(BTNO)- Nhiều năm trước, tôi qua bến phà Cây Ổi ngược lên ngã tư Hiệp Phước nhìn về bên trái thấy một khu mộ đất cô quanh bên đường. Đến gần mới biết, đó là khu nghĩa trang chôn cất liệt sĩ. Các ngôi mộ thời đó đều đắp đất và chỉ có tấm bia nhỏ sơ sài; mộ lại chôn cất không trật tự. Xung quanh nghĩa trang không có hàng rào, không nhà tưởng niệm, trông như một nghĩa địa bình thường, ảm đạm.

Cuối năm 1997 đầu 1998, tỉnh đã đầu tư gần tỷ đồng để xây nghĩa trang nhỏ tại xã Hoà Thạnh một cách quy củ, khang trang như ngày nay. Dọc theo hàng rào nghĩa trang là hàng cây hoàng nam thẳng vút, lá rũ trông như những người lính trang nghiêm đứng gác cho các liệt sĩ yên nghỉ. Trung tâm nghĩa trang là các hàng mộ xếp ngay ngắn. Các hàng mộ chia thành hai khu. Mỗi hàng ngang mười ba ngôi mộ, một khu có 4 hàng ngang. Tất cả 104 ngôi mộ, nhưng chỉ 80 mộ trong đó có hài cốt, và  22 ngôi mộ trong số 80 ngôi mộ trên là tìm được danh tánh, còn lại là hầu hết mộ vô danh...

Các cán bộ, đoàn viên tưởng niệm hương hồn các liệt sĩ.

Sau các khu mộ là nhà tưởng niệm hoành tráng, trang nghiêm, được xây dựng theo kiểu nhà cổ, bốn góc mái lượn cong với những hình rồng như đang lao vút lên trời. Giữa nhà tưởng niệm là tấm bia lớn bằng đá hoa cương, trên tấm bia ghi danh 93 liệt sĩ,  hầu hết người dân tộc Kinh và 12 chiến sĩ dân tộc Khmer. Người cao tuổi nhất là liệt sĩ Nguyễn Văn Lúa, sinh năm 1890, hy sinh tháng 9.1950 khi đang giữ chức Chủ tịch xã Hoà Hội. Người trẻ nhất là chiến sĩ du kích xã Hoà Thạnh tên Đuông Răm, sinh năm 1959, hy sinh ngày 17.2.1979 trong cuộc chiến tranh biên giới Tây Nam...

Từ khi nghĩa trang Hoà Thạnh được xây dựng hoàn chỉnh, nhiều tổ chức Đoàn như: đoàn viên thanh niên Văn phòng tỉnh Đoàn, Đoàn uỷ khối cơ quan tỉnh, Đoàn thanh niên các xã Hoà Hội, Biên Giới, Thành Long đã đăng ký thăm viếng và chăm sóc thường kỳ cho nghĩa trang. Đặc biệt là sự quan tâm chăm sóc thường xuyên của đoàn viên thanh niên xã đoàn Hoà Thạnh và các em học sinh Trường tiểu học Phạm Văn Nô- ngôi trường mang tên của liệt sĩ là xã đội phó Hoà Thạnh hy sinh anh dũng trong cuộc chiến chống tàn quân Polpot Ieng Sary vào tháng 3.1980.

Màn đêm đã buông xuống, nhưng khắp nghĩa trang Hoà Thạnh vẫn lung linh ánh sáng ấm áp nghĩa tình...

Đã gần 15 năm trôi qua, tôi mới có dịp đến viếng nghĩa trang Hòa Thạnh. Hoà trong dòng người đến thắp hương tưởng niệm vong linh các liệt sĩ nơi đây, trong lòng tôi dâng trào cảm xúc. Sau phút tưởng niệm, được cùng các bạn trẻ thắp sáng những ngọn nến ở từng ngôi mộ, lòng bỗng bồi hồi xúc động. Màn đêm đã buông xuống, trời tối dần, nhưng khắp nghĩa trang Hoà Thạnh vẫn lung linh một thứ ánh sáng ấm áp bao trùm toàn thể khu nghĩa trang. Lòng tôi thầm nguyện: các anh ơi, hãy an lòng yên nghỉ. Tuổi trẻ hôm nay sẽ luôn khắc sâu trong lòng sự hy sinh dũng cảm vì hoà bình, độc lập dân tộc của các anh, quyết tâm phát huy tinh thần đoàn kết, noi gương các anh hùng liệt sĩ, hun đúc lòng yêu nước, xây dựng lý tưởng cao đẹp, lối sống văn hóa, không ngừng học tập, xung kích tình nguyện vì bình yên của Tổ quốc thân yêu.

Võ Cường