Thực khách tại quán chay Tojy.

Nở nụ cười tươi, bà Nguyễn Thị Mịnh (ngụ ấp Long Mỹ, xã Long Thành Bắc, Hoà Thành) kể về chuyện ăn chay trường (trường chay) kéo dài qua 3 thế hệ gia đình bà. Trước kia, ba má của bà Mịnh- vốn là tín đồ của đạo Cao Đài, vẫn giữ trường chay trong ăn uống hằng ngày; một phần do cuộc sống khó khăn nên cả nhà phải tận dụng những thứ rau, dưa có sẵn quanh nhà hay ngoài ruộng cho bữa ăn đỡ phần tốn kém, một phần là để rèn tâm, giảm bớt sát sanh hầu tạo duyên lành.

Bà Mịnh cũng theo cách nghĩ, cách sống của cha mẹ mình. Sau khi nhập môn theo đạo, bà giữ lệ ăn chay 10 ngày mỗi tháng.

Năm 23 tuổi, bà quyết định ăn chay luôn cho đến tận giờ. Nay đã ở cái tuổi 76, bà Mịnh đã có hơn 50 năm ăn chay. Hiện tại, sức khoẻ của bà khá tốt, tinh thần minh mẫn, mỗi ngày bà vẫn có thể đọc sách, lao động chân tay.

Với bà Mịnh, việc ăn chay của gia đình gắn với nhiều kỷ niệm của một thời gian khổ. Bà vẫn nhớ về món ăn “để đời” do mẹ của bà “sáng tạo” để giúp bữa ăn chay của gia đình đỡ nhàm chán.

Chẳng hạn như món đậu phộng rang mặn cuốn với rau sống vừa giòn, vừa béo, vừa thơm. Món này được gia đình bà đặt cho cái tên là “điên điển rang”. Trong ký ức của bà, mẹ bà là một phụ nữ giỏi nấu nướng những bữa cơm chay dân dã.

Đó là bữa cơm đạm bạc với rau dền cơm, rau muống nước hay rau trai hái trên bờ ruộng dùng chấm nước tương.

Có những món đặc sắc hơn như mắm điều- làm từ trái điều được muối hàng tháng trời, đem chế biến thành những món thật đặc biệt như mắm điều trộn ớt tỏi, hay mắm điều xào nước cốt dừa béo thơm, đậm vị mà chỉ những dịp giỗ quải mới mang ra đãi bà con, hàng xóm. Sau này, bà cũng truyền lại cho con cháu.

Bà nói giọng đầy tự hào: “Má tôi ngày xưa làm món chay rất ngon”. Bây giờ, những bữa hằng ngày của gia đình bà Mịnh vẫn đạm bạc như xưa. Và cái nếp cả gia đình cùng quây quần thưởng thức “tiệc chay” vẫn được duy trì. Đó có thể là cùng nhau ăn món gỏi bóp bắp chuối hay gỏi chuối cây cuốn bánh tráng.

Cũng có thể là một bữa cháo nấm ăn kèm rau đắng. Hoặc “hiện đại” hơn thì là một nồi lẩu chay đủ vị. Với bà Mịnh như thế cũng đủ vui và bà luôn muốn duy trì những bữa tiệc chay tuy đơn sơ mà thắm đượm tình cảm gia đình.

Bì bún chay hấp dẫn.

Đất Tây Ninh, những món ăn chay không chỉ tồn tại trong nhiều nếp nhà mà nó còn đi vào thị trường kinh doanh ẩm thực một cách đại trà. Ở Tây Ninh, thực khách có thể bắt gặp quán chay ở nhiều nơi, đặc biệt là ở Hoà Thành- nơi tập trung đông người dân theo đạo Cao Đài.

Số lượng quán chay ở đây rất nhiều, từ bình dân đến sang trọng và không quán nào vắng khách. Giờ đây, ăn chay không phải chỉ những người tu hành hay theo đạo. Có người ăn chay chỉ với lý do đơn giản là “cho lòng thanh tịnh” hay để bổ sung dinh dưỡng từ rau củ quả.

Những khu vực quanh Trung tâm thương mại Long Hoa, cửa 6 Toà thánh có đầy những quán chay. Một cô bạn từng ở trọ khu vực gần cửa 6 cho biết, ở đây, những ngày chay, khách nào muốn ăn món mặn phải kiếm đỏ mắt.

Một số quán chay trên địa bàn Hoà Thành và thành phố Tây Ninh nay đã dần trở nên quen thuộc với thực khách trong và ngoài tỉnh như Bồ Đề, Phước Huệ, Tri Ân… Quán chay Vương quốc đậu nành Tojy (thị trấn Hoà Thành) ra đời cách nay chưa lâu đã thu hút được nhiều thực khách. Quán phục vụ theo kiểu tự chọn món và có buffet chay hằng tuần. Bạn có thể tìm thấy tại đây nhiều món chay độc đáo.

Có thể thấy, thức ăn chay trên đất Tây Ninh ngày càng phong phú và hấp dẫn. Từ những món ăn quen thuộc, bình dân như hủ tiếu, bánh canh, cháo, cơm, bì cuốn… cho đến những món cầu kỳ hơn như lẩu Thái, mắm, các món chiên, hay những món mang chút hương vị nước ngoài như cơm cuộn rong biển, cuộn trứng…

Để chiều lòng thực khách ăn chay- không riêng gì tín đồ đạo Cao Đài mà còn có số đông người ngoài đạo, những món chay ngày càng nhiều “biến tấu” hơn với những vị bò, gà, hải sản, heo quay…

Với bàn tay tài hoa của người thợ nấu chay giỏi nghề, các món chay được thực hiện dưới những hình thức thật phong phú như thịt heo, thịt bò kho, cá kèo, cá thu kho, trứng vịt… chỉ từ những nguyên liệu bột, tàu hủ, bánh mì, nấm. Thực phẩm chay từ lâu đã đi hẳn vào thực đơn của những buổi tiệc tùng như giỗ quải, cưới hỏi… với những tên gọi sang trọng và cách chế biến công phu.

 Đến Tây Ninh, bạn cũng đừng quên thưởng thức những món chay dân dã nhưng không kém hấp dẫn. Bạn sẽ khó thể quên cảnh ngồi xì xụp tô bánh canh chay từ gánh hàng rong tại Trung tâm thương mại Long Hoa với nước dùng ngọt vị rau củ, tàu hủ béo ngậy, thơm thơm, miếng tàu hủ ky giòn dai, có vị cay đậm đà của ớt. Nem vỏ bưởi lại là một món ăn chơi rất tiện.

Với thành phần chính là vỏ bưởi bào sợi trộn với sợi đu đủ phơi khô, thêm chút ít gia vị tỏi ớt là đã có một miếng nem ngon lành, hương vị độc đáo. Nem vỏ bưởi vị chua ngọt ăn kèm với chút lá rau răm nồng nồng, cay cay thì thật khó quên. Bạn tôi- một cô gái người miền Tây lên Tây Ninh từng tấm tắc khen món đậu phộng rang mặn ăn khá lạ lẫm mà “ngon hết sẩy”.

Đĩa thịt chay giòn rụm.

Lâm Minh Hoàng ở xã Trường Tây, huyện Hoà Thành- một bạn trẻ ăn chay chia sẻ: từng có dịp đi nhiều nơi và thưởng thức ẩm thực chay ở mỗi vùng miền, nhưng hương vị món chay ở quê nhà mới luôn làm bạn nhớ mãi. “Nhớ nhất là bánh mì chay, cháo chay. Nhiều khi ở đất khách, chạy vòng vòng kiếm quán ăn mãi cũng không tìm thấy đâu hương vị quen thuộc, ngon lành như ở quê mình”- Hoàng tâm sự.

Món chay Tây Ninh giờ đây không chỉ dành riêng cho dân xứ đạo Cao Đài mà đã trở nên phổ biến đối với mọi người. Nó cũng trở  thành một nét ẩm thực rất riêng của Tây Ninh.

 ĐÀO NAM - K.K