Vào ngày 27.4 tới, Duma quốc gia Nga (hạ viện) và Rada Tối cao (quốc hội) Ukraine sẽ xem xét thông qua thoả thuận kéo dài sự hiện diện của Hạm đội Biển Đen tại căn cứ Sevastopol trên bán đảo Crimea ở Ukraine thêm 25 năm sau khi thoả thuận cũ kết thúc vào năm 2017. Đây được xem là một bước đột phá trong mối quan hệ Nga – Ukraine sau một thời gian dài lạnh lẽo, có lúc tưởng chừng như không còn có thể cứu vãn được.

Thoả thuận trên được Tổng thống Nga Dmitry Medvedev và người đồng cấp Viktor Yanukovych ký kết hôm 21.4. Thực tế, cho dù ông Yanukovych là người có chủ trương thân Nga nhưng để đạt được thoả thuận, ông Medvedev chấp nhận nhượng bộ bằng cách giảm giá bán khí đốt cho Ukraine. Cụ thể: giảm 100 USD trên mỗi 1.000 m³ nếu khí đốt ở mức giá 330 USD/1.000m³ trở lên; nếu giá khí đốt xuống dưới mức 330 USD/1.000m³, Nga sẽ giảm 30% giá cho Ukraine. Việc giảm giá này có hiệu lực từ ngày 1.4.2010 trên tổng số 30 tỷ m³ khí đốt Nga cam kết cung cấp Ukraine năm 2010 và 40 tỷ m³ khí đốt của những năm sau đó.

Diễu binh tại căn cứ Sevastopol nhân kỷ niệm Ngày Hải quân Nga 26.7.2009. Ảnh: militaryphotos.net

Ngay sau khi thoả thuận được công bố, các phe phái đối lập phản đối kịch liệt, họ cho rằng, nếu Hạm đội Biển Đen của Nga muốn kéo dài sự hiện diện ở bán đảo Crimea, Ukraine phải sửa đổi Hiến pháp và chính quyền của ông Yanukovych phải tổ chức trưng cầu dân ý. Ngoài ra, phe đối lập còn cho rằng, ông Yanukovych phải được đưa ra toà xét xử vì đã ký một thoả thuận vi hiến. Mykola Tomenko - Phó Chủ tịch quốc hội, lãnh đạo đảng đối lập, Khối Yulia Tymoshenko Bloc viện dẫn, điều 17 Hiến pháp Ukraine cấm quân đội nước ngoài đóng cứ trên lãnh thổ nước này.

Tuy nhiên, nhật báo Nga Kommersant hôm 23.4 bình luận, phe đối lập khó mà cản trở được việc thông qua thoả thuận kéo dài thời hạn thuê căn cứ Sevastopol. Điều 17 Hiến pháp Ukraine cấm, nhưng chương XV lại có điều khoản quy định cho phép duy trì các căn cứ quân sự nước ngoài trên lãnh thổ dưới một thoả thuận được quốc hội thông qua.

Tổng thống Yanukovych cho rằng, thoả thuận giữa hai nước là hợp hiến và hoàn toàn có lợi cho Ukraine vì vừa được tiền (mỗi năm Nga trả 90 triệu USD tiền thuê căn cứ), vừa tiết kiệm tiền (Nga giảm giá khí đốt). Mặt khác, Hạm đội Biển Đen đóng ở Sevastopol từ thời Liên bang Xô viết, góp phần cải thiện cơ sở hạ tầng, tạo công ăn việc làm cho nhiều người dân ở đây.

Việc gia hạn thời gian đóng quân ở ở Sevastopol tạo điều kiện cho phép Nga nâng cấp Hạm đội Biển Đen nhằm lấy lại ánh hào quang thời Liên Xô cũ. Sắp tới đây, Hạm đội sẽ nhận 4 tàu khu trục và 4 tàu ngầm động cơ diesel để thay thế dần các loại tàu ngầm, tàu chiến quá hạn sử dụng.

Mục tiêu của Nga là duy trì một hạm đội đủ mạnh ở Biển Đen và Địa Trung Hải không chỉ để bảo vệ quyền lợi của nước Nga trong khu vực mà còn tham gia những nỗ lực quốc tế trong việc chống hải tặc và buôn lậu.

Đặng Hoàng Thái

(tổng hợp)