Bà Lách trình bày, khoảng năm 1994, do cha bà làm mất giấy CMND nên có nhờ con trai Dương Công Chánh đi kê khai hộ phần đất diện tích 2.364,8m², thuộc các thửa 382, 387, 419, tờ bản đồ số 17, đất toạ lạc tại khu phố An Đước, phường An Tịnh.

Mảnh đất này do ông nội của bà Lách để lại cho cha bà là ông Dương Văn Quán. Ông Chánh thực hiện các bước thủ tục liên quan và được cơ quan chức năng cấp giấy chứng nhận QSDĐ. “Sổ đỏ” do ông Chánh đứng tên, nhưng đất vẫn do cha là ông Quán quản lý, sử dụng và cho ông Trần Văn Xương thuê để canh tác nông nghiệp.

Hiện trạng mảnh đất đang đề cập.

Ông Xương cũng thừa nhận việc thuê đất của ông Quán từ năm 1995 đến nay, hằng năm đều trả tiền thuê. “Thật ra, cha tôi cũng đã có dự định tặng cho anh Chánh luôn mảnh đất, nhưng do anh không tu chí làm ăn... nên cha tôi mới quyết định yêu cầu sang tên, trả lại quyền sử dụng phần đất trên nhằm giữ lại tài sản kỷ niệm của ông bà. Tuy nhiên, do anh Chánh không tự nguyện trả nên cha tôi mới nhờ đến chính quyền địa phương can thiệp”- bà Lách cho hay.

Tại biên bản hoà giải thành của UBND xã An Tịnh (nay là phường) vào ngày 21.1.2016, ông Chánh đồng ý trả đất lại cho cha. Thời hạn sang tên giấy chứng nhận QSDĐ cho ông Quán là trong vòng 6 tháng, kể từ ngày hoà giải thành.

Thế nhưng, sau đó, ông Chánh không chịu làm thủ tục trả lại đất mà yêu cầu bà Lách đưa 5 triệu đồng để làm chi phí sang tên “sổ đỏ” cho bà Lách đứng tên, với lý do, cha đã già, lại sống chung với bà Lách. Bà Lách đồng ý đưa tiền, nhưng không lâu sau, bà bất ngờ hay tin ông Chánh chẳng những không thực hiện thủ tục sang tên QSDĐ cho mình hoặc cha già, mà còn... bán luôn cho vợ chồng ông Lương Văn Phửng.

Từ khi ông Quán biết việc con trai đã bán phần đất ruộng của gia đình, ông rất buồn, tuyệt vọng, nhiều lần định tự tử nhưng rất may được những người con khác phát hiện, khuyên ngăn, hướng dẫn cha khởi kiện ra Toà.

Vì tuổi tác đã cao, ông Quán uỷ quyền cho bà Lách khởi kiện ra TAND huyện Trảng Bàng (nay là thị xã), yêu cầu huỷ hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ giữa ông Chánh và vợ chồng ông Phửng, trả lại phần đất trên.

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 51 ngày 7.11.2019 của TAND huyện về việc “tranh chấp quyền sử dụng đất”. Ông Chánh phủ nhận việc bảo bà Lách đưa 5 triệu đồng để sang tên “sổ đỏ”, mà chỉ vay mượn để tiêu xài. Ngoài ra, ông Chánh còn cho biết, do cha không cần nhận đất nữa nên ông mới sang nhượng cho vợ chồng ông Phửng với số tiền khoảng 100 triệu đồng.

Trong khi đó, cũng tại Bản án sơ thẩm số 51, ông Lương Văn Phửng cho biết có nhận chuyển nhượng QSDĐ diện tích 2.364,8m² của ông Chánh vào tháng 9.2017 với giá 240 triệu đồng. Hai bên đã ký hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ theo đúng quy định, bên nhận chuyển nhượng cũng đã được cơ quan chức năng cấp “sổ đỏ” xong.

Ông Phửng khẳng định đã nhận chuyển nhượng QSDĐ theo đúng quy định pháp luật, hồ sơ địa chính cũng đã được chính quyền địa phương ký xác nhận thông qua, nên ông Phửng không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Quán.

Toà án cấp sơ thẩm có phần nội dung nhận định: việc chuyển nhượng QSDĐ giữa ông Chánh và vợ chồng ông Phửng bảo đảm đúng theo quy định pháp luật. Do đó, ông Chánh không thể trả lại bằng QSDĐ cho ông Quán được.

Căn cứ vào kết quả định giá của Hội đồng định giá thì phần đất tranh chấp có giá khoảng 189 triệu đồng; ông Chánh có nghĩa vụ thanh toán cho ông Quán số tiền khoảng 189 triệu đồng. Đối với yêu cầu của ông Quán về việc huỷ hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ, Ông Phửng và bà Hiền (vợ ông Phửng) đã được cấp giấy chứng nhận QSDĐ... Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người thứ ba ngay tình nên không chấp nhận yêu cầu của ông Quán về việc huỷ hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ.

TAND huyện Trảng Bàng quyết định: “Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Quán tranh chấp quyền sử dụng đất đối với ông Chánh về phần đất diện tích 2.364,8m², buộc ông Chánh có nghĩa vụ thanh toán cho ông Quán số tiền khoảng 189 triệu đồng. Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Quán về việc huỷ hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Chánh và vợ chồng ông Phửng...”.

Ông Quán bị suy sụp tinh thần nghiêm trọng sau phiên toà sơ thẩm. Mặt khác, thực tế, ông Chánh cũng không có điều kiện để thi hành án với số tiền như TAND huyện đã tuyên. Ông Quán quyết định nộp đơn kháng cáo một phần bản án sơ thẩm. Đơn kháng cáo nêu ra nhiều lý do cần thiết phải huỷ hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ giữa ông Chánh và vợ chồng ông Phửng.

Cụ thể, phần đất trên đang có tranh chấp nên không đủ điều kiện giao dịch chuyển nhượng. UBND xã An Tịnh ký xác nhận vào thủ tục chuyển nhượng QSDĐ từ ông Chánh sang vợ chồng ông Phửng, trong khi cũng chính UBND xã tổ chức hoà giải thành về tranh chấp đất giữa ông Quán và ông Chánh, điều này là mâu thuẫn, trái quy định pháp luật.

Mặt khác, hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ có dấu hiệu trốn tránh nghĩa vụ đối với người thứ ba (ông Quán). Theo đó, ông Chánh đã cam kết trả đất cho ông Quán, việc này được thể hiện rõ tại biên bản hoà giải thành của UBND xã An Tịnh, nhưng vẫn cố tình bán đất cho người khác là trốn tránh trách nhiệm.

Thêm nữa, giá mua bán đất thật và giá trị ghi trên hợp đồng chuyển nhượng là khác nhau. Ông Phửng cho rằng đã mua đất với giá 240 triệu đồng, ông Chánh thì quả quyết đã bán đất cho ông Phửng với giá khoảng 100 triệu đồng, trong khi giá chuyển nhượng thể hiện rõ trên hợp đồng chỉ có 30 triệu đồng. Ba mức giá này hoàn toàn khác xa nhau, cho thấy hợp đồng là vô hiệu do giả tạo về giá.

Nguyện vọng của ông Quán là đề nghị Toà án cấp phúc thẩm sửa án sơ thẩm heo hướng chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông, tuyên huỷ hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ giữa ông Chánh và vợ chồng ông Phửng, buộc những người này liên đới trách nhiệm trả đất cho ông Quán.

Ngày 29.5.2020, TAND tỉnh đã đưa vụ án ra xét xử phúc thẩm, chấp nhận nội dung kháng cáo của ông Quán; tuyên hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ giữa ông Chánh và vợ chồng ông Phửng vô hiệu; huỷ giấy chứng nhận QSDĐ đã cấp cho ông Phửng và bà Hiền; cấp mới QSDĐ diện tích 2.364,8m² cho ông Quán.

Ông Chánh phải trả cho ông Phửng số tiền hơn 144 triệu đồng. Trong đó, gồm khoảng 100 triệu đồng tiền giao dịch hợp đồng ông Chánh đã nhận của ông Phửng, cộng với số tiền chênh lệch về giá trị thực tế của mảnh đất mà Hội đồng định giá đã định chia đôi, tức khoảng 89 triệu đồng (trong phần định giá khoảng 189 triệu đồng) chia đôi cho ông Chánh và ông Phửng, mỗi người phải có trách nhiệm chịu một nửa số tiền, do trong vụ giao dịch này cả hai người đều có lỗi ngang nhau.

Quốc Sơn