Tham dự có ông Vũ Xuân Trường- Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Tây Ninh, Giám đốc Đài Phát thanh và Truyền hình (PT-TH) tỉnh; ông Nguyễn Thế Lực- Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo tỉnh Tây Ninh; ông Dương Nguyễn Hoàng Anh- Phó Tổng Biên tập Báo Tây Ninh; ông Phan Văn Đông- Phó Giám đốc cơ quan Thông tấn xã Việt Nam khu vực phía Nam.

Tận dụng mạng xã hội để phát triển báo chí hiện đại

Phát biểu khai mạc buổi toạ đàm, ông Vũ Xuân Trường- Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Tây Ninh, Giám đốc Đài PT-TH Tây Ninh nhấn mạnh, việc song hành giữa báo chí và mạng xã hội là xu thế tất yếu hiện nay, bởi mạng xã hội có nhiều thế mạnh trong việc lan toả thông tin.

Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện nay là một sản phẩm báo chí được xuất bản phải trải qua nhiều công đoạn, việc tận dụng mạng xã hội để phát triển báo chí hiện đại, trong bối cảnh mạng xã hội đang có tiềm lực về công nghệ sẽ là xu hướng phù hợp ở giai đoạn hiện nay.

Ông Phan Văn Đông- Phó Giám đốc Cơ quan Thông tấn xã Việt Nam khu vực phía Nam cho rằng, nhiều năm qua, vấn đề báo chí và mạng xã hội luôn có tính thời sự và chắc chắn còn tiếp tục, bởi cả hai loại hình truyền thông báo chí và mạng xã hội sẽ tiếp tục song hành trong việc đưa thông tin. Mạng xã hội đang tạo ra thách thức đối với báo chí, đặt ra nhiều vấn đề mà những người làm báo phải trăn trở, tìm ra giải pháp phù hợp với điều kiện hoàn cảnh của mỗi cơ quan báo chí.

Theo thống kê, nước ta có trên 71 triệu người sử dụng internet, trong đó 3 nền tảng mạng xã hội được dùng nhiều nhất là Facebook, Zalo và TikTok. Với đặc điểm dễ tiếp cận, dễ chia sẻ, thông tin nhanh và đa dạng, mạng xã hội đang là kênh thông tin được nhiều người lựa chọn.

Đặc biệt, trí tuệ nhân tạo phát triển đã giúp mạng xã hội nắm bắt được nhu cầu tìm kiếm thông tin của người dùng thông qua các hành động trên các nền tảng để đề xuất các nội dung phù hợp. Vấn đề đặt ra là thông tin từ mạng xã hội thường không đầy đủ, cách thức thông tin đơn giản do ai cũng có thể đưa tin nên báo chí vẫn là mục tiêu tìm kiếm của người dùng khi cần thông tin có chiều sâu, chuẩn xác.

Báo chí “song hành” cùng mạng xã hội

Nói về thế mạnh và thách thức của mạng xã hội trong giai đoạn hiện nay, ông Dương Nguyễn Hoàng Anh- Phó Tổng Biên tập Báo Tây Ninh chia sẻ, sự ra đời, phát triển của internet, mạng xã hội với những tính năng vượt trội về giao diện, kết nối, truy cập, khả năng tương tác… đã mang lại những cơ hội trải nghiệm mới cho người dùng trong việc tìm kiếm thông tin.

Việc khai thác thông tin từ mạng xã hội để phục vụ công tác tuyên truyền ở báo Đảng địa phương nói riêng và ở các cơ quan báo chí nói chung là một hướng đi rất đúng đắn và cần thiết trong thời đại số. Báo Tây Ninh cũng không thể đứng bên lề và đã có sự chủ động, tận dụng mặt tích cực của mạng xã hội, của truyền thông trong công tác tuyên truyền, thông tin và truyền thông chính sách.

Với khả năng lan toả nhanh, mạnh, mạng xã hội đã tạo ra một khối lượng các thông tin khổng lồ được chia sẻ từng giây, từng phút. Tuy nhiên, phần lớn thông tin trên các mạng xã hội là những thông tin mang tính cá nhân; những thông tin phi chính thống, chưa được kiểm chứng. Báo chí ít nhiều cũng chịu những tác động, sức ép nhất định- đặc biệt là trên phương diện khai thác và sử dụng nguồn tin. Sự tác động từ thông tin của mạng xã hội đến nguồn tin của báo điện tử được thể hiện trên cả hai chiều tích cực và tiêu cực.

Ông Dương Nguyễn Hoàng Anh nhấn mạnh: “Tuy nhiên, nếu biết cách khai thác và tuân thủ theo các yêu cầu, các chuẩn mực về pháp lý và đạo đức, thông tin từ mạng xã hội đem đến cho báo điện tử một nguồn tin đa dạng, chi phí thấp hoặc không tốn chi phí để có thể khai thác, phát triển giá trị của nguồn tin. Nắm bắt được điểm này, nhiều phóng viên đã nắm bắt khai thác nguồn tin từ mạng xã hội xử lý thành thông tin có giá trị. Nhiều vấn đề, sự kiện được xã hội quan tâm, được bàn luận sôi nổi trên các trang mạng xã hội đã được báo điện tử khai thác, sử dụng phát triển thành ý tưởng, đề tài”.

Tính hai mặt của nguồn tin từ mạng xã hội và giải pháp

Nhà báo Hoàng Anh Tuấn- Trưởng Cơ quan thường trú Thông tấn xã Việt Nam tại TP. Hồ Chí Minh cho rằng, tin giả trên mạng xã hội đã trở thành cuộc khủng hoảng toàn cầu khiến cho niềm tin đối với báo chí, cả trên thế giới và ở Việt Nam, rơi xuống mức thấp chưa từng thấy. Truyền thông xã hội không chỉ "nuốt chửng" báo chí mà nó còn "nuốt chửng" tất cả mọi thứ. Nó "nuốt chửng" các chiến dịch vận động chính trị, các hệ thống ngân hàng, ngành giải trí, bán lẻ, thậm chí cả chính quyền và an ninh. Chiếc điện thoại trong túi mỗi người chúng ta chính là cánh cửa đi ra thế giới.

Giám đốc Chi nhánh Trung tâm truyền hình Thông tấn Hoàng Liên Sơn thông tin, hiện nay, phần lớn người dân sử dụng mạng xã hội, do đó, một lượng thông tin thật giả rất lớn lẫn lộn trên không gian mạng. Ông Sơn cho rằng, việc bắt trend theo mạng xã hội nhằm tạo ra xu hướng trên báo chí là điều phù hợp trong giai đoạn hiện nay, nhưng phải bảo đảm đúng chủ trương, đường lối, pháp luật và đúng liều lượng thông tin. 

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Phú Khánh- Phó trưởng Phòng Chương trình Khoa giáo, Đài PT-TH Tây Ninh cho rằng, mạng xã hội có ảnh hưởng đến cấu trúc nội dung báo chí từ tiêu đề ngắn gọn và hấp dẫn, nội dung trực quan đến tương tác trực tiếp theo thời gian thực. Đài PT-TH Tây Ninh đã áp dụng cách này để tạo nên những thông tin đa dạng, nhiều chiều trên nhiều loại hình, nhiều nền tảng mạng xã hội (YouTube, Facebook, TikTok). Giải pháp cho báo chí sử dụng nguồn tin từ mạng xã hội hiệu quả, các nhà báo phải giữ vững nguyên tắc cơ bản của nghề báo; giữ vững nguyên tắc, những giá trị của mình. Đó là sự tôn trọng chính xác, sự công bằng, tính nhân văn.

Bên cạnh đó, một số kỹ năng nhà báo cần trang bị khi tương tác trên nền tảng mạng xã hội như: cần lưu ý đặc điểm ngôn từ, phương thức diễn đạt; phải kiểm chứng cơ sở nguồn tin xem thông tin đấy từ đâu đánh giá; xem đường liên kết trên các thông tin đó như: “.com”, hay “.org” là thuật ngữ kỹ thuật gọi là tên miền của nước ngoài, khác với “.vn” là tên miền của Việt Nam; tìm các thông tin tương tự trên các trang mạng khác, để đánh giá và đối chứng so sánh thông tin…

“Kiểm chứng” và “chính thống hoá” thông tin trên mạng xã hội

Hiện nay, việc thu thập nguồn thông tin từ mạng xã hội để triển khai đề tài, sản xuất sản phẩm báo chí tựa như con dao 2 lưỡi, bởi trong quá trình hoạt động tác nghiệp của nhà báo. Trước khối lượng thông tin đồ sộ trên mạng xã hội, nhà báo sẽ gặp không ít khó khăn trong việc chọn lựa thông tin có giá trị. Do đó, nhà báo khi phát hiện nguồn tin từ mạng xã hội bắt buộc phải kiểm chứng kỹ càng trước khi sử dụng thông tin đó làm thành sản phẩm báo chí của mình.

Một vấn đề cần được quan tâm là các nhà báo, phóng viên cần tránh sa đà khai thác những chủ đề, trào lưu từ các mạng xã hội. Có thể thấy, việc khai thác các chủ đề, trào lưu từ mạng xã hội diễn ra khá thường xuyên trên các báo điện tử hiện nay. Các bài viết đa phần dừng lại ở việc phản ánh một hiện tượng, một vấn đề mà dường như tính định hướng ở đó còn rất ít.

“Nâng cao vai trò của lãnh đạo cơ quan chủ quản, lãnh đạo cơ quan báo chí, đặc biệt là các báo điện tử là việc cần thiết trong xu thế hiện nay. Sự chỉ đạo đúng hướng, vạch ra chiến lược phát triển đúng cho tờ báo của mình, đặc biệt trong việc khai thác, sử dụng, thẩm định thông tin từ mạng xã hội sẽ góp phần tạo sự thành công cho sản phẩm báo chí”- Phó tổng Biên tập Báo Tây Ninh nhấn mạnh.

Nhi Trần – Hoàng Yến