Lâm Văn Mạnh (giữa) và hai người bạn tại Campuchia, trong đó ngoài cùng bên phải là ông Lê Văn Phải.

Tháng 7.2011, báo Tây Ninh có đăng bài viết “Chuyện một người lính đã hy sinh” nói về trường hợp của một người lính tên Lâm Văn Mạnh.

Để tiện theo dõi, xin tóm tắt lại câu chuyện. Mùa hè năm 1970, cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam bước vào giai đoạn vô cùng khốc liệt. Lớp lớp thanh niên đã lên đường chiến đấu để bảo vệ quê hương. Trong số đó có người lính trẻ Lâm Văn Mạnh, một Việt kiều ở Campuchia. Anh Mạnh ra đi khi vừa tròn 22 tuổi.

Ông Lâm Văn Ngỡi, anh trai của anh Mạnh kể, vào thời điểm năm 1970, cả nhà ông đang sống tại tỉnh Cần Ché, Campuchia. Hầu hết các anh em trong gia đình ông đều tham gia cách mạng. Theo gương cha và các anh, Lâm Văn Mạnh cũng hăng hái lên đường đi đánh Mỹ. Cùng trong năm 1970, hai người em của anh Mạnh cũng gia nhập vào đoàn quân cứu nước.

Tham gia chiến đấu được mấy tháng, Mạnh được về thăm nhà ba ngày. Cùng về thăm nhà của Mạnh đợt này còn có hai cán bộ cấp trên của anh, họ về xác minh lý lịch của gia đình để xem xét kết nạp Đoàn cho chiến sĩ trẻ Lâm Văn Mạnh. Không ngờ rằng, đó là chuyến về thăm nhà duy nhất và cuối cùng của Mạnh. Một ngày đầu tháng 6.1972, gia đình anh Mạnh được tin anh đã hy sinh trong một trận đánh tại Xầm Long.

Sau Hiệp định Paris năm 1973, cả nhà ông Ngỡi về Việt Nam sinh sống tại xã Tân Lập, huyện Tân Biên. Năm 1977, quân Pôn Pốt từ bên kia biên giới tràn sang giết hại dân ta; gần hết gia đình, họ hàng nhà ông Ngỡi bị giặc tàn sát thảm thương, trong đó có cha và mẹ của ông Ngỡi.

Năm 2008, ông Ngỡi làm đơn gửi các cơ quan chức năng đề nghị xem xét trường hợp của em trai ông. Tháng 6.2009, Ban Chỉ huy Quân sự huyện Tân Biên đã tiến hành xác minh và xác nhận anh Mạnh hy sinh tại Campuchia.

Cũng ngay trong tháng 6 ấy, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh ra giấy báo tử và có công văn gửi Phòng Chính sách của Quân khu 7 đề nghị cơ quan này phối hợp với các cấp thẩm định trường hợp quân nhân Lâm Văn Mạnh để trình Thủ tướng công nhận liệt sĩ.

Tháng 7.2010, Cục Chính sách thuộc Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đã có công văn trả lời Phòng Chính sách Quân khu 7: theo quy định tại Thông tư 25 năm 2007 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Lâm Văn Mạnh chưa đủ điều kiện để công nhận là liệt sĩ.

Tuy nhiên, tháng 1.2011, Phòng Chính sách Quân khu 7 có giấy xác nhận gửi Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Tây Ninh và gia đình ông Ngỡi, trong đó ghi nguyên văn như sau: “Phòng Chính sách - Cục Chính trị Quân khu 7 có quản lý danh sách liệt sĩ Lâm Văn Mạnh, sinh năm 1948, quê quán: Phờ Sốp, Phờ Chớp, Cần Ché, Campuchia; nhập ngũ: tháng 5.1970, chức vụ: A phó, đơn vị E207, hy sinh ngày 1.6.1972 trong trường hợp chiến đấu tại Xầm Long. Phòng Chính sách - Cục Chính trị Quân khu 7 xin xác nhận để các cơ quan chức năng xem xét”.

Ngoài hồ sơ, trường hợp của người lính Lâm Văn Mạnh còn có một nhân chứng sống, đó là ông Lê Văn Phải- từng là Chủ tịch UBND xã Thạnh Bình, huyện Tân Biên từ năm 1981 đến năm 2004.

Ông Phải kể rằng, ông nhập ngũ tháng 2.1970, trước anh Mạnh khoảng 3 tháng và hai người thuộc hai đơn vị khác nhau. “Khi nhận được tin Mạnh hy sinh, tôi đã rất đau đớn, ba anh em chơi với nhau giờ chỉ còn hai”- ông Phải nhớ lại.

Theo ông Phải, chuyện anh Mạnh hy sinh không có gì phải nghi ngờ. Hiện ông Phải còn giữ được một tấm hình chụp chung với Lâm Văn Mạnh và một người bạn khác.

Danh sách liệt sĩ tại Bộ Tư lệnh Quân khu 7 có Lâm Văn Mạnh (hàng đầu bên trái).

Sau thời điểm liên bộ Quốc phòng - Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành Thông tư liên tịch số 28 ngày 22.10.2013 hướng dẫn xác nhận liệt sĩ, thương binh, người hưởng chính sách như thương binh trong chiến tranh không còn giấy tờ, các cơ quan có liên quan đã tiến hành xác minh trường hợp Lâm Văn Mạnh.

Chính quyền địa phương, cơ quan quân đội các cấp cũng có những động thái để làm rõ trường hợp này. Sau hơn 40 năm đợi chờ, đã có lúc người thân của Lâm Văn Mạnh tràn đầy hy vọng con em mình sẽ được chính thức công nhận liệt sĩ.

Nhưng mọi việc vẫn chỉ dừng lại ở đó. Điều hơi khó hiểu là trong cuộc tổng điều tra, rà soát trên quy mô toàn quốc (được tiến hành cách nay vài năm) đối với người có công, tại Tây Ninh, những trường hợp quân nhân thuộc diện mất tin, mất tích không được đưa vào danh sách điều tra, rà soát (?).

Dù đã mệt mỏi sau nhiều năm chờ đợi, nhưng ông Ngỡi vẫn dồn công sức đi tìm thân phận người em của mình. Trong một lần đến thăm công trình đền liệt sĩ Việt kiều Campuchia tại Khu di tích lịch sử Trung ương Cục miền Nam (xã Tân Lập, huyện Tân Biên), ông nhìn thấy tên của em trai mình được khắc trên bia.

Cũng tại đền thờ này, ông nhìn thấy địa chỉ của Câu lạc bộ Truyền thống kháng chiến (khối Việt kiều yêu nước). Thế là ông xuống TP Hồ Chí Minh để tìm những người trong Câu lạc bộ hỏi thêm manh mối.

Tại đây, ông được người của Câu lạc bộ trực tiếp dẫn sang Bộ Tư lệnh Quân khu 7. Trong sổ danh sách liệt sĩ Việt kiều đang được lưu tại đây quả có tên Lâm Văn Mạnh. Xin nhắc lại, trước đây, Phòng Chính sách Quân khu 7 cũng đã có xác nhận bằng văn bản rằng, Lâm Văn Mạnh đã hy sinh trong trường hợp chiến đấu.

Tuy nhiên, một tình tiết mới xuất hiện.

Ngày 11.11.2015, Cục Chính sách thuộc Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam có công văn gửi Cục Chính trị Quân khu 7 về việc xác minh, kết luận và bổ sung hồ sơ đề nghị xác nhận liệt sĩ. Công văn nêu tên tuổi cụ thể của 3 quân nhân, trong đó có một người ở Tây Ninh, một người ở Campuchia (trường hợp Lâm Văn Mạnh) và người còn lại thuộc tỉnh Thái Bình.

Trong nội dung liên quan đến Lâm Văn Mạnh, công văn ghi như sau: “Giấy báo tử, công văn đề nghị các cấp đều ghi nguyên quán, trú quán trước khi hy sinh của quân nhân Lâm Văn Mạnh ở Campuchia.

Đề nghị đơn vị xác minh, kết luận quân nhân Lâm Văn Mạnh khi hy sinh là người Campuchia hay Việt Nam; nếu là người quốc tịch Campuchia, tạm thời chưa lập hồ sơ đề nghị báo tử liệt sĩ, đơn vị có văn bản xin ý kiến của Bộ Quốc phòng; nếu là người quốc tịch Việt Nam thì ghi nguyên quán là nơi cư trú của thân nhân làm đơn đề nghị báo tử. Giấy xác nhận của Phòng Chính sách Quân khu VII kèm theo hồ sơ phải sử dụng bản chính (không dùng văn bản sao y bản chính)”.

Sau khi nhận được công văn của Tổng cục Chính trị, ngày 23.11.2015, Phòng Chính trị thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Tây Ninh có văn bản gửi Ban Chỉ huy Quân sự huyện Tân Biên đề nghị xác minh quê quán, trú quán của liệt sĩ Lâm Văn Mạnh.

Tiếp thu ý kiến chỉ đạo của cấp trên, Ban Chỉ huy Quân sự huyện Tân Biên đề nghị Công an huyện Tân Biên xác minh làm rõ trường hợp của Lâm Văn Mạnh để làm hồ sơ liệt sĩ. Ban Chỉ huy Quân sự huyện cũng lần lượt làm việc với người thân trong gia đình của Lâm Văn Mạnh và Ban Tổ chức Huyện uỷ Tân Biên.

Kết quả, Lâm Văn Mạnh là người Việt Nam. Hồ sơ đảng viên của ông Lâm Văn Ngỡi đang được lưu tại Ban Tổ chức Huyện uỷ Tân Biên cũng thể hiện ông có người em ruột tên là Lâm Văn Mạnh.

Ở tuổi 76, ông Lâm Văn Ngỡi vẫn trông chờ cơ quan chức năng làm rõ về thân phận người em trai của mình.

Trao đổi qua điện thoại với người viết, ông Nguyễn Trung Tuyến- Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Truyền thống kháng chiến (hiện ngụ tại quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh) cho biết, chính ông đã đến Bộ Tư lệnh Quân khu 7 để tìm hiểu về trường hợp Lâm Văn Mạnh. Tại đây, ông được cán bộ cho biết, hồ sơ Lâm Văn Mạnh có hai điểm ách tắc.

Thứ nhất, hồ sơ Quân khu nhận được chỉ là bản sao, không phải hồ sơ gốc. Thứ hai, theo yêu cầu của Tổng cục Chính trị, cần làm rõ Lâm Văn Mạnh là người Campuchia hay Việt Nam.

Ông Tuyến cho rằng, việc nghi ngờ Lâm Văn Mạnh là người Campuchia không có cơ sở, vì tên họ của người lính này thuần Việt. Mặt khác, những năm 70 của thế kỷ trước, người Việt Nam ở Campuchia tham gia kháng chiến rất đông.

Bản thân ông Tuyến từng phụ trách Đảng bộ người Việt tại Campuchia trong một thời gian dài. Theo ông, việc làm hồ sơ, lập thủ tục đối với quân nhân Lâm Văn Mạnh thuộc trách nhiệm và quyền hạn của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Tây Ninh.

Chúng tôi không muốn lặp đi lặp lại câu chuyện về những quân nhân mất tin, mất tích hoặc đã được xác nhận là hy sinh nhưng chưa được công nhận liệt sĩ. Nhưng chuyện một người đã hy sinh cho đất nước cần được giải quyết rõ ràng bởi vì đây vừa là đạo lý, vừa là trách nhiệm. Trường hợp quân nhân Lâm Văn Mạnh một lần nữa rất cần thiết xem xét, giải quyết thấu tình, đạt lý.

VIỆT ĐÔNG