Không còn là tin đồn mà đã trở thành sự thật. Cuộc trao đổi tù nhân gián điệp lớn nhất kể từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc chính thức được công bố hôm 9.7, nhằm giảm bớt sự căng thẳng trong mối quan hệ Mỹ - Nga, vốn nhiều trắc trở trong những năm gần đây.

Kế hoạch trao đổi đã được sắp xếp rất kỹ càng. Chiều 8.7, cả 10 người bị cáo buộc là gián điệp Nga đã được đưa ra xét xử tại một toà án tại New York, và toà án đã ra phán quyết trục xuất ngay lập tức. Tại Moscow, đêm 8.7, rạng ngày 9.7, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đã ký sắc lệnh ân xá cho 4 người bị cáo buộc làm gián điệp cho phương Tây đang thụ án tại Nga. Sau đó, 10 gián điệp Nga đã được các nhân viên Cục điều tra Liên bang Mỹ (FBI) áp giải lên máy bay, đưa đến Vienna (Áo) – nơi 4 tù nhân gián điệp phương Tây cùng thân nhân gia đình đang chờ đợi để được đưa về Mỹ.

Hãng tin RIA Novosti cho biết, 4 tù nhân gián điệp phương Tây được Nga ân xá gồm Igor Sutyagin – chuyên gia vũ khí hạt nhân Nga đang thụ án 15 năm tù tại Archangelsk, Tây Bắc nước Nga từ tháng 4.2004 vì tội tiết lộ bí mật quốc gia cho tình báo Mỹ; Sergei Skripal – cựu đại tá quân đội Nga bị tuyên án 13 năm tù hồi năm 2006 vì tội là gián điệp cho Anh, tiết lộ danh tính hàng chục nhân viên tình báo Nga đang hoạt động tại các nước châu Âu; Gennady Vasilenko – cựu nhân viên tình báo KGB bị bắt guiữ năm 1998 vì bị tình nghi làm gián điệp cho Mỹ, được trả tự do nhưng sau đó bị bắt lại vào năm 2005 và bị tuyên án 3 năm tù vì tội tàng trữ vũ khí bất hợp pháp, chống nhân viên công lực khi đang làm Trưởng phòng an ninh cho Đài truyền hình NTV; Nhân vật thứ tư là Alexander Zaporozhsky – cựu đại tá Cơ quan tình báo đối ngoại Nga (SVR), bị tuyên án 18 năm tù vào năm 2003 vì tội làm gián điệp cho Mỹ.

Trong khi đó, Vicky Pelaez, người duy nhất trong số 10 người bị Mỹ cáo buộc làm gián điệp không sinh ra ở Nga sẽ trở về quê nhà Peru sau khi đến Nga “nghỉ ngơi” khoảng một tuần lễ.

Lần trao đổi tù nhân gián điệp lớn nhất gần đây diễn ra vào năm 1985 với hơn 20 người được đưa đến cầu Glienicke, nơi chia cắt Đông Đức và Tây Đức. 

Thực tế, cuộc trao đổi ngày 9.7 diễn ra trót lọt một phần cũng nhờ vào mối quan hệ “mặn nồng” giữa Tổng thống Mỹ Barack Obama và người đồng cấp Nga Dmitry Medvedev. Đặc biệt là sau khi ký kết Hiệp ước cắt giảm vũ khí hạt nhân tấn công chiến lược mới (START), cả hai bên đều không muốn làm lớn chuyện, ảnh hưởng đến những cam kết thực thi không dễ gì đạt được. Tuy nhiên, có khả năng Tổng thống Obama sẽ phải đối diện với sự chỉ trích của các thành viên đảng Cộng hoà trong quốc hội khi đổi lỗ: 10 lấy 4.

Đặng Hoàng Thái

(Theo Reuters/RIAN)