còn, thuyền trưởng cho tôi ở lại chiến đấu đến cùng”. Câu nói của Vinh đã thể hiện tinh thần tất cả vì con tàu thân yêu.

Tiễn đồng đội dưới bom đạn quân thù

Phút giây xúc động chen lẫn niềm kiêu hãnh khiến đại tá Nông nghẹn lại. ông nhấp thêm ngụm trà nóng rồi bảo: “Mỗi lần nhắc về đồng đội cũ lại thấy thương nhớ quá. 56 năm rồi, những ký ức ngày ấy vẫn vẹn nguyên chưa hề phai nhạt”.

Đoạn, ông kể tiếp. Khi ấy ông làm nhiệm vụ tiếp đạn cho vị trí pháo số 3 phía trước. Trước những đợt bom, pháo đầu tiên của địch, thuyền trưởng Lê Xuân Tiếu vừa cho tàu chạy linh hoạt tránh bom, vừa hô hào anh em giữ vững vị trí. Nhưng sang đến đợt thứ hai, đài chỉ huy tàu bị một quả tên lửa của địch bắn trúng.

Rồi quả tên lửa nữa nhè đúng khoang máy của tàu 187 bắn. Đường ống dầu bục ra, bén lửa cháy bùng bùng. Thượng sĩ Cao Viết Thao, cơ điện trưởng, vội ôm bình cứu hỏa nhảy xuống. Toàn thân Thao như bó đuốc xông vào bịt được lỗ thủng ống dầu cứu nguy cho cả con tàu.

Huấn luyện sẵn sàng chiến đấu ở Lữ đoàn 171.

“Trận chiến mỗi lúc một ác liệt. Anh Đoàn Bá Ký lúc đó giữ chức chính trị viên tàu 187 chạy đi chạy lại như con thoi động viên anh em. Anh vỗ vai tôi, cậu lính trẻ mới tuổi 19, bình tĩnh nhé. Anh vừa dứt lời, tôi như nghe tiếng đổ ịch đằng sau. Anh trúng đạn mất rồi. Mắt anh vẫn mở nhưng nước mắt đã trào ra. Môi anh mấp máy như muốn nói điều gì. Tôi ghé sát tai anh mà không sao nghe được. Tôi tin, anh đang nhắc anh em hãy cố gắng giữ tàu”.

Trận chiến đấu tiếp tục diễn ra như thế nào thưa ông? Tôi hỏi tiếp.

 Đại tá Nông nhìn ra khoảng sân trước nhà và tiếp tục câu chuyện: “Sau đó, chợt một tiếng nổ chớp lòe. Cả đội hình pháo chúng tôi bị hất văng. Bằng, Thuận hy sinh. Hy, Bê bị thương nặng, còn tôi bất tỉnh. Khi tôi tỉnh dậy đã thấy mình nằm gọn trong gầm bệ pháo, toàn thân đầy máu, quần áo rách tươm. Chiến sĩ ra đa Nguyễn Thanh Hải hỏi tôi: “Mày có việc gì không”? Tình huống cực kỳ bi thương.

Phía bên kia mạn tàu, chiến sĩ Thiệp một tay ôm trán giàn giụa máu, một tay liên tục siết cò, cả người tì vào bệ pháo. Băng vết thương cho Thiệp xong, tôi lên buồng lái ôm vô lăng điều khiển tàu thay cho chiến sĩ Cẩn cũng vừa bị thương đổ gục. Lúc này chiến sĩ ra đa Nguyễn Thanh Hải bị trúng bom nằm gần bệ pháo.

Chúng tôi đỡ anh lên, chỉ còn nghe được tiếng thều thào ‘Dựng tôi dậy cho tôi nhìn Tổ quốc lần cuối’ rồi nhắm mắt ra đi. Một chiến sĩ trẻ đã đỡ anh nằm thẳng lại. Chúng tôi đứng lặng nhìn anh nằm trên bệ pháo. Cuộc tiễn đưa dưới bom đạn quân thù”.

Giọng đại tá Nông nghẹn lại, chùng xuống. 56 năm trước, ông khóc để tiễn đưa đồng đội trên tàu. Và hôm nay, sau hơn nửa thế kỷ, giọt nước mắt của người anh hùng đặc công nước thêm một lần nữa khóc thương cho những đồng đội thân yêu vĩnh viễn nằm lại biển khơi cho Tổ quốc thanh bình.  

Mai Thắng