Theo một văn bản của Cục Thuỷ lợi B2 về việc cấp phép cho các hoạt động trong phạm vi bảo vệ công trình thuỷ lợi, việc cấp giấy phép hoạt động khai thác trong hồ Dầu Tiếng phải qua 3 giai đoạn: giai đoạn cấp phép thăm dò đánh giá trữ lượng, giai đoạn thẩm định và giai đoạn cấp phép khai thác. Tuy nhiên, thực trạng khai thác cát trong khu vực hồ Dầu Tiếng trong thời gian qua cho thấy còn không ít doanh nghiệp, cá nhân tuỳ tiện khai thác cát không tuân thủ quy trình trên, gây tác động xấu đến môi trường, đến chất lượng nước hồ và sự an toàn của hồ Dầu Tiếng.

Vẫn còn tình trạng khai thác cát trái quy định

Thông tin từ Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà, có 3 đơn vị là liên doanh Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà và Công ty cổ phần xây dựng 40; Công ty cổ phần khoáng sản và xây dựng Bình Dương; Công ty TNHH TM-DV Dương Đại Lực được UBND hai tỉnh Tây Ninh, Bình Dương cho phép thăm dò khai thác cát trong lòng hồ Dầu Tiếng (khu vực lòng sông cổ, sông Sài Gòn). Riêng đối với những nhánh suối nhỏ ở khu vực hồ Dầu Tiếng có đến 15 doanh nghiệp tham gia khai thác cát (Tây Ninh 12 doanh nghiệp, Bình Dương 3).

Đến nay, đã có 4 đơn vị được cấp phép khai thác là Công ty cổ phần khoáng sản và xây dựng Bình Dương (công suất khai thác 98.000 m³/năm, thời hạn khai thác 10 năm); Công ty TNHH TM-DV Dương Đại Lực (công suất khai thác 40.000 m³/năm, được khai thác trong thời hạn 5 năm); DNTN Huy Thiện (công suất khai thác 20.000 m³/năm, thời hạn khai thác 5 năm); liên doanh Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà và Công ty cổ phần xây dựng 40 (công suất 38.500m³, thời hạn khai thác 5 năm). Đã có 9 doanh nghiệp được cấp phép thăm dò đánh giá trữ lượng cát ở những nhánh suối nhỏ: DNTN Mười Tuồng, DNTN Châu Dung, DNTN Hoà Bình (Bình Dương); DNTN Bảy Nghĩa, Công ty TNHH TM-DV An Bình, Công ty TNHH Việt Úc, DNTN Quang Vinh, Công ty TNHH Quyết Thắng và Công ty cổ phần xây dựng Thành Đạt (Tây Ninh).

Một bãi cát ở thượng nguồn hồ Dầu Tiếng

Trong thực tế, ngoài 4 đơn vị chính thức được cấp phép khai thác với công suất khai thác lên đến gần 200.000 m³ cát/năm và 9 đơn vị được cấp phép “thăm dò đánh giá trữ lượng cát” ở những nhánh suối nhỏ, khu vực hồ Dầu Tiếng còn có không ít những cá nhân, đơn vị khai thác cát “lậu” hoặc khai thác cát với công suất “ngoài tầm kiểm soát” của chính quyền địa phương và ngành chức năng, thậm chí có trường hợp “ngang nhiên vi phạm” các quy định về bảo vệ môi trường, về đất đai, khoáng sản.

Cụ thể như trường hợp DNTN MT (Tân Châu) khai thác cát ở khu vực suối Tha La thượng nguồn hồ Dầu Tiếng. Theo tài liệu của cơ quan chức năng, doanh nghiệp này được UBND tỉnh cho phép khai thác cát trên suối Tha La (dài 5km, qua hai xã Tân Hội và Suối Dây) với trữ lượng cát được phép khai thác 10.000m³/năm. Thế nhưng doanh nghiệp này lại “vô tư” đưa các phương tiện khai thác cát sang địa phận xã Tân Hiệp “làm ăn”. Khi bị chính quyền địa phương lập biên bản về hành vi này thì chủ doanh nghiệp “bất hợp tác”. Khi Phòng TN&MT huyện Tân Châu mời về trụ sở làm việc thì chủ doanh nghiệp lại tiếp tục có thái độ thách thức. Cơ quan chức năng cho biết DNTN MT có khoảng 10 ghe khai thác cát, trong đó hơn phân nửa số ghe không có các loại giấy tờ quy định nhưng hoạt động cả ngày lẫn đêm nên khả năng khối lượng cát mà doanh nghiệp này khai thác mỗi năm nhiều… gấp vài lần số lượng được phép, gây tác động xấu đến môi trường, đến dư luận xã hội.

Bức xúc nhưng không xử lý được nên khoảng giữa năm 2009, Phòng TN&MT huyện Tân Châu đã gửi văn bản đến Sở TN&MT, báo cáo tình trạng không chấp hành pháp luật của doanh nghiệp MT, đề nghị Sở tổ chức kiểm tra và xử lý nghiêm hành vi vi phạm của doanh nghiệp này nhưng một thời gian khá dài sau đó, doanh nghiệp trên vẫn ung dung khai thác cát như trước mà “không thấy” cơ quan chức năng cấp tỉnh kiểm tra, xử lý.

Một địa điểm khác thường xuyên xảy ra tình trạng khai thác cát trái phép là khu vực bến đò Hai Thỏ (ấp Phước Bình 1, xã Suối Đá, huyện Dương Minh Châu). Đây là khu vực có trữ lượng lớn cát vàng, từng bị nhiều doanh nghiệp khai thác ồ ạt một cách công khai hoặc lén lút. Dù đã bị cấm từ lâu nhưng gần đây, một số cá nhân vẫn tiếp tục khai thác cát. Gần đây, đã có một vài trường hợp bị cơ quan chức năng phát hiện, xử lý hành chính nhưng nhiều cá nhân vẫn tiếp tục khai thác “chui” hoặc “bán công khai”… Theo Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà, trong khu vực hồ Dầu Tiếng hiện có đến hàng chục tàu khai thác cát lậu hoạt động và gần 20 bến, bãi cát trong vùng bán ngập.

Quản lý chặt hoạt động khai thác cát để bảo vệ hồ nước

Vừa qua, Công an huyện Dương Minh Châu phối hợp với Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà kiểm tra tình hình khai thác cát trong hồ Dầu Tiếng, xác định có 15 doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó 4 doanh nghiệp có giấy phép khai thác (Công ty cổ phần xây dựng 40, Công ty Dương Đại Lực, DNTN Huy Thiện, Công ty CP khoáng sản và xây dựng Bình Dương); có 9 doanh nghiệp “hợp đồng khai thác” với các đơn vị có giấy phép là Công ty Dương Đại Lực và Công ty CP khoáng sản và xây dựng Bình Dương để khai thác cát (liệu có phải đây là một hình thức “bán giấy phép” !?); có 1 doanh nghiệp không có giấy phép và 1 “dự kiến” hợp đồng khai thác với Công ty CP khoáng sản và xây dựng Bình Dương!

Trước thực trạng khai thác cát tràn lan chưa được quản lý chặt chẽ, trước đây Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà có văn bản gửi Sở TN&MT các tỉnh Tây Ninh, Bình Dương, Bình Phước chấn chỉnh các doanh nghiệp thăm dò, khai thác cát trong hồ Dầu Tiếng để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình và chất lượng môi trường nước hồ Dầu Tiếng, quản lý tốt các hoạt động trong phạm vi bảo vệ công trình. Công ty đề nghị Sở TN&MT các tỉnh trên chỉ cho phép các doanh nghiệp thăm dò và khai thác ở mức hạn chế của tầng bồi lắng, không được khai thác sâu để bảo vệ đáy hồ. Khi tiến hành thăm dò phải được sự đồng ý bằng văn bản của Công ty và trong quá trình thăm dò phải có sự giám sát của Công ty. Tuy nhiên, đến nay “đa phần các doanh nghiệp đều không thực hiện” theo yêu cầu của đơn vị quản lý hồ Dầu Tiếng.

Mới đây, Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Dầu Tiếng - Phước Hoà tiếp tục đề nghị UBND các tỉnh, các sở, ngành, địa phương ven hồ Dầu Tiếng “giúp đỡ” Công ty xử lý triệt để các hoạt động khai thác cát của các doanh nghiệp không có giấy phép trong hồ Dầu Tiếng.

BẢO TÂM