TRẢ LƯƠNG THEO VỊ TRÍ VIỆC LÀM

Theo tinh thần của Nghị quyết 27, tiền lương phải thực sự là nguồn thu nhập chính bảo đảm đời sống người lao động và gia đình người hưởng lương. Trả lương đúng là đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực, tạo động lực nâng cao năng suất lao động và hiệu quả làm việc của người lao động, góp phần quan trọng thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội; thúc đẩy, nâng cao chất lượng tăng trưởng và phát triển bền vững. 

Cải cách chính sách tiền lương phải bảo đảm tính tổng thể, hệ thống, đồng bộ, kế thừa và phát huy những ưu điểm, khắc phục có hiệu quả những hạn chế, bất cập của chính sách tiền lương hiện hành.

Cải cách tiền lương phải tuân thủ nguyên tắc phân phối theo lao động và quy luật khách quan của kinh tế thị trường, lấy tăng năng suất lao động là cơ sở để tăng lương; đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; có lộ trình phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và nguồn lực của đất nước.

Trong khu vực công, Nhà nước trả lương cho cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo, phù hợp với nguồn lực của Nhà nước và nguồn thu sự nghiệp dịch vụ công.

Chính sách lương mới bảo đảm tương quan hợp lý với tiền lương trên thị trường lao động; thực hiện chế độ đãi ngộ, khen thưởng xứng đáng theo năng suất lao động, tạo động lực nâng cao chất lượng, hiệu quả công việc, đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp, góp phần làm trong sạch và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị.

Trong khu vực doanh nghiệp, tiền lương là giá cả sức lao động, hình thành trên cơ sở thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước.

Nhà nước quy định tiền lương tối thiểu là mức sàn thấp nhất để bảo vệ người lao động yếu thế, đồng thời là một trong những căn cứ để thoả thuận tiền lương và điều tiết thị trường lao động. Phân phối tiền lương dựa trên kết quả lao động và hiệu quả sản xuất kinh doanh, bảo đảm mối quan hệ lao động hài hoà, ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp.

Mục tiêu cụ thể của chính sách cải cách tiền lương mà Trung ương vừa thông qua được chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn 1, từ năm 2018 đến năm 2020 (đối với khu vực công) tiếp tục điều chỉnh tăng mức lương cơ sở theo nghị quyết của Quốc hội, bảo đảm không thấp hơn chỉ số giá tiêu dùng và phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế; không bổ sung các loại phụ cấp mới theo nghề.

Từ nay đến năm 2020, hoàn thành việc xây dựng và ban hành chế độ tiền lương mới theo nội dung cải cách chính sách tiền lương, gắn với lộ trình cải cách hành chính, tinh giản biên chế; đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; đổi mới đơn vị sự nghiệp công lập theo nghị quyết của Trung ương.

Ðối với khu vực doanh nghiệp, thực hiện điều chỉnh tăng mức lương tối thiểu vùng phù hợp tình hình phát triển kinh tế - xã hội, khả năng chi trả của doanh nghiệp để đến năm 2020 mức lương tối thiểu bảo đảm mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ.

Giai đoạn hai của chính sách cải cách tiền lương bắt đầu từ năm 2021 đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. Trong giai đoạn này, đối với khu vực công, từ năm 2021, áp dụng chế độ tiền lương mới thống nhất đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang trong toàn bộ hệ thống chính trị.

Năm 2021, tiền lương thấp nhất của cán bộ, công chức, viên chức bằng mức lương thấp nhất bình quân các vùng của khu vực doanh nghiệp. Ðịnh kỳ thực hiện nâng mức tiền lương phù hợp với chỉ số giá tiêu dùng, mức tăng trưởng kinh tế và khả năng của ngân sách Nhà nước.

Ðến năm 2025, tiền lương thấp nhất của cán bộ, công chức, viên chức cao hơn mức lương thấp nhất bình quân các vùng của khu vực doanh nghiệp. Năm 2030, tiền lương thấp nhất của cán bộ, công chức, viên chức bằng hoặc cao hơn mức lương thấp nhất của vùng cao nhất của khu vực doanh nghiệp.

Ðối với khu vực doanh nghiệp, từ năm 2021, Nhà nước định kỳ điều chỉnh mức lương tối thiểu vùng trên cơ sở khuyến nghị của Hội đồng Tiền lương quốc gia. Các doanh nghiệp được thực hiện chính sách tiền lương trên cơ sở thương lượng, thoả thuận giữa người sử dụng lao động với người lao động và đại diện tập thể người lao động; Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào chính sách tiền lương của doanh nghiệp...

BÃI BỎ MỨC LƯƠNG CƠ SỞ, PHỤ CẤP THÂM NIÊN

Cơ cấu tiền lương mới gồm lương cơ bản (chiếm khoảng 70% tổng quỹ lương) và các khoản phụ cấp (chiếm khoảng 30% tổng quỹ lương). Bổ sung tiền thưởng (quỹ tiền thưởng bằng khoảng 10% tổng quỹ tiền lương của năm, không bao gồm phụ cấp).

Theo tinh thần mới, chính sách lương mới (từ năm 2021) được xây dựng theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo thay thế hệ thống bảng lương hiện hành, tức bãi bỏ cách tính lương theo hệ số nhân với lương khởi điểm (tối thiểu) như đã và đang áp dụng từ hàng chục năm qua.

Chính sách lương mới được xây dựng bao gồm hai bảng lương, một dành cho những người giữ chức vụ lãnh đạo và bảng lương còn lại dành cho người làm công tác chuyên môn. Mức lương chức vụ phải thể hiện thứ bậc trong hệ thống chính trị; giữ chức vụ lãnh đạo nào thì hưởng lương theo chức vụ đó.

Nếu một người giữ nhiều chức vụ thì hưởng một mức lương chức vụ cao nhất; giữ chức vụ lãnh đạo tương đương nhau thì hưởng mức lương chức vụ như nhau; mức lương chức vụ của người lãnh đạo cấp trên phải cao hơn mức lương chức vụ của người lãnh đạo cấp dưới.

Ðối với bảng lương dành cho người làm công tác chuyên môn, mỗi ngạch công chức, chức danh nghề nghiệp viên chức có nhiều bậc lương theo nguyên tắc: cùng mức độ phức tạp công việc thì mức lương như nhau; điều kiện lao động cao hơn bình thường và ưu đãi nghề thì thực hiện bằng chế độ phụ cấp theo nghề; sắp xếp lại nhóm ngạch và số bậc trong các ngạch công chức, chức danh nghề nghiệp viên chức, khuyến khích công chức, viên chức nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ.

Từ năm 2021, những người có trình độ dưới trung cấp thực hiện thống nhất chế độ hợp đồng lao động theo quy định của Bộ luật Lao động (hoặc hợp đồng cung cấp dịch vụ) đối với những người làm công việc thừa hành, phục vụ, không áp dụng bảng lương công chức, viên chức đối với các đối tượng này.

Chính sách lương mới gộp phụ cấp ưu đãi theo nghề, phụ cấp trách nhiệm theo nghề và phụ cấp độc hại, nguy hiểm (gọi chung là phụ cấp theo nghề) áp dụng đối với công chức, viên chức của những nghề, công việc có yếu tố điều kiện lao động cao hơn bình thường và có chính sách ưu đãi phù hợp của Nhà nước.

Ðó là các ngành nghề: giáo dục và đào tạo, y tế, toà án, kiểm sát, thi hành án dân sự, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, hải quan, kiểm lâm, quản lý thị trường. Gộp phụ cấp đặc biệt, phụ cấp thu hút và trợ cấp công tác lâu năm ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn thành phụ cấp công tác ở vùng đặc biệt khó khăn. Bãi bỏ phụ cấp thâm niên nghề (trừ quân đội, công an, cơ yếu để bảo đảm tương quan tiền lương với cán bộ, công chức).

 Nghị quyết 27 còn đề ra một chính sách có thể coi là đặc biệt, đó là cho phép các tỉnh, thành phố, tức tự cân đối được ngân sách, sẽ được chi thu nhập bình quân tăng thêm nhưng không quá 0,8 lần quỹ lương cơ bản của cán bộ, công chức, viên chức thuộc phạm vi quản lý.

TINH GIẢN BIÊN CHẾ, KIỀM CHẾ LẠM PHÁT

Tiền lương, thu nhập từ lương là một trong những chủ đề được tất cả những ai đang trong độ tuổi lao động quan tâm, không phân biệt người lao động làm ở khu vực nào, trong hay ngoài Nhà nước.

Trong mấy chục năm qua, chính sách tiền lương đã được cải cách, điều chỉnh nhiều lần nhưng cho đến nay, tiền lương, cách tính lương của nước ta vẫn bị cho là bất cập, vô lý. Ý kiến về tiền lương, thu nhập từ lương có rất nhiều, điểm chung là hầu như ai cũng thấy lương…thấp.

Lương thấp, giá cả thị trường lại thường xuyên biến động khiến cho đại bộ phận viên chức làm việc không yên tâm. Mặt khác, thu nhập cơ bản từ đồng lương thấp đã dẫn đến hiệu quả làm việc không cao, năng suất lao động thấp và kéo theo nhiều tệ nạn khác trong khu vực công như vòi vĩnh, nhũng nhiễu, tham nhũng.

Những người có tài trong mọi lĩnh vực thuộc khối Nhà nước, vì không cam chịu mức lương thấp nên đã bỏ ra ngoài làm thuê cho doanh nghiệp. Những lần điều chỉnh trước đây (và đang áp dụng hiện nay) thực ra là những lần tăng lương có tính chất chắp vá, tức thiếu vắng đặc điểm của khái niệm cải cách tiền lương.

Ðể cải cách tiền lương thành công, cần tinh giản biên chế, đây được coi là gốc của vấn đề. Ngoài tinh giản biên chế, sắp xếp lại bộ máy Nhà nước, để chính sách cải cách tiền lương thành công, phải kiềm chế cho được lạm phát (trượt giá), nếu không làm được này, việc tăng lương chỉ có ý nghĩa lý thuyết.

VIỆT ÐÔNG