Hồi xưa chưa có tủ lạnh thì sau khi vắt nước cốt, mẹ tôi sẽ cho vào chảo bắc lên bếp chụm lửa riu riu. Bấy giờ có tủ lạnh, mẹ tôi sẽ cho nước cốt dừa ấy vào tủ, khoảng 1 giờ sau, váng nổi trên mặt sẽ chính là dầu dừa sau này.

Dùng vá hớt phần váng dừa ấy cho vào thau riêng, nước cốt dưới thau cho vào chảo nấu bằng lửa nhỏ. Đến khi nước cốt đó “bồng con”, nghĩa là keo lại, lẫn lộn giữa màu trắng trong và màu trắng đục hãy trút số váng dầu dừa vào. Làm như vậy, thời gian tiếp xúc với lửa ngắn đi khiến cho dầu dừa không bị bốc hơi nhiều. Vừa canh lửa nhỏ, đôi tay mẹ tôi sẽ luôn dùng chiếc vá cán dài khuấy chảo nước cốt dừa. Động tác khuấy đó sẽ làm cho chảo dầu không bị khét.

Hơi than hực ra khiến cho mồ hôi thi nhau tuôn đầm đìa trên khuôn mặt, nhưng có hề gì đâu, mùi dầu dừa đã thoang thoảng cả khuôn bếp. Mẹ tôi quệt mồ hôi, luôn khuấy chảo dầu đến khi thấy hai màu trắng đục- trắng trong phân tầng rõ rệt trong chảo. Màu trắng trong là dầu dừa nhé, màu trắng đục là xít dừa, béo và thơm ngọt vô cùng. Cái món xít dừa này mà kho chung với mắm đậu, ít tiêu xanh, ớt xanh, nghệ vàng nữa thì ôi thôi… chay mặn đều dùng đến hết cả nồi cơm.

Bây giờ thì lại phải cào than ra ngoài bếp rồi đấy, chỉ còn hơi nóng của lò bếp để dầu dừa không bị khét. Dầu dừa đạt chuẩn là khi xít dừa màu vàng nhưng dầu màu trắng thì mới đạt chất lượng.

Bây giờ nguời ta còn có phương pháp làm “dầu dừa lạnh”, màu dầu trong veo nhưng sẽ không thơm như dầu dừa thắng. Có người nói rằng dầu dừa lạnh là nguyên chất, thích hợp cho làm đẹp da trong thẩm mỹ, làm mau lành vết thương trong các vết bỏng. Nhưng dầu dừa làm bằng phương pháp nhiệt của mẹ tôi vẫn được người quen, họ hàng đặt làm.

Vì mùi thơm của dầu dừa thắng là mùi vị của tuổi thơ, cùng kỷ niệm khi chị em xúm xít quanh bếp than chờ dầu dừa “tới” để tranh nhau mớ xít dừa thơm tho béo ngậy đó. Dầu dừa thắng của mẹ tôi theo người quen về phố thị để làm đẹp da, mướt tóc, trị gàu, giảm chứng bong da do nhiệt, chứng khô da do ngồi máy lạnh nhiều…

Vậy nên hôm nay mùi dầu dừa lại thoảng khắp nhà tôi. Tuổi bảy mươi, mẹ cười, quệt mồ hôi trên mặt “Có dì kia vừa đặt 2 lít, không biết làm sao cho kịp trong ba ngày”.

Thùy Trang