Quầy bán bánh là cơ bản. Nhưng quầy bánh nào cũng treo đầy những chiếc lồng đèn đủ mọi dáng hình, màu sắc. Đã mua bánh, thì có phụ huynh nào lại từ chối con em mình một chiếc lồng đèn xinh xắn, dễ thương?

Tiếc rằng, dù đã lướt qua nhiều quầy hàng, tôi vẫn thấy lòng mình dửng dưng. Bởi hình bóng thân thương của những chiếc lồng đèn thời trước dường như đã mất. Lồng đèn ngày nay cũng đủ kiểu loại, lại có công tắc bật lên là trổi tiếng nhạc ngân nga và nhấp nháy ánh đèn màu, nhưng sao không làm rung động tâm hồn ta như những chiếc đèn lồng thuở xa xưa mang tâm hồn Việt.

Đến một ngày đi trên đoạn đường Gia Long cũ (nay là CMT8) tôi mới phát hiện ra những chiếc lồng đèn “tâm hồn” ấy lửng lơ treo trước một hiên nhà. Đành phải tấp xe vào, nhẩn nha ngắm lại. Ô kia, những con bướm vàng, bướm đỏ chập chờn bay; mấy chú thỏ tai dài tròn xoe cặp mắt nhìn ngơ ngác. Cả những chú cá vàng đủ màu vẫy chiếc đuôi diễm lệ của mình mà bơi theo chúng bạn. Rồi đường bệ ở trên cao, chú gà trống sặc sỡ như đang cất tiếng gáy vang… Tất cả đều được làm từ nan tre, giấy kiếng và những vệt cọ màu rực rỡ. Hàng chục loại lồng đèn dân gian. Ôi chà! Cả một miền ký ức tuổi thơ tôi những đêm hội xưa lũ lượt hiện về.

A! Quên. Không thể không nhắc đến những chiếc đèn ông sao treo cả chùm trước tiệm. Đây mới thực sự là chiếc đèn đáng nhớ nhất với thiếu nhi của thế kỷ trước. Vài thế hệ đã từng hát vang bài ca “Chiếc đèn ông sao” của nhạc sĩ Phạm Tuyên: “Chiếc đèn ông sao, sao năm cánh tươi màu/Cán đây rất dài cán cao quá đầu/ Em cầm đèn sao em hát vang vang/ Đèn sao tươi màu của đêm rằm liên hoan…”.

Thế còn đèn kéo quân? Tôi hỏi cô chủ hàng, bởi sực nhớ đến bài hát dân gian nổi tiếng về chiếc đèn cù. Chiếc đèn ấy có: “Voi giấy ới a ngựa giấy/ Tít mù nó lại vòng quanh…/ bao giờ em bén (ới) duyên ạ anh…”.

Cô chủ thưa, dạ có! Rồi chỉ cho tôi chiếc đèn kéo quân nhỏ xíu, chỉ bằng cái ly uống nước. Cô bảo, làm những cái này chỉ như mô hình, để các bác nhớ lại những hình bóng ngày xưa thôi ạ! Nói rồi cô lại cắm cúi trên bảng màu, vẽ tiếp những chiếc đèn bé xíu xinh xinh và rực rỡ sắc màu.

NGUYỄN