Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài.

Hết năm 2015, Khu kinh tế cửa khẩu (Khu KTCK) Mộc Bài còn 46 dự án đầu tư (2 dự án nước ngoài và 44 dự án trong nước) với vốn đăng ký 122,13 triệu USD và 6.772,44 tỷ đồng, vốn thực hiện 96,6 triệu USD và 1.050 tỷ đồng. Khu thương mại - công nghiệp Mộc Bài có 14/25 doanh nghiệp hoạt động kinh doanh chủ yếu các mặt hàng nhập khẩu từ nước ngoài như thực phẩm, mỹ phẩm. Đây là tất cả những gì còn lại của “đô thị” Mộc Bài từng náo nhiệt, sầm uất một thời.

Thực tế thì các dự án siêu thị, trung tâm thương mại, chợ đường biên chỉ khởi sắc vào những năm đầu thực hiện chính sách miễn giảm thuế hàng hoá bán cho khách du lịch. Những năm gần đây, hoạt động thương mại ở Mộc Bài có xu hướng giảm dần quy mô và đến năm 2015 thì nó gần như bị “xoá sổ”. Từ hơn 70 đơn vị kinh doanh, hiện Mộc Bài chỉ còn khoảng 12 doanh nghiệp hoạt động. Trước kia, có những năm, doanh thu ở Mộc Bài đạt đến 2.000 tỷ đồng, nhưng đến năm 2015 chỉ còn chưa đến 400 tỷ đồng. Hầu hết các dự án thương mại, đầu tư đều bị ngưng trệ hoặc phá sản. Mục tiêu khuyến khích thương mại miễn thuế tạo động lực đô thị hoá đã không đi đến thành công. Các dự án đô thị nhà ở cũng giậm chân tại chỗ. Trong 3 năm trở lại đây không có triển khai hoạt động gì mới, nhu cầu bất động sản gần như không có tại Mộc Bài.

Tuy vậy, theo Ban quản lý Khu kinh tế tỉnh Tây Ninh, mặc dù thực tại, hiệu quả đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội ở Khu KTCK Mộc Bài đang có dấu hiệu “tụt dốc” nhưng không phải là hoàn toàn không còn khả năng phát triển. Một trong những tác nhân quan trọng là đường cao tốc TP. Hồ Chí Minh - Mộc Bài đã có chủ trương của Chính phủ cho nghiên cứu đầu tư trước năm 2020. Đây sẽ là điều kiện thuận lợi để vực dậy Khu KTCK Mộc Bài. Bên cạnh đó, dự án phát triển hành lang kinh tế phía Nam tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng (GMS) đã và đang được đầu tư, hoàn thiện hệ thống giao thông với sự trợ giúp của ADB và Nhật Bản. Trong dự án này có đường Xuyên Á đi qua cửa khẩu quốc tế Mộc Bài và gói hỗ trợ hơn 40 triệu USD phát triển hạ tầng trong Khu KTCK Mộc Bài. Đây là cơ hội để trong tương lai rất gần, Mộc Bài trở thành cửa ngõ thông thương kết nối các nguồn lực xuyên Á. Đồng thời, sự kiện Việt Nam gia nhập TPP là cơ hội lớn cho mục tiêu phát triển công nghiệp ở các khu KTCK.

Cũng theo Ban Quản lý Khu kinh tế Tây Ninh, dù gặp nhiều khó khăn và những tác động tiêu cực khách quan lẫn chủ quan, nhưng tỉnh vẫn quyết tâm nỗ lực, tập trung huy động các nguồn lực xây dựng khu đô thị cửa khẩu Mộc Bài thành đô thị công nghiệp, thương mại, dịch vụ theo hướng phát triển bền vững. Hiện tại cũng như về lâu dài, Mộc Bài luôn có vai trò quan trọng về kinh tế xã hội và an ninh quốc phòng của tỉnh Tây Ninh cũng như vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. 

Để phát triển Mộc Bài, tỉnh đã có định hướng đẩy nhanh phát triển công nghiệp trong Khu KTCK làm hạt nhân hình thành đô thị mới, chỉnh trang lại quy hoạch với các phân khu, công năng thích hợp điều kiện mới; chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đáp ứng đủ yêu cầu phát triển; khai thác tốt tiềm năng địa kinh tế và tài nguyên đất đai. Đồng thời, tỉnh cũng tập trung điều chỉnh quy hoạch chung và quy hoạch khu đô thị mới cửa khẩu Mộc Bài phù hợp với tình hình thực tế.

“Tỉnh sẽ tổ chức lại quy hoạch khu trung tâm đô thị Mộc Bài có quy mô khoảng 3.000 ha để tập trung nguồn lực đầu tư hạ tầng; phát triển các dịch vụ thương mại – công nghiệp gắn với nhà ở, xây dựng công viên, bảo tàng, dịch vụ giao thông gắn với du lịch lữ hành; tổ chức lại không gian phát triển công nghiệp gắn kết với nhà ở với các dịch vụ hậu cần cho khu công nghiệp và dịch vụ logistic; khuyến khích các dự án mới, mục tiêu mới liên quan đến vui chơi, giải trí, du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, chăm sóc sức khoẻ, kể cả hình thành khu trò chơi trong Khu KTCK”- ông Kiều Công Minh – Trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh cho biết.

Sắp tới, Khu KTCK Mộc Bài cũng sẽ được đầu tư điểm dừng dịch vụ giao thông trong công viên - dịch vụ du lịch quy mô 5 ha. Công trình này phục vụ nhu cầu tham quan, mua sắm của hành khách qua lại dọc tuyến đường Xuyên Á và cửa khẩu quốc tế Mộc Bài. Hiện Ban Quản lý KKT đã đề xuất lên UBND tỉnh cho triển khai dự án này với tên gọi dự án “Khu thương mại – dịch vụ Mộc Bài” và UBND tỉnh đã đồng ý mời gọi đầu tư thực hiện dự án bằng hình thức xã hội hoá.

Về hạ tầng kỹ thuật, tỉnh sẽ có phương án triển khai đúng tiến độ dự án hỗ trợ chính thức từ Ngân hàng Phát triển Á Châu (ADB) để sớm có được hệ thống giao thông trục chính trong khu đô thị mới cùng với hạ tầng cấp nước và xử lý nước thải. Các tuyến đường chính trong Khu KTCK cũng cần tiếp tục được bố trí vốn ngân sách để đầu tư hoàn thiện. Đối với quy hoạch các dự án đã triển khai đền bù xong, đã đầu tư hạ tầng nhưng tính khả thi của dự án không còn, khai thác kinh doanh không hiệu quả cần chuyển đổi công năng, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh kiến nghị UBND tỉnh cho chủ trương chuyển đổi, việc cập nhật quy hoạch được thực hiện sau nhằm tạo thuận lợi trong thu hút đầu tư, tránh lãng phí đất đai, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở Mộc Bài. Các dự án có chủ trương nhưng đền bù thoả thuận chưa xong, cần huy động nguồn lực hoàn tất đền bù giải toả để có điều kiện triển khai đầu tư. Riêng các dự án không có khả năng triển khai, tỉnh cần kiên quyết thu hồi chủ trương đầu tư.

Trước mắt, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh kiến nghị UBND tỉnh cho chủ trương thực hiện điều chỉnh cục bộ quy hoạch đô thị Mộc Bài (7.400 ha) theo hướng điều chỉnh công năng một số dự án, theo ý kiến đề xuất của chủ đầu tư cho phù hợp tình hình thực tế và khả năng triển khai thực hiện dự án. Việc điều chỉnh quy hoạch sẽ mất nhiều thời gian, do đó để tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án triển khai, đề nghị UBND tỉnh xem xét cho chủ trương điều chỉnh công năng đối với một số dự án có đề xuất hợp lý, sau đó sẽ cập nhật vào quy hoạch khi điều chỉnh.

Khách xếp hàng đợi mua hàng miễn thuế ở Mộc Bài (ảnh chụp vào tháng 8.2006).

Để Khu KTCK Mộc Bài có điều kiện phát triển đồng bộ, bền vững, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh cũng đã kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành Trung ương sớm thống nhất với Vương quốc Campuchia vị trí xây dựng điểm kiểm tra “Một cửa, một lần dừng” nhằm giải quyết thông thương hàng hoá và hành khách tại cặp cửa khẩu Mộc Bài - Ba Vet một cách nhanh chóng, tiện lợi; kiến nghị Chính phủ chỉ đạo triển khai sớm dự án đường cao tốc thành phố Hồ Chí Minh - Mộc Bài. Đồng thời, kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đẩy nhanh triển khai dự án thuỷ lợi Phước Hoà đoạn đi qua Khu KTCK Mộc Bài để bảo đảm nguồn cấp nước phát triển công nghiệp và đô thị ở đây.

Quá trình đầu tư, phát triển Khu KTCK Mộc Bài thời gian qua đã có nhiều tồn tại, bất cập dẫn đến “bước lùi” trong những năm gần đây. Tuy nhiên, phải khẳng định rằng, chủ trương xây dựng các khu KTCK đã góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội và đối ngoại ở Tây Ninh trong đó có huyện Bến Cầu. Hoạt động của Khu KTCK Mộc Bài đã tạo ảnh hưởng lan toả về phía cửa khẩu nước bạn, mở rộng quan hệ giao lưu và củng cố tình hữu nghị. Việc Chính phủ ban hành chủ trương xây dựng và phát triển các khu KTCK với các chính sách ưu đãi về thuế đã tạo động lực phát triển biên mậu, làm đa dạng hoá thêm các loại hình khu kinh tế nước ta sau khu công nghiệp, khu chế xuất và khu kinh tế ven biển trong chiến lược xây dựng và phát triển đất nước. Những lợi thế, ưu điểm và thành tựu cần được khai thác, phát huy để xây dựng một khu đô thị- dịch vụ- thương mại - du lịch mang tầm khu vực, phục vụ cho các hoạt động giao lưu kinh tế, văn hoá, quan hệ chính trị, ngoại giao giữa Việt Nam, Campuchia và một số nước trong khối ASEAN.

ĐÌNH CHUNG