HTML clipboard
Vào mỗi dịp Tết Thanh minh,
ngoài một số loại bánh như bánh trôi, bánh chay, người Tày ở Hà Giang còn có một
món ăn dân dã được làm từ trứng kiến đó là bánh trứng kiến. Bánh trứng kiến chỉ
có thể làm được vào khoảng tháng 3 đến tháng 4 âm lịch, vì nguyên liệu làm bánh
chỉ có vào mùa này.
Để có trứng
kiến, người ta phải vào rừng tìm loại kiến đen, có thân nhỏ, đuôi nhọn thường
làm tổ trên cây vầu, nứa hay cây găng. Tổ kiến màu đen, hình tròn hoặc hình bầu
dục, được làm từ lá cây mục kết chặt vào cành cây. Tổ kiến đem về đặt vào chậu
hoặc thúng. Khi bị phá tổ, kiến sẽ nhanh chóng bỏ đi, dùng tay vỗ nhẹ tổ cho
trứng rụng ra. Muốn kiến bỏ đi nhanh và không tha theo trứng, người Tày thường
cho thêm mấy cành cây bỏ vào chậu đựng trứng, hoặc dùng bông hoa chít hay khăn
sạch quét đều trên miệng chậu, khi đó những hạt bụi bẩn sẽ bám vào bông chít,
làm cho chậu trứng kiến sạch và ngon hơn. Tùy vào kích thước của từng tổ mà số
lượng trứng nhiều hay ít, có tổ lấy được vài ba chén, nhưng có tổ lớn có thể lấy
được 1 đến 2 bát. Trứng kiến nhỏ hơn hạt gạo, có màu trắng sữa.
Muốn có nhân
bánh ngon, người ta lấy lá kiệu thái nhỏ trộn với trứng kiến, phần củ kiệu phi
thơm rồi cho trứng kiến vào đảo đều trong chảo khi nào thấy thơm phức thì bắc
xuống. Gạo nếp làm bánh phải là loại gạo nếp dẻo, thơm, đãi sạch rồi ngâm với
nước lạnh qua đêm, sau đó để ráo nước và xay thành bột. Loại lá để gói bánh là
lá ngõa (bánh trứng kiến không thể thay lá ngõa bằng loại lá khác, cây ngõa
thường mọc ở những nơi mát mẻ, cứ đến đầu tháng 3 âm lịch bắt đầu có búp
non).Khi làm bánh, người ta chọn những búp ngõa non để gói bên trong và lá bánh
tẻ để gói bên ngoài. Lá ngõa rửa sạch, bỏ phần gân rồi trải bột lên đó với độ
dày vừa phải, cho nhân trứng kiến vào, sau đó gói miếng bột để bọc lấy nhân
bánh. Cuối cùng là bọc bên ngoài một lớp lá bánh tẻ, cho vào nồi hấp độ 30 phút
là chín. Khi ăn chỉ bóc lớp lá bên ngoài để lại lớp lá non bên trong thì bánh
mới bùi và ngon. Trứng kiến có nhiều chất bổ, tuy nhiên một số người ăn có thể
bị dị ứng.
Trứng kiến ngoài làm bánh,
người ta có thể làm xôi. Gạo nếp vo sạch, đem ngâm trong nước ấm chừng 3-4
tiếng, vớt ra để gạo ráo nước, rồi cho vào chõ đồ. Khi xôi có mùi thơm, hạt gạo
mềm, mọng thì xới ra đĩa đánh tơi. Củ kiệu phi thơm trong mỡ già, sau đó cho
trứng kiến đã làm sạch vào xào cùng, nếm gia vị cho vừa ăn, đảo đều khi thấy dậy
mùi thơm béo của trứng kiến và mùi thơm của củ kiệu là được. Trộn đều trứng kiến
đã sao với xôi rồi rắc một chút củ kiệu phi vàng lên trên. Món xôi trứng kiến
khi ăn nóng có vị béo của mỡ, củ kiệu, bùi bùi của trứng kiến, dẻo thơm của xôi
nếp.
Ngoài làm bánh
và xôi, người Tày còn chế biến ra nhiều món khác từ trứng kiến như xào với lá
kiệu hoặc nấu cháo ăn rất ngon.
Bánh trứng
kiến là một trong những món ẩm thực mang giá trị văn hoá của dân tộc Tày. Mỗi
mùa Thanh minh đến, trên mâm cỗ mang tảo mộ, ngoài bánh trôi, người Tày thường
làm bánh trứng kiến để tỏ lòng thành kính với ông bà, tổ tiên.
Theo Báo
Hà Giang