Ông Lâm Văn Ngỡi- anh trai Lâm Văn Mạnh.

Tháng 7.2011, Báo Tây Ninh có đăng bài viết “Chuyện một người lính đã hy sinh” nói về trường hợp người lính tên là Lâm Văn Mạnh, hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ nhưng vì nhiều nguyên nhân nên chưa được công nhận liệt sĩ. Tháng 6.2017, Báo Tây Ninh tiếp tục đăng bài “Quân nhân Lâm Văn Mạnh là người Việt Nam”, dẫn thông tin cơ quan chức năng kết luận người lính này là người Việt Nam. Tuy nhiên, tại kỳ họp thứ 12, HĐND tỉnh khoá IX, vấn đề xác định quân nhân Lâm Văn Mạnh là người Việt Nam hay Campuchia lại được đặt ra.

Chưa xác định được quốc tịch

Trước khi diễn ra kỳ họp thứ 12 HĐND tỉnh, cử tri xã Tân Lập, huyện Tân Biên có ý kiến kiến nghị như sau: “Ông Lâm Văn Ngỡi (xã Tân Lập, huyện Tân Biên) tiếp tục đề nghị sớm xem xét, giải quyết việc công nhận liệt sĩ cho em ông là ông Lâm Văn Mạnh. Ngày 11.3.2019, đoàn công tác của Phòng Chính trị Bộ CHQS tỉnh phối hợp với các cơ quan, ban, ngành của huyện Tân Biên và xã Tân Lập gặp gỡ với ông Lâm Văn Ngỡi để trao đổi, gia đình cung cấp những thông tin liên quan và các loại giấy tờ tuỳ thân của ông Lâm Văn Mạnh để làm căn cứ chứng minh ông là người có quốc tịch Việt Nam, tuy nhiên, chưa có kết quả xác minh.

Qua tiếp xúc cử tri trước kỳ họp thứ 12, ông Lâm Văn Ngỡi tiếp tục kiến nghị vấn đề này, đồng thời cung cấp thêm hồ sơ là lý lịch đảng viên của ông Lâm Văn Ngỡi, trong đó có tên ông Lâm Văn Mạnh là em trai ông. Trên cơ sở đó, đề nghị ngành chức năng sớm giải quyết kiến nghị này cho gia đình ông”.

Về vấn đề trên, UBND tỉnh trả lời: Ông Lâm Văn Mạnh sinh năm 1948, nguyên quán Cần Ché, Campuchia. Nơi cư trú trước khi hy sinh là Phờ Sốp, Cần Ché, Campuchia. Ông Mạnh nhập ngũ tháng 5.1970, chức vụ, cấp bậc: Tiểu đội phó, đơn vị e207; hy sinh: 1.6.1972 tại Xầm Long, Campuchia trong trường hợp chiến đấu. Bộ CHQS tỉnh đã tiếp nhận hồ sơ của ông Lâm Văn Mạnh và đã lập hồ sơ đề nghị công nhận liệt sĩ.

Tháng 11.2015, Cục Chính sách thuộc Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đã gửi trả lại hồ sơ đề nghị các cấp tiến hành điều tra xác minh, kết luận quân nhân Lâm Văn Mạnh khi hy sinh là người Campuchia hay Việt Nam. Lý do, theo hồ sơ, nguyên quán và trú quán trước khi hy sinh của quân nhân Lâm Văn Mạnh ở Campuchia, nếu là người quốc tịch Campuchia, tạm thời chưa lập hồ sơ đề nghị xác nhận liệt sĩ.

Ngày 11.3.2019, đoàn công tác của Phòng Chính trị Bộ CHQS tỉnh phối hợp với các cơ quan, ban, ngành của huyện Tân Biên và xã Tân Lập gặp gỡ ông Lâm Văn Ngỡi để gia đình cung cấp những thông tin liên quan và các loại giấy tờ tuỳ thân của ông Lâm Văn Mạnh nhằm làm căn cứ chứng minh ông này là người có quốc tịch Việt Nam, nhưng gia đình không có bất kỳ giấy tờ tuỳ thân nào của ông Lâm Văn Mạnh.

Bộ CHQS tỉnh tiếp tục có văn bản đề nghị Phòng Bảo vệ an ninh, Cục Chính trị Quân khu 7, Phòng Hồ sơ Công an tỉnh và Sở Tư pháp tỉnh Tây Ninh kiểm tra hồ sơ lưu trữ, xác minh kết luận ông Lâm Văn Mạnh khi hy sinh là người Campuchia hay Việt Nam để bổ sung hoàn chỉnh hồ sơ đề nghị công nhận liệt sĩ đối với trường hợp ông Lâm Văn Mạnh theo đúng chỉ đạo của Cục Chính sách - Tổng cục Chính trị.

Ngày 15.3.2019, Phòng Bảo vệ an ninh - Cục Chính trị Quân khu 7 có Công văn số 155/BVAN trả lời: Qua rà soát hồ sơ, tài liệu đang lưu trữ tại cơ quan, không phát hiện trường hợp có liên quan đến ông Lâm Văn Mạnh nên không có cơ sở để kết luận ông Lâm Văn Mạnh là người có quốc tịch Campuchia hay Việt Nam.

Ngày 25.3.2019, Sở Tư pháp có Công văn số 631/STP-HCTP trả lời: trong hồ sơ không có bất kỳ giấy tờ tuỳ thân nào ông Lâm Văn Mạnh. Do vậy, Sở Tư pháp không thể trả lời và xác định quốc tịch của ông Lâm Văn Mạnh là người có quốc tịch Campuchia hay Việt Nam.

Ngày 9.4.2019, Công an tỉnh Tây Ninh có Công văn số 262/CAT-PX01 trả lời: Công an tỉnh không lưu trữ hồ sơ của ông Lâm Văn Mạnh.

Qua tiếp xúc cử tri trước kỳ họp thứ 12, ông Lâm Văn Ngỡi cung cấp thêm hồ sơ là lý lịch đảng viên của ông, trong đó có tên Lâm Văn Mạnh là em trai ông. Nội dung thông tin này không có gì mới và liên quan đến quốc tịch của ông Lâm Văn Mạnh.

Vì trong hồ sơ đề nghị công nhận liệt sĩ đối với ông Lâm Văn Mạnh đã có 4 bản phô tô lý lịch đảng viên của ông Lâm Văn Ngỡi. Trong đó, phần khai hoàn cảnh gia đình, anh em ruột, ông Ngỡi kê khai có em ruột thứ 3 là Lâm Văn Mạnh, sinh năm 1948.

Sau khi có văn bản trả lời của Sở Tư pháp, Công an tỉnh và Phòng Bảo vệ an ninh Cục Chính trị Quân khu 7, Bộ CHQS tỉnh tiếp tục bổ sung hoàn chỉnh hồ sơ, gửi về Phòng Chính sách- Cục Chính trị Quân khu 7 để thẩm định, xem xét giải quyết công nhận liệt sĩ đối với trường hợp ông Lâm Văn Mạnh. Khi nào có kết quả cụ thể sẽ thông báo đến ông Lâm Văn Ngỡi được biết.

Theo tài liệu, hồ sơ đang có thì những thông tin nêu trên còn vài điểm cần làm rõ thêm.

Trước hết, văn bản của UBND tỉnh trả lời ý kiến cử tri chưa đề cập đến chi tiết, ngày 13.1.2016, trong một văn bản gửi Phòng Chính trị- Bộ CHQS tỉnh Tây Ninh, Ban CHQS huyện Tân Biên đã kết luận quân nhân Lâm Văn Mạnh là người Việt Nam (dù không nói là có quốc tịch Việt Nam hay không).

Thứ hai, trong khi Phòng Bảo vệ an ninh - Cục Chính trị Quân khu 7 trả lời, theo hồ sơ, tài liệu đang lưu trữ tại cơ quan, không phát hiện trường hợp có liên quan đến ông Lâm Văn Mạnh, nên không có cơ sở để kết luận ông Mạnh là người có quốc tịch Campuchia hay Việt Nam thì Phòng Chính sách Quân khu 7 lại xác nhận có quản lý danh sách liệt sĩ Lâm Văn Mạnh.

Cụ thể, ngày 4.11.2011, Phòng Chính sách thuộc Cục Chính trị Quân khu 7 có văn bản xác nhận, nội dung nguyên văn như sau: “Phòng Chính sách - Cục Chính trị Quân khu 7 có quản lý danh sách liệt sĩ Lâm Văn Mạnh, quê quán Phờ Sốp, Phờ Chớp, Cần Ché, Campuchia; nhập ngũ tháng 5.1970; chức vụ A phó, đơn vị e207, hy sinh ngày 1.6.1972 trong trường hợp chiến đấu tại Xầm Long; họ tên cha: Lâm Văn Keng. Phòng Chính sách - Cục Chính trị Quân khu 7 xin xác nhận để các cơ quan chức năng xem xét”.

Nhân chứng nói gì về quân nhân Lâm Văn Mạnh ?

Để tiện theo dõi, xin tóm tắt lại câu chuyện.

Những năm 1970, cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam bước vào giai đoạn vô cùng khốc liệt. Lớp lớp thanh niên đã lên đường chiến đấu để giải phóng đất nước, bảo vệ quê hương. Trong số đó có người lính trẻ Lâm Văn Mạnh, một Việt kiều ở Campuchia. Ông Mạnh ra đi khi vừa tròn 22 tuổi. Ông Lâm Văn Ngỡi, anh trai của ông Mạnh kể, vào thời điểm năm 1970, cả nhà ông đang sống tại tỉnh Cần Ché, Campuchia. Hầu hết các anh em trong gia đình ông đều tham gia cách mạng. Theo gương cha và các anh, Lâm Văn Mạnh cũng hăng hái lên đường đi đánh Mỹ. Cùng trong năm 1970, hai người em của ông Mạnh cũng gia nhập vào đoàn quân cứu nước.

Tham gia chiến đấu được mấy tháng, ông Mạnh được về thăm nhà ba ngày. Cùng về đợt này còn có hai cán bộ cấp trên, họ về xác minh lý lịch của gia đình để xem xét kết nạp Đoàn cho chiến sĩ trẻ Lâm Văn Mạnh. Không ngờ rằng, đó là chuyến về thăm nhà duy nhất và cuối cùng của Mạnh. Một ngày đầu tháng 6.1972, gia đình nhận được tin ông hy sinh trong một trận đánh tại Xầm Long. Sau Hiệp định Paris năm 1973, cả nhà ông Ngỡi về Việt Nam sinh sống tại xã Tân Lập, huyện Tân Biên. Năm 1977, quân Pol Pot từ bên kia biên giới tràn sang giết hại dân ta; gần hết gia đình, họ hàng nhà ông Ngỡi bị tàn sát thảm thương, trong đó có cha và mẹ của ông Ngỡi.

Năm 2008, ông Ngỡi làm đơn gửi các cơ quan chức năng đề nghị xem xét trường hợp của em trai ông. Tháng 6.2009, Ban CHQS huyện Tân Biên đã xác minh và xác nhận ông Mạnh hy sinh tại Campuchia. Cũng ngay trong tháng 6 này, Bộ CHQS tỉnh ra giấy báo tử và có công văn gửi Phòng Chính sách của Quân khu 7 đề nghị cơ quan này phối hợp với các cấp thẩm định trường hợp quân nhân Lâm Văn Mạnh để trình Thủ tướng công nhận liệt sĩ. Các cơ quan liên quan cũng vào cuộc xác minh làm rõ nhưng vẫn chưa có kết quả sau cùng.

Một trong những cơ sở để lập hồ sơ công nhận người có công, thương binh, liệt sĩ là phải có nhân chứng nhưng không hiểu vì sao trường hợp của Lâm Văn Mạnh các cơ quan chức năng không gặp gỡ nhân chứng để xác minh thông tin? Trường hợp Lâm Văn Mạnh còn ít nhất 3 nhân chứng. Với sự thận trọng cần thiết, chúng tôi cho rằng đủ độ tin cậy để làm sáng tỏ thân phận người lính Lâm Văn Mạnh.

Người thứ nhất là ông Lê Văn Phải- từng giữ chức Chủ tịch UBND xã Thạnh Bình, huyện Tân Biên từ năm 1981 đến năm 2004. Ông Phải kể rằng, ông nhập ngũ tháng 2.1970, trước ông Mạnh khoảng 3 tháng và hai người thuộc hai đơn vị khác nhau. “Khi nhận được tin Mạnh hy sinh, tôi đã rất đau đớn, ba anh em chơi với nhau giờ chỉ còn hai”- ông Phải nhớ lại.

Hiện ông Phải còn giữ được một tấm hình chụp chung với Lâm Văn Mạnh và một người bạn khác. Nói về chuyện quê quán, quốc tịch, ông Lê Văn Phải cho biết trong hồ sơ đảng viên của chính bản thân ông, người ta cũng ghi quê quán Campuchia. Theo ông Phải, việc ghi quê quán Campuchia có thể là sơ suất khi lập hồ sơ. “Ghi nơi sinh Campuchia thì đúng, còn nói quê quán Campuchia là sai”- ông Phải nói.

Nhân chứng thứ hai là ông Lê Minh Quý- em ruột ông Phải. Hiện tại, ông Quý định cư tại TP. Hồ Chí Minh. Ngày 16.7.2019, trao đổi qua điện thoại, ông Quý cho biết, sau khi anh trai ông- Lê Văn Phải nhập ngũ, ba tháng sau đến lượt ông và ông Lâm Văn Mạnh lên đường (tại Campuchia, hai nhà ở gần nhau). Ông Quý và Lâm Văn Mạnh được điều về hai đơn vị khác nhau.

Được một thời gian, ông Quý được đơn vị bạn báo tin ông Mạnh đã hy sinh. “Lúc đó tình hình chiến sự ác liệt, tôi không qua thăm viếng bạn được. Năm 1973, tôi liên lạc được với đơn vị của Mạnh và biết chính xác nó đã hy sinh”- ông Quý nói. Theo ông Quý, ông Mạnh là người Việt Nam, vì hồi đó ở Campuchia có Hội Việt kiều yêu nước, những người phụ nữ Việt Nam có con tham gia kháng chiến được gọi là Hội Bà mẹ Việt kiều yêu nước.

Những người này sinh ra, lớn lên ở Campuchia nhưng không phải người Campuchia, ngay bản thân ông cũng không có quốc tịch Campuchia. Sau 1975, ông Quý chuyển ngành về công tác tại Căn cứ Trung ương Cục miền Nam. Năm 2010, ông nghỉ hưu và sống tại TP. Hồ Chí Minh.

Người thứ ba là ông Nguyễn Trung Tuyến- Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Truyền thống kháng chiến (hiện ngụ tại quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh). Ông Tuyến cho biết, chính ông đã đến Bộ Tư lệnh Quân khu 7 để tìm hiểu về trường hợp Lâm Văn Mạnh. Tại đây, ông được cán bộ cho biết, hồ sơ Lâm Văn Mạnh có hai điểm ách tắc. Thứ nhất, hồ sơ Quân khu nhận được chỉ là bản sao, không phải hồ sơ gốc.

Thứ hai, theo yêu cầu của Tổng cục Chính trị, cần làm rõ Lâm Văn Mạnh là người Campuchia hay Việt Nam. Ông Tuyến cho rằng, việc nghi ngờ ông Mạnh là người Campuchia không có cơ sở, vì tên họ của người lính này thuần Việt. Mặt khác, những năm 70 của thế kỷ trước, người Việt Nam ở Campuchia tham gia kháng chiến rất đông. Bản thân ông Tuyến từng phụ trách Đảng bộ người Việt tại Campuchia trong một thời gian dài.

Cũng có thể xem ông Lâm Văn Ngỡi, anh ruột Lâm Văn Mạnh là một nhân chứng quan trọng. Trong một lần đến thăm công trình đền liệt sĩ Việt kiều Campuchia tại Khu di tích lịch sử Trung ương Cục miền Nam (xã Tân Lập, huyện Tân Biên), ông nhìn thấy tên của em trai mình được khắc trên bia. Cũng tại nơi này, ông nhìn thấy địa chỉ của Câu lạc bộ Truyền thống kháng chiến (khối Việt kiều yêu nước).

Thế là ông xuống TP. Hồ Chí Minh để tìm những người trong Câu lạc bộ hỏi thêm manh mối. Tại đây, ông được người của Câu lạc bộ trực tiếp dẫn sang Bộ Tư lệnh Quân khu 7. Trong sổ danh sách liệt sĩ Việt kiều đang được lưu tại đây quả có tên Lâm Văn Mạnh. Xin nhắc lại, trước đây, Phòng Chính sách Quân khu 7 cũng đã có xác nhận bằng văn bản rằng, Lâm Văn Mạnh đã hy sinh trong trường hợp chiến đấu.

Tính từ ngày Lâm Văn Mạnh hy sinh đến nay đã ngót nửa thế kỷ nhưng thân phận người lính này vẫn chưa được làm rõ. Cũng chừng ấy năm, người thân của người lính Lâm Văn Mạnh vẫn “câu đợi câu chờ”.

VIỆT ĐÔNG