-Ông dầm mưa tới đây hay sao mà đến sớm vậy?

-Hổm rày nắng nóng quá sức, lại có bữa cúp điện càng khó chịu hơn nữa. May quá, đêm qua mưa một cơn thiệt là đã, ngớt mưa là tôi đi liền để gặp ông hỏi thăm chuyện này coi…

 -Y như rằng, lúc nào gặp Bàn Dân ông cũng có chuyện để hỏi. Hôm nay ông định hỏi chuyện gì thì nói ra luôn đi.

-Mấy hôm nay theo dõi kỳ họp giữa năm của Quốc hội, tôi thấy nghị trường “nóng ran” chuyện các vị đại biểu dân cử nói năm nay có nguy cơ thiếu điện, nhưng lại có nghịch lý “4.600 MW điện gió, điện mặt trời không được lên lưới, tại sao lại nhập khẩu điện?”. Tôi định gặp để nhờ ông giải thích chuyện ấy đấy.

-Ông thuộc lòng cái tựa bài của Đài VTV, chẳng lẽ ông không đọc nội dung bên trong bài sao mà còn hỏi?

-Đọc chớ sao không! Tôi đọc được nội dung của mấy vị đại biểu thắc mắc, nào là ngành điện kêu lỗ phải tăng giá điện, nhiều đơn vị trong ngành thì báo lãi; nào là chuyện năng lượng tái tạo, điện gió, điện mặt trời không được lên lưới làm lãng phí tài nguyên quốc gia, trong khi ta lại nhập khẩu điện từ các nước láng giềng; rồi đại biểu đề nghị Chính phủ làm rõ khoản lỗ rất lớn của ngành điện, cũng như sớm có giải pháp khắc phục cơ chế giá điện để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào máy móc, trang thiết bị ít tiêu hao năng lượng… Có điều, tôi đọc vậy thì hay vậy chứ thiệt tình là tôi không hiểu rõ lắm. Ông có biết rành rẽ thì giải thích giùm tôi đi!

-Chung quanh các vấn đề về điện như ông nói, Bàn Dân có theo dõi cuộc họp báo của Bộ Công Thương hôm 26.5. Theo đó, liên quan đến việc nhập khẩu điện từ nước ngoài như Trung Quốc thì không phải là vấn đề mới, mà là chuyện diễn ra từ khá lâu cách nay mười bảy, mười tám năm rồi.

Còn với nước Lào thì cũng đã bảy năm. Và đó là chiến lược dài hạn dựa trên các mối quan hệ chính trị - kinh tế của Việt Nam nhằm bảo đảm an ninh năng lượng dài hạn của quốc gia và được xác định trong quy hoạch phát triển điện lực quốc gia từng thời kỳ.

Lãnh đạo Bộ Công Thương còn cho biết, việc nhập khẩu điện được tính toán rất kỹ lưỡng các kịch bản nhằm bảo đảm việc nhập khẩu tỷ trọng nhỏ, bảo đảm tự chủ, an ninh năng lượng quốc gia và phù hợp các điều kiện quan hệ chính trị kinh tế thương mại với các nước trong khu vực.

Vị lãnh đạo Bộ Công Thương nói rõ thêm, tỷ trọng điện nhập khẩu trong hệ thống điện nước ta hiện nay là “rất nhỏ”. Theo Bàn Dân hiểu là không thấm tháp vào đâu so với sản lượng điện nước ta hiện nay.

Đối với những khó khăn về cung ứng điện thời gian qua, theo Bộ Công Thương là do hạn hán, thiếu nước kéo dài, làm cho lượng nước về các hồ thuỷ điện trên cả ba miền Bắc, Trung, Nam đều giảm mạnh so với cùng kỳ nhiều năm trước, ảnh hưởng lớn đến khả năng phát điện của các nhà máy thuỷ điện.

-Thuỷ điện mà thiếu nước thì khó khăn là chắc rồi. Nhưng còn điện gió, điện mặt trời, gọi chung là điện năng lượng tái tạo, ở nước mình ai cũng biết là tài nguyên vô tận. Đồng thời số nhà máy điện ấy tôi nghe nói là đến nay ở nước mình cũng nhiều lắm rồi, tổng công suất điện năng lượng tái tạo lớn hơn cả thuỷ điện cộng với nhiệt điện nữa mà?

-Đúng là số dự án điện tái tạo đã xây dựng hoàn thành trong nước ta hiện nay là khá nhiều, cụ thể là đến 85 nhà máy, với tổng công suất lên đến 4.736 MW. Thế nhưng, Bàn Dân đọc được trên báo điện tử Chính phủ thông tin của Cục Điều tiết điện lực- Bộ Công Thương cho biết, tính đến ngày 23.5 mới chỉ có 18/85 nhà máy điện năng lượng tái tạo chuyển tiếp đã được cấp giấy phép hoạt động điện lực.

Và có đến 12 dự án chuyển tiếp đã nộp hồ sơ đàm phán giá nhưng chưa nộp hồ sơ cấp phép, gồm 11 dự án điện gió, 1 dự án điện mặt trời. Lý do của việc chậm trễ này theo thông tin từ nhiều nguồn là do vướng mắc về mặt thủ tục pháp lý mà phải sửa đổi, bổ sung xong mới khắc phục được.

-Nói vậy chẳng lẽ… “bó tay chấm cơm”, xây nhà máy “búa xua” rồi không bán điện được hay sao?

-Không phải bó tay đâu, theo Bàn Dân được biết, mới tuần trước Chính phủ đã ban hành Quy hoạch điện VIII, đây là cơ sở pháp lý để thực hiện các dự án nguồn, lưới điện, ưu tiên phát triển nguồn năng lượng tái tạo.

Tiếp sau quy hoạch này, nước ta sẽ thí điểm, tiến tới xây dựng cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp, tức là các nhà máy sản xuất điện năng lượng tái tạo sẽ bán điện trực tiếp cho khách hàng sử dụng điện. Việc này được tiến hành cùng với quá trình sửa Luật Điện lực và lộ trình thực hiện thị trường điện cạnh tranh ở Việt Nam.

 -Ờ, có vậy mới gọi là bình đẳng, sòng phẳng chứ.

Bàn Dân