Người dân xã Bến Củi chăm sóc cây xanh, cải tạo cảnh quan.

Tiêu chí số 17 về môi trường và an toàn thực phẩm trong Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới (NTM), giai đoạn 2016-2020, được xác định là tiêu chí khó với 8 chỉ tiêu rất quan trọng. Tuy nhiên, hiện nay, hầu hết các xã đang phấn đấu đạt chuẩn NTM, thậm chí cả những xã đã được công nhận NTM mới chỉ quan tâm đến thu gom rác thải, chưa đầu tư cải tạo cảnh quan môi trường nông thôn.

Những tuyến đường hoa

Thời gian qua, các tổ chức chính trị - xã hội ở nhiều địa phương đã vào cuộc và phát động phong trào bảo vệ môi trường hiệu quả, như: tuyến đường hoa, đường tự quản xanh - sạch - đẹp... tạo nên diện mạo NTM khác hẳn so với trước.

Xã Bến Củi, huyện Dương Minh Châu là một trong những xã đầu tiên của Tây Ninh được công nhận xã NTM. Năm 2018, Bến Củi tiếp tục triển khai thực hiện mô hình “Khu dân cư kiểu mẫu” vận động nhân dân treo cờ theo một quy cách; ký cam kết tham gia bảo đảm vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm, an ninh trật tự; thực hiện tuyến đường “sáng - xanh - sạch - đẹp”, trồng hoa các tuyến đường trong khu dân cư.

Sau gần 2 năm triển khai, nhiều con đường trong khu dân cư rợp bóng mát, hoa chiều tím giờ nở rộ ven đường. Người dân xã Bến Củi vui mừng, vì nhờ có đường hoa, cảnh quan của khu dân cư trở nên đẹp hơn. Đến năm 2019, mô hình được hoàn thiện và bổ sung thêm việc “trang bị thùng rác tự quản” cho các hộ dân. Người dân ngày càng ý thức hơn trong việc bảo vệ cảnh quan môi trường, rác được bỏ vào thùng rác tự quản, chờ đơn vị lấy rác đến thu gom.

Bà Nguyễn Thị Thuý Oanh- Chủ tịch Uỷ ban MTTQ xã cho biết thêm: “Sau khi nâng chất xây dựng NTM, hiện nay, các tuyến đường trên địa bàn xã, đặc biệt là ở ấp 2- nơi xây dựng khu dân cư kiểu mẫu, sạch sẽ hơn, xanh mát, hoa nở rất đẹp. Từ mô hình điểm con đường hoa ở ấp 2, xã nhân rộng ra các ấp khác để bộ mặt xã Bến Củi ngày càng xanh - sạch - đẹp hơn, hướng tới xây dựng NTM kiểu mẫu. 

Hay tại huyện Bến Cầu, để ngăn chặn nguy cơ ô nhiễm môi trường từ rác thải sinh hoạt và tạo điểm nhấn cho các xã NTM, huyện phát động các tổ chức hội, đoàn thể (Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh) trên địa bàn tham gia cải tạo cảnh quan môi trường nông thôn, như: trồng hoa, dọn dẹp vệ sinh, nâng cấp các tuyến đường... Năm 2019, hội viên Phụ nữ các xã Long Chữ, Long Khánh, Tiên Thuận và Thị trấn trồng hoa tại 5 tuyến đường với chiều dài gần 3.000m, với hơn 700 cây hoa hoàng yến; phát động trồng hoa trong khuôn viên các cơ quan, trường học, trạm y tế, nhà văn hoá, khu dân cư. 

Mặc dù việc xây dựng cảnh quan môi trường nông thôn xanh - sạch - đẹp ở một số địa phương đã có nhiều chuyển biến rõ nét, song chưa đồng đều, tính bền vững chưa cao. Đây cũng là tình trạng chung của nhiều xã trên địa bàn tỉnh. 

Cần có định hướng

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện toàn tỉnh có 63/80 xã đạt tiêu chí môi trường và an toàn thực phẩm. 

Tiêu chí này được đánh giá dựa trên nhiều chỉ tiêu. Việc trồng hoa cải tạo cảnh quan môi trường chưa phải là tiêu chí cứng, để đánh giá chất lượng tiêu chí về môi trường. Thế nên, nhiều ý kiến bày tỏ sự lo ngại về tính bền vững của những con đường hoa nông thôn. Khi không còn ngân sách Nhà nước hỗ trợ, các địa phương có huy động được các nguồn lực để cải tạo và giữ gìn đường hoa?

Bên cạnh đó, một số địa phương chỉ tập trung vào vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm. Hoặc chỉ dừng lại ở việc xây dựng các tuyến đường hoa theo kiểu “nửa vời”, mà chưa có nhiều mô hình thật sự làm thay đổi cảnh quan môi trường nông thôn. Còn nhiều tuyến đường đất, chưa được bê tông hoá; chưa vận động nhân dân cải tạo vườn, xây dựng, quét vôi, vẽ tường rào hoặc trồng cây làm hàng rào, cải tạo vườn, ao, xây dựng mô hình khu vườn kiểu mẫu…

Đơn cử như tại xã Thái Bình, huyện Châu Thành, mặc dù đã “cán đích” NTM nhưng hiện nay hạ tầng giao thông nông thôn được quy hoạch và đầu tư xây dựng theo chuẩn NTM của cấp xã, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của đô thị và đi lại của người dân; nhiều tuyến đường còn lầy lội vào mùa mưa; việc trồng cây xanh, đường hoa… còn chưa nhiều, manh mún, nhỏ lẻ và tính bền vững không cao. Cây xanh được trồng chủ yếu ở các tuyến đường liên xã, liên ấp, chưa trồng đồng đều ở các vị trí cần có cây xanh, như nhà văn hoá, đường nông thôn… 

Theo UBND tỉnh, một trong những hạn chế trong xây dựng NTM là cấp uỷ, chính quyền ở một số địa phương còn xem cơ cấu lại nông nghiệp là nhiệm vụ của ngành chuyên môn, thiếu quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt. Các xã còn lúng túng trong việc xác định khối lượng, nội dung điều chỉnh quy hoạch xây dựng xã NTM, nhất là quy hoạch NTM gắn với cơ cấu lại nông nghiệp. Các huyện, thành phố chưa triển khai tập trung, chưa chủ động trong quá trình thực hiện...

Về phía địa phương, lãnh đạo một số xã (đề nghị giấu tên) cho rằng, do chưa được hướng dẫn, định hướng về việc cải tạo cảnh quan môi trường nông thôn nên công tác này còn hạn chế trong quá trình thực hiện. Ngành chức năng cần sớm định hướng những giải pháp cụ thể về trồng hoa cải tạo cảnh quan môi trường nông thôn để cơ sở có căn cứ thực hiện cho phù hợp, khắc phục những tồn tại, hạn chế hiện nay; và giúp các địa phương tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đầu tư cải tạo cảnh quan môi trường nông thôn một cách bài bản. 

Tiêu chí môi trường NTM giúp địa phương cải thiện nhanh chóng cảnh quan, chất lượng môi trường sống, tạo động lực để tiếp tục huy động cả hệ thống chính trị, toàn dân cùng chung sức đầu tư xây dựng, khai thác các giá trị về môi trường, cảnh quan nông nghiệp, nông thôn thành ngành kinh tế du lịch sinh thái, đem lại thu nhập cho người dân. Vì vậy, thiết nghĩ các địa phương cần quan tâm hơn nữa đến công tác xây dựng cảnh quan môi trường sáng, xanh, sạch, đẹp. Có như vậy, Chương trình xây dựng NTM mới thật sự đi vào chiều sâu.

Vũ Nguyệt