Các cơ quan báo chí và người làm báo đã, đang và sẽ đối diện với không ít thách thức về việc kiểm chứng nguồn tin, kiểm soát thông tin trong thời đại bùng nổ thông tin, nhất là vấn đề tin giả, tin thất thiệt, tin sai sự thật.

Với sự phát triển của công nghệ, internet và mạng xã hội, người dân có thể tiếp cận các thông tin nhanh chóng. Tuy nhiên, bên cạnh những thông tin có ích, công chúng hằng ngày phải đối mặt với tin giả, tin xấu độc (Fake News) gây ra hậu quả khó lường đối với xã hội.

Tin giả là vấn đề toàn cầu chứ không riêng của Việt Nam. Đó không chỉ là những thông tin lừa đảo thông thường, hay thông tin gây hoang mang trong đời sống mà tin giả mang tính chính trị xuất hiện ngày càng nhiều, gây hậu quả kinh tế và chia rẽ xã hội. Hậu quả dễ thấy đối với xã hội là tin giả thao túng xã hội, làm con người thậm chí không tin vào sự thật, hoang mang, nhiều lúc lo sợ, làm mất đi động lực sống lành mạnh.

Tin giả gây nên tâm lý hoang mang trong xã hội trước một vấn đề đang cần sự thống nhất tư tưởng; hoang mang trước một việc chưa rõ đúng - sai cần xã hội phân xử, thậm chí hoang mang, hiểu sai trước một việc mà chính quyền đang trong quá trình giải quyết, xử lý. Tin giả có thể nhắm vào một cá nhân, một tổ chức, một cộng đồng với nhiều mục đich khác nhau: nói xấu, làm mất uy tín, hạ bệ nhau, gây thiệt hại về kinh tế, gây chia rẽ xã hội, gây bất đồng về chính trị. Thiệt hại của nó nhiều khi không thể đo đếm được.

Nhất là mỗi kỳ sắp đến Đại hội Đảng các cấp, tin giả còn nhắm vào các cơ quan, tổ chức Đảng, Nhà nước, nhắm vào các đồng chí lãnh đạo, nhằm làm lung lạc niềm tin của Nhân dân với Đảng, Nhà nước. Thời gian qua, các cơ quan chức năng đã liên tục cảnh báo tin giả, xử lý các trường hợp tung tin giả, nhưng tình trạng này vẫn diễn ra phức tạp. Do vậy, hơn ai hết, báo chí và người làm báo có vai trò xung kích, ở tuyến đầu, giữ vai trò chủ lực trong cuộc chiến chống tin giả.

Bởi vì cơ quan báo chí và người làm báo có vũ khí sắc bén là ngòi bút chuyên nghiệp, có sức lan toả nhanh, mạnh. Báo chí có cả lực lượng hùng hậu có tổ chức chặt chẽ, có kỹ năng, hiểu biết, có trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân, có đạo đức nghề nghiệp. Nhà báo có chuyên môn, có quyền trong khai thác, xử lý thông tin, có phương thức truyền tải hiệu quả.

Muốn làm tốt vai trò của mình trong cuộc chiến chống tin giả, trước hết, cơ quan báo chí cần tăng cường tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn để nâng cao kiến thức tác nghiệp của nhà báo trong môi trường số. Bên cạnh đó, nâng cao vai trò định hướng thông tin, tích cực, chủ động phê phán, phản bác thông tin xấu độc trên mạng, góp phần khắc phục những mặt trái của mạng xã hội.

Báo chí với tính chất là nguồn thông tin chính thống, phải cung cấp cho khán, thính, độc giả các thông tin trung thực, khách quan một cách nhanh chóng, kịp thời. Việc chậm vào cuộc của các cơ quan báo chí sẽ làm cho khán, thính độc giả phụ thuộc chủ yếu vào các thông tin được tiếp cận từ mạng xã hội,  đây là điều kiện để các tin giả lan truyền một cách nhanh chóng.

Chúng ta phải thực hiện phương châm “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, Bác Hồ kính yêu của chúng ta từng căn dặn: “Mỗi người tốt, mỗi việc tốt là một bông hoa đẹp, cả dân tộc ta là một rừng hoa đẹp”. Người làm báo phải làm cho vườn hoa đó lúc nào cũng nở rộ như hoa mùa xuân để lấn át cỏ dại.

Chúng ta phải biết “pha loãng” thông tin giả bằng cách đưa thật nhanh, thật nhiều thông tin chính thống lên mạng, phải có ngay thông tin phản bác, làm rõ, định hướng dư luận kịp thời. Hiện nay, mạng xã hội với lượng thông tin khổng lồ trong đó có những thông tin tốt và cả thông tin xấu độc lôi cuốn người xem, người đọc hằng ngày, hàng giờ. 

Bên cạnh những tiện ích to lớn, mạng xã hội cũng đang gây áp lực rất lớn cho các cơ quan báo chí bởi tốc độ truyền tin và tính liên kết không giới hạn, đặt ra nhiều thách thức đối với cơ quan báo chí và nhà báo. Nguồn sống của báo chí chính là thông tin, chúng ta phải tiếp cận với tất cả nguồn tin, nhưng phải biết chọn lọc, thẩm định, không theo đuôi mạng xã hội, vì như thế chúng ta làm mất đi vai trò của báo chí.

Thực tế đời sống báo chí thời gian qua cho thấy báo chí truyền thống khó có thể cạnh tranh với mạng xã hội về tốc độ đưa tin. Do vậy, báo chí phải tiếp tục khẳng định được tính nhân văn, dòng thông tin chủ lưu, dẫn dắt, định hướng dư luận.

Việc đưa tin không chỉ giới hạn ở đưa tin cái gì, ở đâu, lúc nào mà còn phải tại sao, như thế nào, phân tích sâu sắc, đa chiều. Như vậy mới hấp dẫn, đáp ứng được nhu cầu người đọc, người nghe, người xem, kéo họ ra khỏi tin giả trên mạng xã hội để đến với báo chí chính thống.

Nguyễn Thế