Các loại máy kích điện nguồn gốc từ nước ngoài hiện được rao bán phổ biến trên các trang mạng, đồng thời tại một số địa phương nhiều lò sấy thủ công cũng đồng loạt được mở ra để sấy giun đất theo đặt hàng của thương lái nước ngoài; giá giun đất sấy khô được đầu mối rao bán từ 1-1,2 triệu đồng/kg, đắt nhất lên tới 1,5 triệu đồng/kg.

Tại một số tỉnh, khu vực trồng cây ăn trái, sau khi người dân kích điện bắt giun đất, cây trồng bị ảnh hưởng bộ rễ, vàng lá và chết, năng suất suy giảm. Tuy nhiên, các cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn trong việc ngăn chặn tình trạng này. Nguyên nhân do chưa có chế tài xử lý (giun đất không phải động vật quý hiếm, các quy định pháp luật liên quan như Luật Trồng trọt, Luật Đất đai chưa có quy định cụ thể đối với hành vi tận diệt giun đất, huỷ hoại môi trường nông nghiệp).

Tại một số quốc gia, giun đất được sử dụng phổ biến làm vị thuốc Đông y, mồi câu cá, nguyên liệu tăng đạm pha trộn vào thức ăn chăn nuôi. Bộ Nông nghiệp nông thôn Trung Quốc đã nghiêm cấm hành vi kích điện giun đất để mua bán, tiến hành “chỉnh đốn đồng ruộng, rừng cây, hồ nước, thảo nguyên và khu bảo tồn tự nhiên”. Bộ Tài nguyên Trung Quốc có quy định cụ thể về số lượng giun đất trên diện tích canh tác, coi đây là một trong các chỉ số đánh giá chất lượng tài nguyên đất; khẳng định việc mua bán giun đất qua kích điện là bất hợp pháp.

Hiện Trung Quốc đang đẩy mạnh thu giữ, xử phạt người kích điện, ngăn chặn nạn nhập lậu giun đất, dẫn đến tình trạng thương lái nước ngoài đặt hàng thu gom giun đất phơi khô từ Việt Nam thông qua đường tiểu ngạch, ảnh hưởng tiêu cực đến an toàn sinh học tại một số địa phương.

Hoạt động thu mua giun đất nêu trên tương tự việc trước đây thương lái nước ngoài thu mua một số mặt hàng “độc, lạ”, tác động tiêu cực đến môi trường như đỉa, ốc bươu vàng hoặc mua một số cây, con giống mang tính tận diệt như rễ cây tai ngựa, cây bùng bay, cây sim, cây máu chó, củ bình vôi, tuyết nhung, kim ngân, cây trâm bầu; đuôi trâu… gây nên hiện tượng người dân ồ ạt đào rễ, chặt phá, khiến hệ sinh thái bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Hiện tượng sử dụng thiết bị kích điện để đánh bắt giun đất, bán cho các thương lái nước ngoài nếu như không được ngăn chặn kịp thời sẽ làm giảm chất lượng đất canh tác, phá vỡ sự đa dạng sinh học, độ phì nhiêu của đất, ảnh hưởng tiêu cực cho sinh trưởng, phát triển cây trồng, đồng thời cũng là hoạt động nguy hiểm, nguy cơ gây tai nạn, đe doạ tính mạng con người và động vật. Đến nay, chưa xác định được cụ thể mục đích thu mua giun đất của thương lái nước ngoài để có đánh giá tác động liên quan an ninh kinh tế.

Để phòng ngừa, ngăn chặn tình trạng người dân tận diệt giun đất trên địa bàn tỉnh, UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ban, ngành và UBND các huyện, thị xã, thành phố tăng cường công tác thông tin tuyên truyền về vai trò, lợi ích của giun đất đối với môi trường đất, đời sống của cây trồng và bảo đảm đa dạng sinh học; về tác hại, hậu quả của của việc tận diệt giun đất trong tự nhiên để người dân ý thức, tự giác chấp hành và thực hiện nghiêm theo quy định của pháp luật.

Hướng dẫn người dân sản xuất nông nghiệp an toàn, thân thiện với môi trường; sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc sinh học để tạo môi trường thuận lợi cho giun đất sinh trưởng và phát triển, phân huỷ chất hữu cơ, góp phần cải tạo, nâng cao độ phì nhiêu cho đất.

Thường xuyên kiểm tra, kiểm soát địa bàn, vận động người dân đấu tranh, ngăn chặn hành vi huỷ diệt giun đất. Cơ quan chức năng tăng cường công tác kiểm tra phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp đánh bắt giun đất bằng kích điện, hoá chất và thu mua, sơ chế theo quy định.

Ngoài ra, UBND tỉnh chỉ đạo ngành chức năng tăng cường kiểm tra hoạt động của các đại lý buôn bán thiết bị kích điện đánh bắt giun đất; các cơ sở thu gom, buôn bán giun đất tự nhiên để nhận diện, làm rõ về các hành vi vi phạm của mỗi cơ sở và áp dụng quy định pháp luật hiện hành về nguồn gốc xuất xứ hàng hoá, quy định về an toàn thực phẩm, chất lượng sản phẩm, quy định về môi trường để xử lý nghiêm các trường hợp này.

Giun đất có vai trò rất lớn đối với hệ sinh thái trong đất, giun giúp làm đất tơi xốp, màu mỡ khiến cho bộ rễ của cây trồng phát triển tốt hơn, giúp cây trồng sinh trưởng tốt và đạt năng suất cao hơn. Vì vậy, người dân cần nâng cao nhận thức về vấn đề này, tránh những trường hợp đáng tiếc xảy ra; không nên vì cái lợi trước mắt mà gây ảnh hưởng xấu đến sản xuất nông nghiệp cũng như sự an toàn của bản thân.

Nhi Trần