Nơi trận chiến Vị Xuyên 40 năm trước, giờ là rừng núi bạt ngàn cây xanh- Ảnh Thành Giác

40 năm qua kể từ ngày Trung Quốc kéo hơn 60 vạn quân tràn xuống 6 tỉnh biên giới tàn sát đồng bào đất Việt, cũng là ngần ấy thời gian ca khúc “Chiến đấu vì độc lập tự do” tạm “ngủ yên”. Dẫu lịch sử đã sang trang, sự tàn khốc và uất hận của cuộc chiến đã lùi vào dĩ vãng, nhưng mỗi năm đến ngày 17.2, quá khứ bi thương nhưng hùng tráng lại ùa về trong tâm khảm triệu triệu người dân đất Việt. Có lẽ quá khứ bi thương ấy quá đau, quá sâu khiến người ta không bao giờ quên được dù non nửa thế kỷ hay đời đời hậu sinh vẫn thế

Hơn cả lời hiệu triệu

Rạng sáng ngày 17.2.1979, nhà cầm quyền Trung quốc đã huy động hơn 60 vạn binh lính quân đội tràn xuống nhiều tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam, thực hiện cuộc chiến tranh phi nghĩa mà Bắc Kinh cho là “dằn mặt có báo trước”. Các tỉnh mà Trung quốc dã tâm cho binh lính nã pháo đạn là Quảng Ninh, Hoàng Liên Sơn (bây giờ là Lào Cai-PV), Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Hà Giang, Tuyên Quang và Thái Nguyên (gọi tắt là Quảng, Hoàng, Cao, Bắc, Lạng, Hà, Tuyên, Thái).

Ngay sau khi Trung Quốc xua quân ồ ạt đánh chiếm một điểm cao, tàn sát dân thường ở tỉnh Lạng Sơn từ 11 km ngày đầu tiên, chỉ sau 3 ngày đã dàn quân hơn 100 km dọc khắp tuyến biên giới. Máu đào chiến sĩ trên các điểm cao chảy tràn thành suối, hàng ngàn dân thường bị chém giết vô tội, hàng ngàn nóc nhà bị đốt cháy, hàng trăm cây cầu dân sinh bị đánh sập…

Bộ đội Việt Nam đánh trả quân Trung Quốc xâm lược tại Lạng Sơn năm 1979- Ảnh tư liệu của báo Quân đội nhân dân.

Trước tình thế “ngàn cân treo sợi tóc” ấy, để tiếp thêm sức mạnh cho những người lính trên chiến trường biển ải, và hiệu triệu thanh niên lên đường tòng quân nhập ngũ cứu nước, ngay tối 17.2, nhạc sĩ Phạm Tuyên đã đặt bút viết rất nhanh ca khúc Chiến đấu vì độc lập tự do với câu mở đầu “Tiếng súng đã vang trên bầu trời biên giới”.

Ngày 20.2.1979, tức là sau 4 ngày, ca khúc “Chiến đấu vì độc lập tự do” chính thức phát lên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam. Những ca từ hào hùng “Tiếng súng đã vang trên bầu trời biên giới. Gọi toàn dân ta vào cuộc chiến đấu mới. Quân xâm lược bành trướng dã man, đã dày xéo mảnh đất tiền phương. Lửa đã cháy và máu đã đổ, trên khắp dải biên cương” như ngọn lửa thổi bùng chí khí cách mạng. Điệp khúc “gọi toàn dân ta vào cuộc chiến đấu mới” không chỉ thôi thúc triệu triệu trái tim người dân Việt Nam lúc đó, mà còn là lời hiệu triệu, kêu gọi, giục giã thanh niên đất Việt lên đường chiến đấu.

Cho đến bây giờ, sau 40 năm những ca từ “Đất nước của ngàn chiến công, vẫn sục sôi khí thế hào hùng. Những Chi Lăng, Bạch Đằng, Đống Đa, đang gọi tiếp thêm những bản hùng ca” không chỉ in đậm trong tâm khảm của thế hệ những người lính cầm súng trên chiến trường thủa ấy, mà “ăn sâu bám rễ” vào tâm thức, kể cả những người chưa một lần cầm súng chiến đấu.

Và cũng có lẽ, dù 40 năm hay trăm năm, hay muôn đời sau, ca khúc “Chiến đấu vì độc lập tự do” của nhạc sĩ Phạm Tuyên vẫn có sức sống trường tồn vĩnh cửu. Bởi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì dứt khoát phải đứng lên chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Bởi “Việt Nam ơi nước Việt yêu thương, lịch sử đã trao cho người một sứ mệnh thiêng liêng, nên dù có “mang trên mình còn lắm vết thương” thì triệu triệu người dân đất Việt vẫn “hiên ngang ra chiến trường”, bởi “vì nếp sống cao đẹp cho mọi người độc lập tự do”.

Gác bút nghiên lên đường ra trận

Ngay sau khi ca khúc “Chiến đấu vì độc lập tự” lan tỏa khắp Tổ quốc, hàng ngàn, hàng vạn thanh niên Việt Nam xung phong lên biên giới phía Bắc chiến đấu, hàng ngàn sinh viên “gác bút nghiên” lên đường ra trận, hàng trăm ông bố, bà mẹ nơi ruộng vườn lặng lẽ tiễn con đi. Để rồi khi tàn cuộc chiến, ngày đón con về là chiếc ba lô và đôi dép cao su mòn gót cùng lá cờ Tổ quốc nhuộm đất chiến hào.

Đền thờ các liệt sĩ chiến đấu trong cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc- Ảnh Mai Thắng.

Không thể xúc động nào hơn một bà mẹ ở Quỳnh Lưu Nghệ Tĩnh (nay là Nghệ An) viết thư gửi Ban chỉ huy Tỉnh đội Lạng Sơn, cho con mình ra biên giới. Người mẹ ấy là Phạm Thị Thảo, bà viết lá thư bằng thơ đầy tâm huyết: “Tính đến nay đã bốn trăng rồi/ Lòng xao xuyến bồi hồi không yên dạ/ Ngày đơn vị chuyển quân đi xa quá/ Toàn anh em, đồng đội, cả chỉ huy/ Đường hành quân đành phải ra đi/ Tới Cao Lạng tức thì chiến đấu/ Tuấn con tôi tuổi còn thơ ấu/ Xa gia đình trả nợ máu cho cha...”.

Người con của bà Thảo là Văn Đức Tuấn. Năm 18 tuổi, anh nhập ngũ huấn luyện tân binh ở Nghi Lâm Nghệ Tĩnh. Khi nghe Trung quốc gây ra chiến tranh biên giới phía Bắc, bà Thảo động viên con lên đường ra biên ải chiến đấu đồng thời viết lá thư đặc biệt bằng thơ gửi Đại đội 5 Ban chỉ huy Tỉnh đội Lạng Sơn lúc ấy để con mình được ra trận chiến đấu.

Bài ca không thể nào quên

40 năm- một khoảng thời gian khá dài để thay đổi mọi thứ. Vết bụi thời gian cũng làm lu mờ đi cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc vào dĩ vãng, nhưng lịch sử mãi mãi không quên những ngày đau thương ấy.

Bia ghi công các anh hùng liệt sĩ mặt trận biên giới phía Bắc- Ảnh Mai Thắng

Trước khi rút quân về nước, binh lính Trung Quốc dã tâm thực hiện “ba sạch” (giết sạch, phá sạch, cướp sạch). Hàng vạn chiến sĩ đổ máu trên chiến trường dọc biên giới Vị Xuyên Hà Giang, Cao Bằng, Thái Nguyên; hàng ngàn người dân vô tội bị giết chết; hàng trăm cây cầu, công trình bị phá hủy tan thương.

40 năm sau, những trận địa pháo, điểm cao ngày ấy giờ là đồi cọ, nương ngô xanh mướt. Song dưới tầng đất đá vẫn còn xương cốt của bộ đội và người dân. Sự hy sinh anh dũng bi tráng 40 năm trước, là bản hùng ca sáng mãi trong lòng người Việt về bài học chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc, bất luận dù kẻ thù là ai.

Nhắc lại sự kiện chiến tranh biên giới phía Bắc nổ ra ngày 17.2.1979 không phải để nhắc lại quá khứ đau thương, hay gợi lại “vết hằn” hận thù dân tộc, mà để nhắc nhớ lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam. Thắng lợi và bi tráng của cuộc chiến tranh đánh bọn bành trướng Trung Quốc năm 1979 mãi mãi là bài ca không thể nào quên trên con đường vệ quốc của một đất nước có chủ quyền.

Mai Thắng