Binh lính Mỹ tại Căn cứ Manas, chờ trung chuyển sang Afghanistan. Ảnh: Getty

Việc Kyrgyzstan ký kết một thoả thuận cho phép Mỹ tiếp tục thuê căn cứ không quân Manas đã làm nước Nga giận dữ. Moscow tuyên bố chính quyền Bishkek “gian trá một cách bẩn thỉu”. 

Cách đây 4 tháng, người Mỹ hoảng hốt khi Kyrgyzstan tuyên bố đóng cửa căn cứ không quân Manas cho Mỹ thuê từ năm 2001 khi nước này phát động cuộc chiến lật đổ Taliban tại Afghanistan. Căn cứ Manas đóng vai trò rất quan trọng đối với Mỹ vì đây không chỉ là điểm xuất phát của các máy bay tiếp nhiên liệu trên không cho máy bay chiến đấu mà còn là “bến phà” chuyển binh lính, hàng quân nhu đến Afghanistan. Đối với Nga việc Mỹ hiện diện tại Kyrgyzstan là một sự xâm phạm đến khu vực Trung Á vốn là sân sau của Nga. Chẳng phải tự dưng mà hồi tháng 2.2009 Tổng thống Kyrgyzstan Kurmanbek Bakiyev nhất nhất yêu cầu Quốc hội nước này thông qua dự luật đóng cửa căn cứ Manas. Khi đó, Nga ra giá: Kyrgyzstan yêu cầu Mỹ rời đi, Nga xoá khoản nợ 180 triệu USD, viện trợ không hoàn lại 150 triệu USD và cho vay thêm 2 tỷ USD không lãi suất. Ngay lập tức, quốc hội Kyrgyzstan thông qua dự luật, người Nga phấn khích không lưu tâm đến việc Tổng thống Bakiyev thòng thêm một câu: “Kyrgyzstan vẫn để ngỏ khả năng đàm phán với Mỹ”.

Hôm 22.6, Kyrgyzstan thông báo cho phép Mỹ sử dụng căn cứ Manas như một “trung tâm quá cảnh” để chuyển hàng phi quân sự đến Afghanistan. Nước Nga sững sờ và tức giận. Một quan chức giấu tên của Bộ Ngoại giao chỉ trích Kyrgyzstan đã chơi trò gian trá bẩn thỉu khi đổi tên căn cứ không quân Manas thành “trung tâm quá cảnh”, thực chất nó vẫn đảm bảo việc Mỹ duy trì sự hiện diện ở Trung Á. Phát biểu trên tờ Kommersant, vị quan chức này khẳng định Nga sẽ có “hành động trả đũa đích đáng”. Không rõ Nga sẽ trả đũa như thế nào vì đến giờ vẫn chưa có phản ứng chính thức từ điện Kremlin.

Viện cớ Kyrgyzstan đang nằm trong tầm ngắn của Taliban, chính phủ nước này đã đồng ý ký kết thoả thuận cho Mỹ thuê căn cứ Manas với giá 60 triệu USD/năm, mỗi năm gia hạn một lần. Mỹ cũng sẽ chi 36 triệu USD để xây dựng thêm đường băng, nhà chứa máy bay, lắp đặt hệ thống kiểm soát không lưu mới cho sân bay. Bên cạnh đó, Mỹ còn đề nghị Kyrgyzstan thành lập Quỹ phát triển kinh tế với ngân khoản 20 triệu USD và viện trợ thêm 21 triệu USD cho cuộc chiến chống ma tuý ở nước CH thuộc Trung Á này.

Nhiều nhà phân tích cho rằng, việc Kyrgyzstan vờ thoả thuận với Nga hồi tháng 2.2009 cũng chỉ nhằm buộc Mỹ phải xuống nước. Trước đó, không ít lần Kyrgyzstan yêu cầu Mỹ xem xét lại thoả thuận nhưng Tổng thống Mỹ khi ấy là ông George W. Bush không buồn quan tâm. Kyrgyzstan bắt đầu giăng bẫy khi ông Barack bước vào Nhà Trắng, chủ trương tập trung cho cuộc chiến Afghanistan.

Người Nga đã quá vội vàng khi tin rằng, người anh em cũ trong Liên bang Xô-viết sẽ giữ chữ tín.

Đặng Hoàng Thái