Kể từ đầu tháng 7 này, Mỹ bắt đầu rút 10.000 quân viễn chinh về nước, chuyển giao dần các hoạt động kiểm soát an ninh, bình định tàn quân Taliban cho các lực lượng vũ trang Afghanistan trong một bối cảnh không lấy gì làm sáng sủa. Súng vẫn nổ ở Kabul, Taliban và các phe nhóm Hồi giáo cực đoan vẫn hoành hành khắp nơi, Tổng thống H. Karzai không được ủng hộ, các liên minh chính trị rạn nứt, đấu đá lẫn nhau…

 Đối với nhiều người Afghanistan, tình hình tại thủ đô Kabul bây giờ gợi nhớ lại những năm tháng nội chiến triền miên sau khi Liên Xô rút quân vào năm 1989. Vì thế họ rất sợ nghe cái gọi là “chuyển giao” mà các quan chức chính phủ lẫn quân đội thường nói, vì họ hiểu rằng, thực chất chỉ là mỹ từ lịch sự để che đậy cho một cuộc rút lui.

“Afghanistan đang đứng trước nguy cơ trở lại những ngày đen tối” – cựu thủ lĩnh lực lượng chống Taliban và ngoại trưởng Afghanistan, ông Abdullah Abdullah tỏ ra bi quan. Viễn cảnh mà ông Abdullah nói không phải là không có cơ sở, bằng chứng là chỉ mới đây thôi, 9 tay súng cảm tử của Taliban đã tấn công khách sạn Intercontinental – một trong những nơi được bảo vệ nghiêm ngặt nhất thủ đô Kabul, sát hại hàng chục người. Chính phủ Afghanistan đã phải huy động hàng chục xe bọc thép và nhờ trực thăng NATO hỗ trợ mới tiêu diệt được 6 tay súng, 3 tay súng còn lại chạy thoát. Điều này cho thấy, lực lượng an ninh Afghanistan hoàn toàn không đủ sức tiếp quản những “khoảng trống” mà Mỹ để lại sau khi rút hết binh lính vào năm 2014, dù còn những 3 năm để huấn luyện, củng cố.

Lính thuỷ đánh bộ Mỹ cùng uống trà với cảnh sát Afghanistan sau chuyến tuần tra bên ngoài căn cứ Gorgak, tỉnh Helmand. Ảnh: Reuters

Tình hình chính trị Afghanistan luôn tiềm ẩn bất ổn. Tổng thống H. Karzai bị chỉ trích chuyên quyền, độc đoán, các cựu lãnh chúa trước đây bí mật bắt tay nhau thành lập liên minh chính trị chống Karzai. Trong khi đó, các quốc gia láng giềng với Afghanistan như Pakistan, Iran và các nước Trung Á cũng đang chơi chiến thuật nước đôi: vừa bắt tay với Kabul, vừa đi đêm với Taliban.

Các nhà phân tích cho rằng, đặt giả thuyết, chính quyền Kabul có thể kiểm soát được tình hình an ninh, Afghanistan vẫn đối mặt với hàng đống khó khăn nảy sinh từ tình trạng đói nghèo, tham nhũng, hệ thống chính quyền yếu kém…

Viễn cảnh mà nhiều người lo ngại nhất hiện nay là sau năm 2014, Taliban sẽ quay trở lại. Trong hai năm trở lại đây, bất chấp việc Mỹ tăng số lượng quân đến gần 150.000 binh lính, nhưng lực lượng Taliban vẫn không bị tiêu diệt. Ngược lại, ở nhiều khu vực tại Afghanistan, ban ngày do quân đội Afghanistan cùng với Mỹ và NATO kiểm soát, ban đêm thuộc về Taliban. Ngay tại Kandahar, nơi Mỹ và NATO thực hiện hàng loạt các chiến dịch quân sự từ mùa hè năm ngoái đến nay, Taliban vẫn ung dung thực hiện các vụ mưu sát lãnh đạo chính quyền địa phương, các chính khách, thủ lĩnh bộ tộc…   

Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Barack Obama không thể rút lại kế hoạch rút quân Mỹ khỏi Afghanistan. Kế hoạch đáp ứng phần nào lòng mong mỏi của người dân Mỹ về một chính quyền dành nhiều quan tâm đến cải thiện nền kinh tế vốn đang đi xuống, và đầu tư vào những lợi ích khác thay vì phải tiêu tốn 113 tỷ USD mỗi năm cho cuộc chiến ở Afghanistan.

Tuy nhiên, giới quân sự Mỹ tỏ ra quan ngại. Tư lệnh các lực lượng Mỹ tại Afghanistan - tướng David Petraeus và Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân - Đô đốc Mike Mullen đều cảnh báo những rủi ro về an ninh có thể xảy ra tại đất nước Nam Á này. Bộ trưởng Quốc phòng sắp mãn nhiệm Robert Gates cho rằng việc rút quân cần được tiến hành một cách thận trọng với quy mô khiêm tốn.

Hiện Washington hy vọng chính quyền Tổng thống H. Karzai có thể đạt được thoả thuận hoà bình với Taliban. Đây là điều hoàn toàn không dễ dàng… Nói như ông Fazal Ahmad, năm nay 76, đã từng sống ở Kabul từ thời quân chủ đến thời chế độ được Liên Xô cũ hỗ trợ, rồi Taliban và bây giờ đến chính quyền H. Karzai được Mỹ giúp sức: “Chỉ có thánh Allah mới biết được tương lai như thế nào”.

Đ. Hoàng Thái

(tổng hợp)