HTML clipboard
Từ xưa đến nay, xoè vòng của dân tộc Thái luôn có
sức hấp dẫn đặc biệt. Mỗi khi âm thanh trầm bổng, nhịp điệu của trống xoè nổi
lên lại thôi thúc mọi người đến với vòng xoè. Trong tiếng trống, tiếng chiêng,
mọi người xích lại gần nhau, quây quần bên nhau, vui tươi, đầm ấm.
Địa điểm
tổ chức xoè vòng có thể là ở sân nhà, trên sân khấu, dưới gốc cây hoặc trên sân
bãi. Một vài chục người thì làm một vòng xoè, dăm bảy trăm người trở lên có thể
chia ra nhiều vòng hay xếp vòng trong, vòng ngoài, nhiều nơi còn chia vòng theo
lứa tuổi. Tay trong tay, vai kề vai, chân người nọ dịch bước theo chân người kia
trong không khí, tình cảm say sưa, đầm ấm của vòng xoè, đêm xoè. Động tác, đội
hình xoè đều rất giản dị, các tạo hình và động tác, tính chất nhịp nhàng của độ
nhún, bước đi của vòng xoè rất gần gũi với nhiều động tác hoạt động của con
người trong lao động và sinh hoạt hàng ngày. Nói chung, nhịp xoè nhẹ nhàng uyển
chuyển, nhưng đôi khi do không khí cuộc vui thôi thúc, mọi người vỗ tay, nhảy
lên, hú lên rất náo nhiệt. Cũng có những động tác như người trực tiếp xoè, người
đánh trống, đánh chiêng rất uyển chuyển, lúc mạnh, lúc nhẹ và có sức lôi cuốn
mạnh mẽ.
Âm nhạc
và dàn nhạc của xoè vòng thông thường là một chiếc trống, 2 hoặc 3 cái chiêng,
một đôi chũm chọe và mấy ống tre dỗ trên máng gỗ. Có khi còn dùng cả pí, khèn
bè, tính tẩu. Cũng là dàn nhạc và nhịp điệu ấy, nhưng tuỳ lúc và tính chất buổi
xoè mà cách đánh và chuyển âm khác nhau.
Vừa xoè
vừa hát có láy đuôi “Au hang” sau mỗi câu hát là hình thức phổ biến. Tính chất
nhịp nhàng, triền miên của xoè kết hợp với hát đối, hát kể chuyện, hoặc hát chúc
mừng làm cho cuộc xoè càng thêm hấp dẫn. Niềm vui lớn nhất trong vòng xoè là tập
thể đoàn kết thân ái. Tay nắm tay, vai sát vai, người ta có thể chuyện trò, tâm
sự riêng với nhau mà không hề ảnh hưởng đến tình cảm chung của tập thể. Trong
vòng xoè, tình cảm riêng được đặt trong tình cảm chung. Tình cảm tập thể tạo cơ
hội cho tình cảm riêng phát triển.
Có thể
nói, xoè vòng bắt nguồn từ đời sống lao động của nhân dân và được ra đời từ rất
xa xưa. Qua các giai đoạn lịch sử, xoè vòng được phát triển và cho đến ngày nay
xoè vòng vẫn không cũ, không mòn. Sức hấp dẫn, đậm đà tính dân tộc, tính nhân
dân sâu sắc của âm nhạc xoè vòng luôn có sức mạnh mới, thoả mãn nhu cầu của mọi
người và được sử dụng rất linh hoạt, rộng rãi, phục vụ nhiều mặt sinh hoạt của
xã hội. Là điệu xoè quần chúng, nhưng xoè vòng lại giữ vai trò như một điệu múa
gốc trong nền nghệ thuật múa Tây Bắc. Qua tìm hiểu, hiện nay vẫn còn lưu giữ
được 5 điệu xoè cơ bản sau:
Thứ
nhất: Xoè “Khăm khăn mơi lẩu” (nâng khăn mời rượu). Động tác uyển chuyển,
hai tay nâng khăn mời rượu. Biểu đạt tình cảm và tấm lòng của chủ nhà với khách
quý vì chén rượu đậm đà men lá rừng, men tình người.
Thứ
hai, điệu xoè “Nhôm khăn” (xoè tung khăn), khăn piêu được quàng qua cổ, hai
tay cầm khăn piêu tung lên theo nhịp chân nhẹ nhàng, uyển chuyển, thể hiện niềm
vui đạt được thành quả lao động và sự khéo tay thêu chiếc khăn piêu, đức tính
cần cù của người phụ nữ Thái.
Thứ
ba, xoè “Đổn hôn” (xoè tiến lùi): Chiếc khăn piêu quàng cổ, hai tay xoè
trước mặt, chân bước uyển chuyển, nhẹ nhàng, thể hiện tình cảm sắt son của con
người đối với nhau trong cộng đồng không bao giờ thay đổi.
Thứ
tư, điệu xoè “Pha xi” (xoè bổ bốn), vòng xoè được tách ra từng nhóm 4 người
một, cầm tay nhau, hướng mặt vào nhau… Thể hiện tấm lòng và ý chí luôn hướng về
cội nguồn.
Thứ
năm, xoè “Ỏm lọm tốp mư” (vỗ tay múa vòng tròn). Điệu xoè thể hiện niềm
vui, mừng ngày mùa bội thu, mừng nhà mới, năm mới, trai gái dựng vợ gả chồng.
Không chỉ
là sản phẩm tinh thần quý giá trong đời sống xã hội, mà xoè vòng còn có vị trí
đặc biệt quan trọng trong nghiên cứu, xây dựng nghệ thuật múa dân tộc Việt Nam.
Xoè vòng đã, đang và tiếp tục phát triển.
K.D (st)