Ngành công nghiệp tiền số đã trải qua những tháng đầu năm tồi tệ. Đợt lao dốc đã xóa sổ gần 1.000 tỷ USD khỏi thị trường, khiến hàng nghìn người mất trắng những khoản tiết kiệm cả đời. Nhiều công ty cũng nộp đơn xin phá sản.

Theo New York Times, giờ đây, toàn bộ thế giới tiền số đang nín thở chờ sự kiện được kỳ vọng có thể cứu vãn thị trường - đợt nâng cấp phần mềm của mạng lưới Ethereum, nền tảng đóng vai trò xương sống cho hàng nghìn dự án tiền số và blockchain. Đợt nâng cấp được gọi là The Merge (Hợp nhất) đã bị trì hoãn hơn 8 năm qua, khiến nhiều người liên tục đặt dấu hỏi liệu nó có thực sự diễn ra hay không.

Nếu đúng tiến độ, The Merge sẽ được thực hiện vào ngày 15/9. Điều này giúp mạng Ethereum giảm tới 99,9% mức tiêu thụ năng lượng và hạn chế phát thải khí CO2, giải quyết các chỉ trích rằng mạng lưới tiền số gây hại cho môi trường. Nó cũng đặt nền tảng cho hàng loạt nâng cấp trong tương lai, với mục tiêu giảm chi phí thực hiện giao dịch bằng Ether, đồng tiền đại diện cho Ethereum và là tiền số có giá trị cao thứ hai thế giới chỉ sau Bitcoin.

Đồng tiền mô phỏng cho Ethereum. Ảnh: Reuters.

"Sự chuyển đổi sẽ đặt lộ trình cho tương lai, trong đó mạng Ethereum có khả năng mở rộng tốt hơn, sử dụng năng lượng hiệu quả hơn và có nhiều tác dụng với người dùng bình thường hơn", Joseph Ayoub, nhà phân tích chuyên về The Merge của Citibank, nhận xét.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều rủi ro với quá trình này, nhất là khi cách thức hoạt động của nó đặc biệt phức tạp. Hợp nhất thất bại sẽ đe dọa hàng nghìn ứng dụng tiền số vận hành trên Ethereum, vốn đang lưu hành hơn 50 tỷ USD tiền tích lũy của người dùng.

"Điều này giống như thay trực tiếp động cơ cho phi cơ phản lực đang bay trên trời. Nó rất khó khăn và nguy hiểm", Chandler Guo, đứng đầu nhóm phản đối hợp nhất Ethereum, nêu quan điểm.

Ethereum được lập trình viên Vitalik Buterin phát triển năm 2013 khi mới 19 tuổi, nhằm tạo ra hệ thống tiền số linh hoạt hơn Bitcoin và có khả năng thực hiện các giao dịch tài chính nhanh chóng.

Thiết kế của Ethereum cho phép nó hỗ trợ nhiều hoạt động tài chính khác nhau. Các lập trình viên có thể phát triển ứng dụng thực hiện các nhiệm vụ phức tạp hơn nhiều so với chuyển tiền. Hàng nghìn doanh nghiệp và dự án trong ngành tài chính phi tập trung đang dùng nền tảng Ethereum để cung cấp tùy chọn cho các nhà đầu tư. Nhiều loại NFT cũng được xây dựng trên Ethereum.

The Merge đánh dấu sự thay đổi trong hệ thống xác thực của Ethereum.

Với giao dịch truyền thống, ngân hàng đóng vai trò trung gian giữa bên chuyển và nhận tiền, xác nhận người chuyển có đủ vốn để chuyển cho người khác.

Tiền số vận hành không có bước trung gian này, mọi giao dịch được xác thực bởi mạng lưới máy tính phân tán. Bất kỳ ai cũng có thể dùng máy tính kết nối vào mạng Ethereum để chạy phần mềm giải những bài toán phức tạp nhằm xác thực giao dịch. Các máy tính phải chạy đua với nhau, bên giải nhanh nhất sẽ được mạng lưới trả công bằng đồng tiền số mới.

Quy trình xác thực này gọi là bằng chứng công việc (PoW), hay nói thông dụng là đào tiền số, và tiêu tốn rất nhiều năng lượng. Lượng điện các máy đào tiền số sử dụng trong một năm có thể vượt xa mức tiêu thụ năng lượng hàng năm của một số quốc gia.

The Merge sẽ chuyển Ethereum sang phương thức bằng chứng cổ phần (PoS), trong đó dựa vào những người đã nắm giữ tiền số để xử lý giao dịch mới và loại bỏ hoạt động khai thác bằng máy tính.

Hệ thống đào tiền ảo sử dụng card đồ họa ở Argentina hồi năm 2021. Ảnh: NY Times.

Chuyển sang PoS giải quyết một trong những vấn đề lớn nhất của Ethereum là chi phí giao dịch tương đối cao. Mạng lưới Ethereum chỉ có thể xử lý lượng hoạt động nhất định, chi phí sử dụng nó sẽ tăng tỷ lệ thuận với nhu cầu. Bất cứ ai giao dịch bằng Ether sẽ phải trả phí, và có lúc con số này lên tới 200 USD mỗi giao dịch.

Việc hợp nhất sẽ không loại trừ vấn đề này ngay lập tức, nhưng các nhà phát triển khẳng định nó sẽ đặt nền móng cho những đợt nâng cấp giúp giảm tối đa phí sử dụng trong tương lai.

Dù vậy, một số chuyên gia cảnh báo sự thay đổi ở quy mô toàn mạng lưới có thể khiến Ethereum dễ bị tin tặc tấn công hoặc gặp gián đoạn. "Bất kỳ thay đổi nào với hệ thống phức tạp như Ethereum cũng có nguy cơ dẫn đến hậu quả ngoài ý muốn", Christopher Calicott, một nhà đầu tư tiền số, nhận xét.

Khái niệm về The Merge xuất hiện lần đầu năm 2014, khi nhà sáng lập Buterin đề xuất khả năng chuyển mạng lưới Ethereum sang PoS. Tuy nhiên, cơ chế này khi đó chưa được kiểm chứng, trong khi tiền điện tử thành công nhất là Bitcoin vẫn dùng PoW.

Kể từ đó, nhiều loại tiền số đã ứng dụng PoS thành công. Các nhà phát triển Ethereum cũng đã cố gắng chuyển đổi trong suốt bốn năm qua. Quá trình này rất phức tạp nên tiến độ tương đối chậm chạp. Lập trình viên phải xây dựng blockchain mới, chạy thử nghiệm nhằm tìm kiếm lỗ hổng bảo mật và vấn đề kỹ thuật có nguy cơ làm gián đoạn mạng lưới.

Ban đầu, đợt chuyển sang PoS dự kiến diễn ra đầu 2016. Sau đó, giới tiền số tin The Merge sẽ được triển khai vào tháng 6, nhưng rồi bị lùi sang tháng 8 và tiếp tục hoãn đến giữa tháng 9.

Sự trì hoãn thậm chí đã trở thành trò đùa trong giới tiền số. Các kỹ sư từng cài đặt đoạn mã được gọi là "bom độ khó" trong mã nguồn Ethereum, nhằm thúc đẩy việc chuyển dịch sang PoS. Nó được thiết kế để kích hoạt sau thời gian nhất định, gây gián đoạn toàn bộ mạng lưới Ethereum trừ khi hệ thống sử dụng PoS. Tuy nhiên, trước mỗi lần kích hoạt, các lập trình viên lại bổ sung mã để vô hiệu hóa quả bom, khiến sự tồn tại của nó trở nên vô nghĩa.

Khi The Merge đến gần, những công ty đổ tiền vào đào tiền Ether ngày càng lo ngại. Đào tiền số đã trở thành ngành công nghiệp nhiều tỷ USD và được thống trị bởi những doanh nghiệp đại chúng.

Trong báo cáo hoạt động gần đây, công ty Hive Blockchain thừa nhận Ethereum chuyển sang PoS sẽ khiến hoạt động đào tiền số mất đi sức cạnh tranh hoặc đem lại ít lợi nhuận hơn. Nhiều thợ đào cũng tìm cách đối phó. Guo, người từng điều hành hoạt động đào tiền số tại Trung Quốc, đang huy động kỹ sư phát triển loại tiền số cạnh tranh với Ether sau nâng cấp.

Bất chấp sự phản đối và thách thức, The Merge sắp hoàn tất. Đợt thử nghiệm cuối cùng mang tên Goerli đã kết thúc thành công trong tháng 8.

Danny Ryan, nhà nghiên cứu làm việc với Ethereum từ năm 2017, cho biết ông sẽ tập trung cùng các đồng nghiệp khi The Merge diễn ra. Việc lên kế hoạch ăn mừng không dễ vì thời gian hợp nhất chính xác vẫn chưa được rõ ràng và chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố kỹ thuật.

"Nó có thể diễn ra vào 4h sáng hay 14h chiều. Tôi chắc chắn sẽ thức cả ngày để chờ đợi", Ryan nói.

Nguồn vnexpress (theo NY Times)