Người Mông thường nói: “Đói đến chết cũng không ăn thóc giống, rách mấy cũng phải có váy áo lanh mặc lúc chết”. Bộ váy áo lanh không chỉ là đồ mặc thông thường mà còn là tín hiệu để nhận biết cội nguồn.

Trồng lanh, dệt vải lanh, may áo lanh, thêu dệt thổ cẩm, vẽ sáp nhuộm hoa văn... đã trở thành nghề truyền thống của người con gái Mông. Các cô có nương trồng lanh của riêng mình để lấy sợi dệt vải may quần áo cho cha mẹ, anh, em và làm cho chính mình bộ váy áo đẹp trong ngày cưới sao cho độc đáo hơn người. Các mẫu hoa văn trên bộ váy áo được lưu giữ qua trí nhớ của người phụ nữ Mông. Có nhiều hoa văn phỏng theo thiên nhiên như hoa văn hình con ốc, con cua, con rắn, con giun, con ốc rồng, con chim rừng, hoa dâu da, hoa bí, hoa tỏi, hoa trám, răng cưa, quả núi...

Ngoài các họa tiết có cấu tạo bằng đường thẳng, đoạn thẳng. Người Mông còn thành thục trong việc bố cục đồ án văn hình tròn, đường cong, hình xoáy trôn ốc hay các biến thể của nó được bố trí đối xứng qua gương tạo thành hình móc hoặc đối xứng trục quay thành hình chữ S là những loại họa tiết có đường cong, đường xoáy dứt khoát thanh thoát, nhịp nhàng, uyển chuyển tạo cho bố cục hài hòa, không đơn điệu. Những họa tiết này biểu hiện cho sự biến chuyển của mặt trời, thời tiết, không gian và thời gian, trong vũ trụ quan cổ đại của nhiều cư dân, là vốn văn hóa chung của nhiều dân tộc.

Kỹ thuật thêu của người Mông có hai cách: thêu lát và thêu chéo mũi. Hai cách thêu này làm cho việc tạo nét mềm mại chủ động, phóng khoáng, không bị gò bó trong kỹ thuật thêu luồn sợi, mầu, dựa theo thớ vải ngang, dọc mà các dân tộc khác thường làm.

Cấu trúc váy lanh của phụ nữ Mông là loại váy kín, nhiều nếp gấp, rộng, khi xòe ra có hình tròn. Váy là một tiêu chuẩn nhiều người đã dựa vào để phân biệt các nhóm Mông. Váy được mang trên người với chiếc thắt lưng vải được thêu trang trí ở đoạn giữa. Khi mặc váy thường mang theo tạp dề. Tạp dề mang trước bụng phủ xuống chân là giao thoa giữa miếng vải hình tam giác và chữ nhật; phần trang trí hoa văn là miếng vải hình tam giác cân phía trên, miếng hình chữ nhật là màu chàm đen.

Chỉ với 4 màu chính là xanh, đỏ, trắng, vàng.. tất cả đều được thêu bằng tay. Người phụ nữ Mông đã tạo được đủ loại hoa văn có màu sắc vui tươi, trầm ấm trên bộ váy áo của mình. Thiên nhiên muôn màu muôn vẻ đã hiện lên trên bộ váy áo của người phụ nữ Mông một cách phong phú và rất đẹp mắt.

Bộ váy áo của người phụ nữ Mông quả thật rất đặc biệt, đặc biệt từ cách làm ra nó đến những điều thiêng liêng lắng sâu trong đó.

K.D (st)