Ông Jonathan Newby- Giám đốc Chương trình sắn quốc tế (Trung tâm CIAT) kiểm tra củ mì mới nhổ tại Trung tâm thực nghiệm nông nghiệp Tây Ninh.

Hiện diện tích trồng khoai mì hằng năm của tỉnh là trên 62.000 ha, lớn thứ hai cả nước sau Gia Lai; năng suất trung bình từ 33 - 35 tấn/ha (cao gấp 1,7 lần năng suất trung bình của cả nước), đứng đầu cả nước.

Chưa đáp ứng nhu cầu

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc canh tác thâm canh liên tục đã tạo điều kiện cho nhiều loại bệnh hại trên cây khoai mì phát triển và gây hại, trong đó, bệnh lở cổ rễ (thối củ) phát hiện từ năm 2014 và bệnh khảm lá lần đầu tiên phát hiện từ giữa tháng 7.2017 làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng khoai mì.

Theo khảo sát ngành Nông nghiệp, vụ Đông xuân năm 2023 – 2024, trên địa bàn tỉnh Tây Ninh có hơn 300 ha khoai mì bị bệnh lở cổ rễ, diện tích bị bệnh trải rộng khắp các huyện trồng khoai mì chủ lực như Tân Châu, Tân Biên, Dương Minh Châu và tiếp tục lây lan.

Triệu chứng điển hình của bệnh lở cổ rễ là những vết bệnh xuất hiện ở vị trí cổ rễ (phần tiếp giáp với mặt đất), sau đó lan rộng bao hết chu vi cổ rễ làm gốc thân teo thắt, nứt, chảy nhựa màu nâu đen, ướt và thối mục. Lá cây khoai mì chuyển sang màu vàng và héo đột ngột. Bệnh phát triển lan xuống củ làm cho củ hư thối.

Riêng đối với bệnh khảm lá, đây là loại bệnh nguy hiểm gây thiệt hại lớn về năng suất thu hoạch và chất lượng tinh bột, hiện vẫn chưa có thuốc đặc trị. Từ năm 2018 đến nay, Sở NN&PTNT Tây Ninh đã phối hợp với Viện Di truyền Nông nghiệp, Trung tâm Nông nghiệp nhiệt đới Quốc tế (CIAT), Trung tâm Nghiên cứu - Thực nghiệm nông nghiệp Hưng Lộc (gọi tắt Trung tâm Hưng Lộc) thực hiện nghiên cứu, khảo nghiệm và đánh giá nhiều giống mì tiềm năng có khả năng kháng bệnh, phù hợp với điều kiện tự nhiên của tỉnh và khu vực Đông Nam bộ. Kết quả, đến nay đã chọn tạo được 6 giống khoai mì kháng bệnh khảm lá được Bộ NN&PTNT công nhận và công bố lưu hành, gồm: HN1, HN3, HN5, HN36, HN80, HN97.

Khoai mì mới được nhổ lên để các chuyên gia , kiểm tra, đánh giá.

Các giống này đưa vào sử dụng đã có những tín hiệu khả quan nhưng các đơn vị nghiên cứu vẫn tiếp tục khảo sát, lai tạo và tuyển chọn những giống khoai mì mới không chỉ có gen kháng bệnh khảm lá sắn mà còn có năng suất, chất lượng củ cao, có khả năng kháng - chống chịu tốt với các bệnh điển hình trên cây khoai mì như bệnh lở cổ rễ, chổi rồng…

Sẽ có thêm giống mới

Vào 2 ngày 14 và 15.10, Sở NN&PTNT Tây Ninh phối hợp CIAT và Trung tâm Hưng Lộc tiến hành thu hoạch, đánh giá bộ giống có tiềm năng kháng bệnh khảm lá được trồng khảo nghiệm và tuyển chọn liên tục tại Trung tâm thực nghiệm nông nghiệp Tây Ninh (xã Thái Bình, huyện Châu Thành) từ năm 2021 đến nay. Theo đó, sau đợt thu hoạch lần này, dự kiến có thêm khoảng hai giống mới có gen kháng được bệnh khảm lá và một số bệnh thường gặp trên cây khoai mì, cho chất lượng tinh bộ cao so hơn hoặc bằng với các giống trước đây.

Ông Jonathan Newby- Giám đốc Chương trình sắn quốc tế (Trung tâm CIAT) cho biết, từ khi dịch khảm lá trên cây khoai mì bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam, trung tâm và các đơn vị chuyên môn ngành nông nghiệp đã tiến hàng khảo nghiệm tìm ra một số giống có gen kháng được bệnh này. Nhằm tiếp tục nghiên cứu, nâng cao chất lượng giống khoai mì vừa có tính kháng bệnh khảm lá, có năng suất chất lượng cao, phù hợp với điều kiện thổ các ở địa phương, từ năm 2021, Trung tâm CIAT cùng các đơn vị chuyên môn ngành nông nghiệp đã triển khai lai tạo giữa các giống có gen kháng bệnh khảm và những giống tiềm năng của Việt Nam.

Cọc ghi số hiệu giống khảo nghiệm.

Quá trình này được thực hiện liên tục, mỗi năm trung tâm chọn lai tạo và trồng khảo nghiệm khoảng 1.000 dòng mới để có thể chọn lọc các giống kháng bệnh tốt. Đây là năm thứ tư thực hiện, phía CIAT hy vọng có thể chọn được khoảng 5 - 10 dòng tiềm năng được công nhận và đưa vào sản xuất.

Ông Hà Thanh Tùng– Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Tây Ninh cho biết, sau đợt thu hoạch lần này, các chuyên gia sẽ có đánh giá cụ thể đối với một số giống có đủ điều kiện về tính kháng bệnh khảm lá, chất lượng chữ bột và năng suất tốt để làm quy trình đề nghị Bộ NN&PTNT công nhận và cấp phép lưu hành, từ đó Trung tâm Khuyến nông sẽ triển khai nhanh công tác nhân giống mới nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân.

Theo ông Tùng, nhằm đa dạng hoá bộ giống mới vừa có tính kháng bệnh khảm lá, năng suất và chất lượng tinh bột cao hơn, đồng thời có thể chống chịu một số loại bệnh phổ biến, đặc biệt là bệnh thối củ trên cây khoai mì, thời gian tới, Trung tâm Khuyến nông tỉnh sẽ tham mưu Sở NN&PTNT phối hợp CIAT và Hưng Lộc tiếp tục khảo nghiệm, đánh giá thêm nhiều dòng, giống mì mới, tìm kiếm những bộ giống mới có triển vọng trên địa bàn tỉnh Tây Ninh.

Kỳ vọng giống khoai mì mới sẽ khắc phục khuyết điểm của những giống trước đây

Ông Nguyễn Đình Xuân– Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết, Tây Ninh là một trong các tỉnh có diện tích và năng suất khoai mì đứng đầu cả nước. Những năm qua, khoai mì là một trong những cây trồng có giá trị kinh tế cao, giúp nông dân phát triển kinh tế, ổn định đời sống.

Tuy nhiên, dịch khảm lá mì bùng phát tại Tây Ninh từ năm 2017 khiến hàng ngàn héc-ta cây khoai mì trên địa bàn tỉnh nhiễm bệnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng sản phẩm khoai mì.

Ông Nguyễn Đình Xuân– Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (thứ hai, từ phải qua) khảo sát công tác thu hoạch mì tại Trung tâm thực nghiệm nông nghiệp Tây Ninh.

Với sự nỗ lực nghiên cứu, lai tạo, khảo nghiệm và tuyển chọn của các nhà khoa học trong và ngoài nước, hiện đã có một số giống được công nhận và cấp phép lưu hành. Tuy nhiên, các giống này khi được trồng đại trà ngoài thực địa lại bộc lộ nhiều khuyết điểm khác nhau. Ví dụ như giống HN5 thân cây to, củ to nhưng chữ bột không cao; giống HN1 rất thành công về năng suất, chất lượng tinh bột nhưng lại bị những cái bệnh khác như thối cổ rể, xì mủ thân hay chổi rồng trên phần ngọn...

Theo ông Nguyễn Đình Xuân, quan điểm của ngành nông nghiệp Tây Ninh là không tăng diện tích trồng cây khoai mì mà sẽ tăng năng suất và chất lượng trên cùng một diện tích. Do đo, Giám đốc Sở NN&PTNT Tây Ninh hy vọng, sau đợt thu hoạch và đánh giá lần này, các nhà khoa học sẽ tiếp tục tìm ra một số giống mới, không những có thể kháng bệnh khảm lá mà còn kháng được nhiều loại bệnh khác, đồng thời, khắc phục được khuyết điểm của những giống trước đây, giúp nâng cao năng suất và chất lượng khoai mì của tỉnh.

Minh Dương