Theo tiếng Hán, “Thủ Lễ” có nghĩa là “giữ lễ”. Điều đó
cho thấy dân làng Thủ Lễ rất coi trọng việc giữ gìn lễ nghi, nền nếp và
phong tục. Thủ Lễ là một làng thuần nông, đất rộng không tới 4km2, ruộng đất
bình quân đầu người không quá một sào nhưng lại là vùng đất văn vật với
nhiều công trình văn hóa đặc sắc như: đình, chùa, miếu thờ Ngũ Hành gắn với
truyền thuyết về Huyền Trân Công chúa thời Trần (1225 - 1400) theo chồng mở
cõi Đàng Trong, Văn Thánh Miếu thờ Khổng Tử, Võ Thánh Miếu thờ Quan Công...
Một
trong số những câu đối chữ Hán ca ngợi truyền thống
và vị thế của làng |
Dâng
hương ở nhà thờ họ trong làng Thủ Lễ |
Làng Thủ Lễ ngày nay có cả thảy 14 dòng họ. Trong đó có 8
dòng họ lớn là: Lê, Nguyễn, Hồ Đăng, Phan Gia, Phan Ngọc, Phan Như, Ngô Văn,
Ngô Thời. Theo lệ làng, “bát tộc” luân phiên mỗi năm một họ cùng dân làng và
ban chức dịch đứng ra lo việc cúng tế trong làng. Dọc theo con đường lớn
chạy giữa làng, người ta thấy có nhiều ngôi nhà thờ họ. Mỗi ngôi nhà thờ họ
là nơi lưu giữ dấu ấn văn hóa, lịch sử của mỗi dòng họ, còn là một công
trình văn hóa kiến trúc đẹp.
Ngoài hệ thống nhà thờ họ, làng còn có một ngôi chùa cổ. Chùa làng Thủ Lễ có
cổng tam quan cao lớn, uy nghi, đường bệ. Gian chính của chùa dựng theo kiểu
nhà rường dọc, một lối kiến trúc lạ, rất hiếm thấy ở Huế. Mái chùa khảm sành
sứ hình “long, lân, quy, phượng”. Phần gỗ của chùa chạm khắc tinh xảo, thể
hiện rõ dấu ấn tài hoa của những người thợ làng Mỹ Xuyên xứ Huế xưa kia.
Trên bốn cánh cửa giữa, bằng nghệ thuật chạm lộng điêu luyện, các nghệ nhân
xưa đã tạo nên những bức tranh tứ bình, bát bửu (8 vật quý) rất đẹp. Những
cánh cửa hai bên chạm hình năm con dơi mồm ngậm chữ “Thọ” tượng trưng cho
“ngũ phúc” (5 điều phúc). Từ bao đời nay, chùa làng Thủ Lễ là nơi để dân
làng thành tâm lễ Phật vào những ngày lễ tết, sóc vọng, và cũng là chốn vãn
cảnh của du khách muôn phương.
Cổng
tam quan chùa làng Thủ Lễ |
Chùa
làng Thủ Lễ |
Mái
đình làng Thủ Lễ khảm sành sứ hình "long, lân, quy, phượng" |
Đình
làng Thủ Lễ mang phong cách nhà rường truyền thống Huế |
Kỹ
thuật chạm khắc tinh xảo trong kiến trúc đình làng Thủ Lễ |
Cách chùa Thủ Lễ một quãng chừng 400m là đình làng Thủ
Lễ. Đình được xây dựng theo thuật phong thủy. Đây là di tích nghệ thuật kiến
trúc tiêu biểu vùng ven đô Huế với lối kiến trúc gỗ mang đậm dấu ấn dân gian
hồi thế kỉ XIX. Đó là phong cách nhà rường Huế với kiểu dáng, quy mô, mĩ
thuật, tính năng sử dụng và các đồ sứ trang trí mang đặc trưng thời Nguyễn.
Các đề tài trang trí trong kết cấu gỗ của đình cũng được chạm trổ tinh xảo.
Đặc biệt, đình còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ có giá trị như: bia đá,
khánh đá, phiến đá dùng làm bùa yểm các loại ôn dịch... và bộ sắc phong gồm
57 chiếc do các vua triều Nguyễn phong tặng.
Hàng năm, cứ vào ngày mồng 6 tháng Giêng, dân làng Thủ Lễ lại tổ chức hội
vật. Vào ngày nay, sới vật được mở ở ngay giữa sân đình làng Thủ Lễ. Tiếng
trống hội vật vang lên thúc giục trai tráng khắp vùng kéo nhau đến thử sức,
tranh tài. Dân chúng khắp nơi cũng nô nức đổ về xem đông như trẩy hội. Hội
vật làng Thủ Lễ và hội vật làng Sình là hai hội vật cổ và nổi tiếng nhất ở
Huế, cũng như của cả miền Trung. Sang đến ngày mồng 7, khi hội vật kết thúc,
dân làng lại nô nức rủ nhau đi xem hội đua ghe. Suốt hai ngày đầu năm mới,
không khí hội vật và hội đua ghe cứ thế diễn ra tưng bừng, náo nhiệt, thể
hiện tinh thần lạc quan và thượng võ của một làng quê đất Cố đô.
Lễ
rước thành hoàng làng Thủ Lễ |
Hội
đua ghe đầu xuân ở làng Thủ Lễ |
Hội
vật cổ truyền làng Thủ Lễ |
Bên cạnh những lễ hội mang tính vui chơi giải trí, hàng
năm, đến tháng Chạp, dẫu tiết trời có mưa phùn gió bấc lạnh lẽo đến đâu, các
bậc bô lão làng Thủ Lễ vẫn tề tựu đông đủ tại đình làng để bàn việc tảo mộ
cô hồn (hồn ma không nơi nương tựa). Và ba năm một lần, làng lại tổ chức lễ
tế cô đàn để cầu cho những linh hồn vô chủ ấy được siêu thoát. Tục lệ ấy cứ
thế truyền từ đời nọ sang đời kia, thể hiện tinh thần nhân ái, bao dung của
dân làng.
Với truyền thống hiếu học, vượt khó, lớp trẻ làng Thủ Lễ ngày nay vẫn tiếp
tục phát huy được tinh thần hiếu học của cha ông xưa, góp phần vun đắp, xây
dựng làm cho làng Thủ Lễ ngày càng trở nên nổi tiếng khắp đất Cố đô.
Ngày nay, nếu có dịp về thăm làng cổ Thủ Lễ, du khách sẽ có dịp được khám
phá những nét đẹp cổ kính, bình dị của một ngôi làng nổi tiếng xứ Huế. Ở đó
có những con đường rợp mát bóng tre xanh, có những ngõ nhỏ bình yên, có
tiếng trẻ nhỏ ê a học bài, có những ngôi nhà thờ họ, đình, chùa cổ kính rêu
phong, có những con đò, bến nước, sông quê gợi nhớ lại một thời xa xưa, dĩ
vãng.
Theo BAVN