Trong Di chúc, Người căn dặn toàn Đảng, toàn dân và thế hệ trẻ những điều hệ trọng, những việc cần phải làm vì sự nghiệp cách mạng “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Trong suốt cuộc đời và sự nghiệp của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chăm lo xây dựng lực lượng cách mạng.

Người không chỉ quan tâm đến những lực lượng đang trực tiếp gánh vác công việc trong hiện tại mà rất chăm lo đến đội ngũ kế cận. Hồ Chí Minh là người đã rất sớm nhận ra vị trí, vai trò của thế hệ trẻ đối với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Người coi việc thức tỉnh thanh niên, giáo dục, bồi dưỡng thanh niên để cùng nhân dân đánh đuổi quân xâm lược là việc làm quan trọng và cấp thiết.

Tổ chức yêu nước cách mạng đầu tiên do Người sáng lập và rèn luyện đa phần là những người trẻ tuổi, đó là “Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên”, tờ báo cách mạng đầu tiên cũng là Báo Thanh niên. Hồ Chí Minh luôn khẳng định rằng thế hệ trẻ không chỉ là lớp người kế tục thế hệ già mà thế hệ trẻ phải là tương lai, là tiền đồ tươi sáng của dân tộc.

Ngay sau khi nước nhà giành được độc lập, trong thư gửi cho học sinh, sinh viên nhân ngày khai trường đầu tiên tháng 9 năm 1945, Người đã viết: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.

Hồ Chí Minh luôn khuyên nhủ thanh thiếu niên phải ra sức học tập, rèn luyện để tự mình có đủ sức mạnh để tham gia kháng chiến, kiến quốc, gìn giữ hoà bình, xây dựng đất nước giàu mạnh. Đối với thiếu niên, Người dạy: Tuổi nhỏ làm việc nhỏ; tuỳ theo sức của mình; để tham gia kháng chiến; và gìn giữ hoà bình.

Trong “Thư gửi thanh niên” vào năm 1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà... Thanh niên muốn làm chủ tương lai một cách xứng đáng thì ngay từ bây giờ phải tự giác rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải tích cực làm việc để chuẩn bị cho tương lai.

Việc giáo dục thanh niên không thể tách rời mà phải liên hệ chặt chẽ với những cuộc đấu tranh của xã hội, nhằm giúp họ tránh những cái độc hại, tiêu cực và tiếp thu, học hỏi những cái hay, tiến bộ trong cuộc sống.

Thanh niên phải có tinh thần sẵn sàng: “Đâu Đảng cần thì thanh niên có, việc gì khó thì thanh niên làm”; phải đoàn kết chặt chẽ, kiên trì phấn đấu, vượt mọi khó khăn, thi đua học tập và lao động sản xuất, góp sức vào sự nghiệp xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”.

Có thể thấy, kể từ khi viết tác phẩm “Đường Kách mệnh” (1927) cho tới khi viết bản “Di chúc” thiêng liêng (1969); cả cuộc đời, Hồ Chí Minh luôn đau đáu và quan tâm đến sự nghiệp giáo dục đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ.

Có lẽ vì vậy mà Người luôn yêu cầu cán bộ của Đảng, Nhà nước và các đoàn thể quần chúng phải thực sự quan tâm, chăm lo đến thanh thiếu niên; dành mọi ưu tiên và những gì là tốt đẹp nhất, có thể làm được để chăm lo, giáo dục, bồi dưỡng các thế hệ thanh thiếu niên, coi đó là “cái vốn quý nhất” của cách mạng.

Hồ Chí Minh không chỉ là nhà tư tưởng vĩ đại, Người còn là nhà thực hành vĩ đại. Hiện nay cũng có những ý kiến cho rằng ở nhiều nước có rất nhiều người trẻ đã là những lãnh đạo cấp cao và ao ước điều này ở Việt Nam. Nếu đọc lại lịch sử Việt Nam, chúng ta thấy rằng thời Bác Hồ, Việt Nam không chỉ có một bộ trưởng trẻ tuổi mà có rất nhiều.

Trong Chính phủ Lâm thời 1945, Bộ trưởng Nội vụ Võ Nguyên Giáp 34 tuổi; Bộ trưởng Quốc phòng Chu Văn Tấn 32 tuổi; Bộ trưởng Thanh niên Dương Đức Hiền 29 tuổi; Bộ trưởng Bộ Quốc dân Kinh tế Nguyễn Mạnh Hà 32 tuổi; Bộ trưởng Bộ Y tế Phạm Ngọc Thạch 36 tuổi; Uỷ viên Chính phủ Cù Huy Cận 26 tuổi.

Trong Chính phủ do quốc dân bầu ra sau ngày bầu cử Quốc hội khoá I (ngày 6.1.1946) chúng ta có thể thấy có những người rất già như cụ Huỳnh Thúc Kháng 70 tuổi nhưng cũng có rất nhiều người trẻ. Các vị Bộ trưởng trẻ tuổi như Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Anh 34 tuổi.

Có một điều thú vị là ông Phan Anh là cử nhân luật Việt Nam và cử nhân văn chương Pháp, từng là Bộ trưởng Thanh niên trong Chính phủ Trần Trọng Kim trước đó một năm đã được mời giữ chức Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (cử nhân văn chương trở thành Bộ trưởng Bộ Quốc phòng); Huỳnh Thiện Lộc- Bộ trưởng Bộ Canh nông 36 tuổi; Vũ Đình Hoè- Bộ trưởng Bộ Tư pháp 34 tuổi.

Trong kỳ họp lần thứ nhất của Quốc hội khoá I ngày 2.3.1946, hai vị Chủ tịch phiên khai mạc là một cụ già- Ngô Tử Hạ và một đại biểu Quốc hội 22 tuổi- nhà thơ Nguyễn Đình Thi. Sau này, Hồ Chí Minh phong đại tướng cho ông Võ Nguyên Giáp khi 36 tuổi và phong đại tướng cho ông Nguyễn Chí Thanh ở tuổi 37. Và, còn rất nhiều các ví dụ khác để chúng ta thấy rằng trong tư tưởng Hồ Chí Minh, lý luận luôn song hành với thực tiễn, trong đó có tư tưởng về bồi dưỡng thế hệ trẻ.

Tất nhiên, lý tưởng và khát vọng của thanh niên ở thời kỳ là khác nhau. Đối với những lớp thế hệ cha anh, khát vọng lớn nhất là giành độc lập và thống nhất Tổ quốc- và họ đã làm tròn. Khát vọng của bao lớp thanh niên hiện nay chính là “sánh vai với các cường quốc năm châu”, đó chính là khát vọng vươn lên tiếp cận những giá trị tri thức của nhân loại, khát vọng không chịu đói nghèo, lạc hậu, vươn lên làm giàu chính đáng; khát vọng “ra biển lớn”…

Lúc sinh thời, ông Võ Văn Kiệt có phát biểu một câu nổi tiếng với thanh niên Thành phố: Thành phố nhìn thấy tương lai tươi sáng của mình trên vừng trán của các em. Hiện nay, nếu chúng ta đi vào các trường đại học, các viện nghiên cứu, các nhà máy, xí nghiệp, công trường… sẽ thấy một không khí lao động hăng say đầy sức trẻ.

Những chiến dịch tình nguyện Mùa hè xanh, các chương trình do Trung ương Đoàn phát động đã tạo ra những phong trào rộng lớn, thu hút đông đảo những người trẻ tham gia và đem đến những hiệu quả lớn lao cả về tinh thần và vật chất cho xã hội.

Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận rằng, trong một bộ phận thanh thiếu niên hiện nay đã xuất hiện những biểu hiện tiêu cực đáng lo ngại: Một bộ phận người trẻ phai nhạt lý tưởng, chạy theo lối sống thực dụng, lười học tập và tu dưỡng đạo đức, sống gấp, thích hưởng thụ, ngại lao động, cổ xuý cho những sinh hoạt thiếu lành mạnh hoặc phản văn hoá…

Đã có một bộ phận người trẻ sống nay không biết ngày mai, lao vào con đường nghiện ngập, vi phạm pháp luật, thậm chí phản bội lại quyền lợi của đất nước và dân tộc... Đặc biệt, một bộ phận người trẻ hiện nay thờ ơ với quyền lợi của đất nước và dân tộc, không quan tâm đến chính trị, không thích vào Đoàn, vào Đảng.

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từng có lần lên tiếng về tình trạng “nhạt Đảng, khô Đoàn, xa rời chính trị”. Tất nhiên, để mổ xẻ các nguyên nhân này đã có rất nhiều các hội thảo, rất nhiều các diễn đàn lên tiếng. Nguyên nhân thì nhiều nhưng những nguyên nhân được nhiều người trẻ thống nhất là tình trạng khô cứng trong sinh hoạt Đoàn hiện nay, là tình trạng một bộ phận cán bộ, nhất là những người giữ các chức vụ cao suy thoái, sa ngã…

Những người trẻ bao giờ cũng nhìn những người đi trước và xem đó là tấm gương để noi theo và phấn đấu. Vậy nên, rất nhiều những người cộng sản năm xưa nói rằng lúc ban đầu họ đi theo cách mạng, theo Đảng cũng chưa hiểu Đảng là gì, cách mạng là gì nhưng khi thấy những con người xưng là cộng sản, là người của Đảng sống đẹp và chết hiên ngang vì Tổ quốc và dân tộc nên tin và đi theo.

Dù muốn, dù không, những biểu hiện tiêu cực trong một bộ phận thanh niên như đã nói nêu trên là nguy cơ đe doạ tương lai của chính bản thân họ, đồng thời cản trở sự phát triển theo hướng lành mạnh, tiến bộ và văn minh của xã hội ta hiện nay. Lợi dụng các biểu hiện tiêu cực này trong một bộ phận người trẻ, các thế lực thù địch đã và đang khai thác và lợi dụng để chống phá.

Bởi vậy, hơn bao giờ hết, các cấp uỷ Đảng cần thấm nhuần và quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên. Cần tiếp tục quan tâm chăm lo giáo dục, bồi dưỡng, đào tạo phát triển toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, văn hoá, sức khoẻ, nghề nghiệp, giải quyết việc làm, phát triển tài năng - sức sáng tạo, phát huy vai trò xung kích… của đoàn viên, thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, tạo điều kiện và môi trường thuận lợi, mạnh dạn giao những trọng trách để những người trẻ gánh vác… Đó chính là cách chúng ta thực hiện tốt nhất tư tưởng và những chỉ dạy của Bác Hồ.

Vũ Trung Kiên