Hotline: 02763.822322
|
Đọc báo in
Tải ứng dụng
Tư tưởng Hồ Chí Minh
Tư tưởng Hồ Chí Minh
Làng đục đá
Thứ hai: 12:58 ngày 12/12/2011

Theo dõi Báo Tây Ninh trên
google news
(BTNO) - Có thể nói rằng, trong hàng trăm nghề truyền thống thì nghề đục đá ở Ninh Vân (Hoa Lư, Ninh Bình) thuộc hàng “đệ nhất”, nhất ở nhiều khía cạnh, cả về lịch sử và quy mô… Nhưng câu chuyện về bảo tồn và quy hoạch làng nghề vẫn là bài toán nan giải.

Có thể nói rằng, trong hàng trăm nghề truyền thống thì nghề đục đá ở Ninh Vân (Hoa Lư, Ninh Bình) thuộc hàng “đệ nhất”, nhất ở nhiều khía cạnh, cả về lịch sử và quy mô… Nhưng câu chuyện về bảo tồn và quy hoạch làng nghề vẫn là bài toán nan giải.

Vào “vương quốc đá”

Làng đá Ninh Vân là tên gọi ghép của hai làng Xuân Vũ và Hệ nằm ở phía cuối trong quần thể núi đá Hoa Lư. Đây là hai ngôi làng nổi tiếng nhất Việt Nam về chế tác đá mỹ nghệ. Cùng với làng đá Non Nước nức tiếng một thời dưới chân núi Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng) thì Ninh Vân như biểu tượng của sự thuần khiết nhất về đá ở phía Bắc.

Nhiều người gọi Ninh Vân là “vương quốc đá”. Từ đầu làng, người ta đã thấy những bãi đá mộc đủ loại to nhỏ xếp hai bên mạn đường chính. Trong các con đường nhỏ liên thôn, những bãi đá đủ màu được thiết lập xen các xưởng chế tác tạo cho làng nghề một diện mạo khá bắt mắt.

Tác phẩm tượng đài đang được hoàn thiện

Ông Lê Quốc Hội, phó chủ tịch UBND xã Ninh Vân dẫn chúng tôi đi khắp làng và bảo: “Làng tôi vốn thuần nông nhưng giờ là “thuần đá” rồi. Đá nhiều hơn cơm là cái chắc. Hơn nữa, người Ninh Vân có tài “thuần hóa” bất kể khối đá và loại đá rắn chắc nhất thành một tác phẩm có hồn tiền tỷ”.

Nói xong, ông Hội chỉ tay về phía những tượng đá khổng lồ là sản phẩm đặt hàng của các tỉnh. Trong những công trường chế tác hiện lên đủ thể loại, từ tượng người đến tượng thần thánh. Thậm chí, có những khối đá nặng cả vài chục tấn đang được thợ “phù phép” biến thành... voi trắng.

Khắp làng, tiếng đục đá liên thanh cùng tiếng máy xẻ, máy cắt nghe rèn rẹt. Mùi đá chín khét lẹt khắp một vùng quê và ở đâu đó, tiếng người hò dô chuyển đá từ trên núi xuống nghe thật náo nhiệt.

“Đệ nhất” đình… đá

Về Ninh Vân, người ta có thể bắt gặp công trình đá ở khắp nơi. Từ nhà đá, vườn đá đến giường đá hoa cương. Nhưng để có được một tác phẩm để đời nổi tiếng giữa làng chỉ có ngôi đình bằng đá “độc nhất vô nhị” mà cả Việt Nam không đâu có được.

Người Ninh Vân đang gánh nỗi lo về bụi đá.

Người Ninh Vân đang gánh nỗi lo về bụi đá

Ông Hội cho hay, đó là ngôi đình được làm 100% bằng đá khối nguyên chất của núi Hoa Lư. Đình làm vài năm mới hoàn thành với hàng chục tay thợ lành nghề nhất với những kỹ nghệ tinh xảo nhất.

Ngôi đình bề thế nhưng toát lên vẻ trang nghiêm, ấm cúng. Hàng chục cột đá cao 10 mét được chạm khắc hoa văn rồng phượng tỉ mỉ đến từng centimet khiến ngôi đình càng thêm huyền ảo. Thậm chí, những kèo nhà cũng được làm bằng đá và khắc chữ nho chìm.

Phía trong đình, một sập đá đặt giữa cùng đôi hạc cao 2m cũng từ đá mà ra được các tay thợ Ninh Vân chế tác hoàn toàn bằng thủ công. Ông Nguyễn Quang Diệu, trưởng ban Ban Quản lý Làng nghề đá Ninh Vân hồ hởi bảo: “Các nhà kiến trúc cũng hay về đây nghiên cứu cách dựng nhà đá. Sinh viên kiến trúc năm nào cũng về chiêm ngắm lấy cảm hứng làm luận văn tốt nghiệp. Nhưng đảm bảo, không nhà kiến trúc nào “học” được bí mật từ cách làm ngôi đình này”.

Nhất nghệ tinh

Không chỉ chiếm giữ ngôi vị với nhiều cái nhất của làng nghề đá, ngày nay Ninh Vân còn giữ được nhiều bí quyết chế tác đá với những tay thợ lão luyện nhất. Điều ấy được minh chứng bằng một số lượng dài dằng dặc những thợ lành nghề với kinh nghiệm... cả đời làm đá.

Ngày nay Ninh Vân còn giữ được nhiều bí quyết chế tác đá với những tay thợ lão luyện nhất

Một trong những tay thợ lão luyện nhất Ninh Vân hiện nay là ông Phạm Viết Hoàn. 50 tuổi đời, 45 năm tuổi đá, ngay từ thuở nhỏ, cậu bé Hoàn đã được cha mẹ dạy cho cách chọn đá tốt, cách đẽo gọt một khối đá vô tri thành một tác phẩm có hồn.

Đến nay, ông Hoàn đã làm được gần 40 tượng đài trên khắp các tỉnh của Việt Nam. Trong số đó, những tác phẩm nổi tiếng như tượng đài Bác Hồ (Vinh, Nghệ An), tượng đài bà mẹ tại trung tâm TPHCM và tượng đài “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” tại Hà Nội...

Tuy nhiên, theo ông Phó chủ tịch UBND xã Ninh Vân, cả làng đá chưa ai được phong danh nghệ nhân làng nghề. Theo ông Hội, có hai lý do chính, một do các thợ đá Ninh Vân không bao giờ gửi tác phẩm dự thi để lấy giải. Lý do thứ hai là các thợ đá Ninh Vân công việc ngập đầu, không có thời gian thi thố cũng như nghĩ đến việc mình được phong là nghệ nhân.

Chẳng hạn như anh Lương Thừa Vũ, một thợ đá được xếp vào hàng kinh điển của làng. Chỉ cần nhìn tác phẩm tượng đài Phan Đình Phùng tại Hương Sơn, Hà Tĩnh, giới chuyên gia ít người dám phủ nhận tính chất nghệ thuật và sự tài hoa của người thợ. Tác phẩm được ghép bằng 500 khối đá đồ sộ với những đường khắc tinh xảo tạo cho tượng đài một vẻ uy nghi và chiều sâu lịch sử.

Theo ông Phó chủ tịch UBND xã Ninh Vân, cả làng đá chưa ai được phong danh nghệ nhân làng nghề

Theo tổng kết của UBND xã Ninh Vân, hiện làng nghề đang quy tụ khoảng 3.000 lao động lành nghề với mức lương “khủng”. Có những thợ đá thu nhập vài chục triệu đồng/tháng. Phụ nữ Ninh Vân cũng là những thợ mỹ nghệ tuyệt vời, hầu hết các phù điêu, chữ khắc đá đều do họ làm ra.

Ông tổ nghề đá là người xứ Thanh?

Có được một nghề truyền thống để làm rạng danh làng nên hàng năm, người Ninh Vân đều tổ chức những ngày lễ báo ơn tổ tiên, báo ơn ông tổ nghề đã truyền dạy kỹ năng. Ngày nay, Ninh Vân không chỉ là làng đục đá mà còn trở thành làng tỷ phú với hàng chục doanh nghiệp với những xưởng sản xuất đồ sộ.

Sử làng Ninh Vân cũng khá phức tạp khi đề cập đến ông tổ làng đá. Khá nhiều ý kiến xung quanh câu hỏi: Ai mới thực sự là ông tổ làng nghề? Tuy không chắc chắn và còn nhiều hoài nghi nhưng các cụ cao niên ở Ninh Vân đều nhất trí chọn cụ Hoàng Sùng người Thanh Hóa là ông tổ đã có công khai phá và truyền nghề cho làng.

Ông Nguyễn Quang Diệu, trưởng ban Ban Quản lý Làng nghề đá Ninh Vân cho hay: “Nghề chạm khắc đá của làng có khoảng 400 năm. Chúng tôi đều xác định cụ Hoàng Sùng đã truyền dạy cho người dân 3 làng là Côn Lăng Thượng, Côn Lăng Hạ và Phú Lăng”.

400 năm tồn tại cũng là 4 thế kỷ người Ninh Vân sống với đá, đồng nghĩa sống với bụi. Làng nghề phát triển huy hoàng, giàu lên và nổi tiếng nhưng chính quyền và người dân đang phải gánh nỗi lo ung thư từ bụi đá gây ra khi cả Ninh Vân trở thành công trường bụi khổng lồ.

Theo Bee
 

 

Từ khóa:
Tin cùng chuyên mục