Trong ký ức xưa cũ, những khoảnh khắc tuyệt vời nhất của bóng đá Việt Nam là những cú volley. Không ai có thể quên cú volley tung lưới Myanmar của Trần Minh Chiến năm 1995, giúp ĐT Việt Nam lần đầu tiên vào chung kết SEA Games thời tái hội nhập.

Đó cũng là cú volley thần sầu của Trương Việt Hoàng, mở màn cho chiến thắng 3-0 trước Thái Lan ở Tiger Cup 1998, hay cú volley của Phạm Văn Quyến ở phút bù giờ chung kết SEA Games 22 tại Mỹ Đình.

Thế nhưng bóng đá đã đổi thay. Bàn thắng của Anh Đức tại King’s Cup 2019, của Hồ Tấn Tài trong trận thắng lịch sử trước Trung Quốc hay Thanh Bình trong trận hòa Nhật Bản ở vòng loại World Cup 2022, rồi của Nhâm Mạnh Dũng ở chung kết SEA Games 31…, các khoảnh khắc đáng nhớ ấy đều tạo ra bằng đầu.

Pha đánh đầu ghi bàn mở tỷ số của Tuấn Hải ảnh: tô quốc an

Trong trận giao hữu với Afghanistan tại sân Thống Nhất ngày 1/6 mới đây, trước khi có màn solo ngoạn mục để ấn định chiến thắng 2-0, Phạm Tuấn Hải ghi bàn mở điểm cũng bằng cú đánh đầu. Đó là pha lập công đẹp mắt bởi tính chính xác trong từng chi tiết cũng như sự ăn ý của bộ ba Quang Hải, Adriano Schmidt và Tuấn Hải.

Khi tần suất các bàn thắng bằng đầu ngày một nhiều, hẳn đó không phải là sự ngẫu nhiên. Pha phối hợp đồng bộ dẫn đến cú đánh đầu tung lưới Afghanistan hẳn đã được các tuyển thủ tập luyện rất nhiều. Tương tự tình huống trong trận chung kết SEA Games 31, nó chắc chắn được lên kế hoạch từ trước. Thay vì dẫn bóng, Tuấn Tài quyết định thực hiện cú tạt sớm. Nhâm Mạnh Dũng biết điều đó và tụt lại phía sau các hậu vệ Thái Lan, sau khi di chuyển khôn ngoan vào giữa cặp trung vệ để phân tán trách nhiệm theo kèm của họ.

Phân tán sự chú ý là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên một bàn thắng bằng đầu, nhất là khi các tuyển thủ Việt Nam không phải rất cao lớn. Ví dụ trận gặp Trung Quốc, đội bóng có chiều cao trung bình vượt trội. 7 cầu thủ Trung Quốc đều dõi theo Hùng Dũng và 4 cầu thủ áo đỏ khác trong khu cấm địa. Họ hoàn toàn không biết Hồ Tấn Tài âm thầm lẻn vào từ phía sau và xử lý gọn gàng đường chuyền ở tầm thấp.

Thời sơ khai của bóng đá, đánh đầu là khái niệm kỳ lạ trong môn thể thao dùng chân. Trong một bài báo về trận đấu giữa đội bóng của xứ Catalan và CLB đến từ Anh, người Tây Ban Nha đã bày tỏ sự kinh ngạc về “những cú đánh đầu của người ngoại quốc”. Giờ thì khác. Ở mùa giải La Liga 2021/22, Barca là đội sở hữu nhiều bàn thắng bằng đầu nhất giải đấu (16) và gấp đôi Real (8).

Những cú đánh đầu thành bàn ngày càng trở nên quan trọng trong bóng đá. Nhất là trong bóng đá hiện đại, khi các đội thiết lập một cấu trúc phức tạp, đề cao sự kỷ luật và lối chơi định hướng vị trí trở nên thịnh hành. Tất cả khiến không gian bị thu hẹp, giảm thiểu các bàn thắng đến từ những cú sút xa hoặc các pha thâm nhập vòng cấm. Tình huống ghi bàn solo kiểu Tuấn Hải đã làm để nâng tỷ số lên 2-0 trong trận giao hữu với Afghanistan sẽ ít có cơ hội tái hiện trong các trận chính thức, và đối thủ của Việt Nam thường lùi sâu, tập trung đông quân số bên phần sân nhà.

Đó là lý do HLV Park Hang-seo đang phát triển những miếng đánh mới và tiến hành cuộc cách mạng chơi đầu. Phân tích sâu các bàn thắng sẽ thấy nó không hề đơn giản. Đó là cả một nghệ thuật, từ sự thông minh trong di chuyển, lôi kéo các hậu vệ, đánh lạc hướng đến kỹ năng ban chuyền, dứt điểm. Nói cách khác, là sự tổng hòa của sức mạnh bên trong (trí tuệ) và sức mạnh bên ngoài (lực đánh đầu).

Nguồn TPO