Thực tế, dư luận đang nghi ngờ hệ thống đường ống dẫn nước khổng lồ dưới đáy biển Vũng Áng là hệ thống xả nước thải công nghiệp của dự án Formosa. Tuy nhiên, Đồn biên phòng Đèo Ngang lên tiếng cho rằng, đó chỉ là ống dẫn nước xả thải sinh hoạt của dự án.

Nếu Formosa thật sự là nguyên nhân thì trong tương lai mức độ ô nhiễm môi trường sẽ còn đến mức nào? Một dự án lớn như Formosa cần có đánh giá môi trường chiến lược và từng dự án nhỏ trong đó phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường.

Sau khi theo dõi các thông tin về tình trạng khí thải từ các nhà máy nhiệt điện thuộc Khu Công nghiệp Vũng Áng, chiều 22/4, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình có văn bản chỉ đạo Bộ Tài nguyên - Môi trường chủ trì, phối hợp với UBND tỉnh Hà Tĩnh và các cơ quan liên quan kiểm tra, làm rõ các thông tin liên quan. Cùng với đó, Phó Thủ tướng cũng yêu cầu xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, các cơ quan liên quan phải đề xuất giải pháp xử lý, khẩn trương báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Formosa là nguyên nhân cá chết hàng loạt?

Chất xả thải xuống đáy biển là nước sinh hoạt?

Trước hiện tượng thủy sản chết hàng loạt trên vùng biển Hà Tĩnh thời gian gần đây, cơ quan chuyên môn kết luận nước biển bị nhiễm độc, nhưng chất độc gì thì chưa rõ. Ngay sau đó, một ngư dân phát hiện hệ thống ống xả thải của dự án này dưới đáy biển, nghi vấn cá chết là bắt nguồn từ đây.

Qua khảo sát, lực lượng biên phòng Hà Tĩnh xác nhận, chất xả thải mà ngư dân báo cáo lại chỉ là nước sinh hoạt của Formosa.
Điều đáng nói là hiện tượng cá chết không chỉ ở vùng biển Hà Tĩnh mà còn lan ra tại Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Dư luận hoang mang, nghi vấn cá bị nhiễm chất độc, độc tố của nó phải cực mạnh, có thể là hóa chất bị đổ ra biển.

Vấn đề tiếp tục nóng lên trong dư luận, ngư dân tên Nguyễn Xuân Thành (36 tuổi, trú tại thôn Ba Đồng, P. Kỳ Phương, TX.Kỳ Anh, Hà Tĩnh) phát hiện dưới đáy biển Vũng Áng có một đường ống dẫn nước thải khổng lồ. Anh Thành cho biết, hệ thống ống xả nước xuống biển của Formosa có cách đây hơn 2 năm, nhưng xả mạnh và có dấu hiệu lạ bắt đầu từ ngày 29/3 đến 4/4. Trong một đợt lặn xuống biển bắt cá thì anh phát hiện sự bất thường này.

Cũng theo anh Thành, đường ống nước được chôn dưới đất chạy dài từ dự án Formosa, chảy ra biển. Chiều dài của đường ống khoảng 1,5 km; đường kính 1,1 m. Một đầu của đường ống nối từ khu vực dự án Formosa (khu kinh tế Vũng Áng, TX. Kỳ Anh, Hà Tĩnh), đầu còn lại nối liền với 3 đoạn đường ống nhỏ (mỗi đoạn dài khoảng 2 m, đường kính khoảng 40 cm).

"Thời điểm tôi lặn xuống lúc đó là 23h đêm ngày 4/4, khi ngụp xuống lòng biển tôi thấy một đường ống nước rất to, đang phun chảy, nước có màu vàng đục, rất bẩn. Tôi nghi chất độc nên bơi lên khỏi mặt nước. Sau sự việc đó, tôi đem chuyện kể cho mọi người nghe. Đồng thời trình báo sự việc lên Đồn biên phòng Đèo Ngang (TX.Kỳ Anh)’’ – anh Thành cho biết.

Trung tá Nguyễn Khắc Minh, Phó đồn trưởng nghiệp vụ Đồn biên phòng Đèo Ngang cho biết, sau khi nhận được thông tin từ ngư dân Thành, phía đồn đã cử đoàn cán bộ vào dự án tìm hiểu, khảo sát thực tế. Phát hiện, hệ thống ống dẫn nước thải xuống đáy biển "chỉ là nước xả sinh hoạt đã qua xử lý của Formosa’’.

Bộ nói chưa, chủ đầu tư nói đã cấp phép
Tại Hà Tĩnh, ngày 22/4, ông Hồ Anh Tuấn, Trưởng ban Quản lý khu kinh tế tỉnh, cho biết hệ thống đường ống xả thải dài 1,5 km, đường kính 1,5 m được Bộ Tài nguyên - Môi trường (TN-MT) cho phép lắp đặt để xả nước thải đã qua xử lý của Formosa, nằm trong báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) đã được cơ quan chức năng phê duyệt.

Theo ông Khâu Nhân Kiệt, Giám đốc bộ phận an toàn vệ sinh môi trường của Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (chủ đầu tư dự án Formosa), mỗi ngày đêm, dự án Formosa xả thải 12.000 m3 nước thải, tuy nhiên nguồn nước này trước khi xả thải ra môi trường đã được xử lý qua quy trình tự động khép kín, đạt tiêu chuẩn của Bộ TN-MT.

Tuy nhiên trả lời báo Thanh Niên, ông Hoàng Dương Tùng, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, Bộ TN-MT lại khẳng định: “Đến nay, Formosa chưa được cấp phép xả thải xuống biển. Hiện các cơ quan chức năng của Bộ vẫn đang tiến hành các bước thủ tục kiểm tra, thẩm định cần thiết. Nếu hệ thống xử lý nước thải, xả thải đạt tiêu chuẩn mới được cấp phép hoạt động”.

Theo ông Tùng, việc lấy mẫu nước thải của dự án Formosa để kiểm tra được tiến hành định kỳ 1 lần/quý. Tất cả các lần lấy mẫu kiểm định từ năm 2015 đến nay đều đạt tiêu chuẩn. Kết quả kiểm định các mẫu nước, tìm ra nguyên nhân gây ra hiện tượng cá chết hàng loạt sẽ được công bố trong vài ngày tới.    

Về thông tin Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh vừa sử dụng hóa chất tẩy rửa đường ống rồi xả ra biển, ông Kiệt thừa nhận, Formosa mới nhập về một lượng lớn hóa chất tẩy rửa, để tẩy đường ống, tránh tình trạng tắc nghẽn. Khi sử dụng, hóa chất này có pha với nước để làm loãng và sau khi rửa đường ống, đều được xử lý qua hệ thống mới cho thải ra biển.

Về việc xả thải ra biển của Formosa, bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc Trung tâm phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) đặt vấn đề, theo nguyên tắc nếu nước thải sau khi xử lý (đạt tiêu chuẩn quy định) được phép thải ra môi trường. Nhưng tại sao họ lại phải đặt ở ngầm dưới đáy biển như vậy? Bộ TN-MT làm thế nào để quản lý nguồn nước mà Formosa thải ra là đúng tiêu chuẩn? “Formosa là một siêu dự án hiện vẫn còn đang trong quá trình xây dựng và mới chỉ có vài ba nhà máy đi vào hoạt động.

Nếu Formosa thật sự là nguyên nhân thì trong tương lai mức độ ô nhiễm môi trường sẽ còn đến mức nào? Một dự án lớn như Formosa cần có đánh giá môi trường chiến lược và từng dự án nhỏ trong đó phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường. Tôi không biết là dự án này có tuân thủ theo các quy tắc đó không. Nếu có, những thông tin như vậy cần phải được công khai ra cho công chúng để những người có chuyên môn góp ý.

Thông tin cần phải được minh bạch với người dân. Nếu những thông tin về Formosa được công khai thì chỉ cần nhìn vào các nhà máy nhỏ trong đó hoạt động sản xuất cái gì thì các chuyên gia cũng dễ dàng xác định, khoanh vùng được nguyên nhân gây ô nhiễm”, bà Khanh nói.

TS Lê Phát Quới, Viện Tài nguyên và môi trường, Đại học Quốc gia TP HCM, cho biết ông quan sát ảnh vệ tinh của Googlemap thấy rằng chất lượng nước ở khu vực Vũng Áng khác so với các nơi khác và biến đổi dài xuống các tỉnh phía nam: “Tôi cho rằng hiện tượng cá chết hiện nay tác động từ khu vực Vũng Áng có thể là nguyên nhân chính. Tuy nhiên, đây chỉ mới là những suy luận bước đầu còn thực tế như thế nào thì cần phải điều tra, phân tích kỹ càng vì nó liên quan đến hoạt động của một doanh nghiệp nên cần phải thận trọng”.

Về việc Formosa xây dựng hệ thống xả thải khổng lồ dưới biển, TS Quới khẳng định, theo nguyên tắc nước thải đã qua xử lý được xả ra môi trường phải được đặt “nổi” để các cơ quan chức năng dễ dàng theo dõi, giám sát chứ không thể đặt “chìm” như vậy. Bởi thông thường các doanh nghiệp chỉ muốn xả thải trực tiếp ra môi trường vì việc xử lý chất thải nước thải rất tốn kém. Nên khi có một đường ống xả thải ngầm, “bí mật” như vậy sẽ không khỏi khiến người ta nghi ngờ về việc xử lý nước thải của họ.

Theo TS Vũ Ngọc Long, Viện trưởng Viện Sinh thái học miền Nam, thông tin về việc có đường ống xả thải khổng lồ dưới biển Vũng Áng khiến ông liên tưởng đến việc Công ty Vedan xả thải trộm ra sông trước kia. Nếu thật sự có một đường ống xả thải như vậy thì nó thật sự là điều hết sức nguy hiểm cho môi trường. Hiện tượng cá chết kéo dài dọc bờ biển miền Trung cho thấy mức độ ô nhiễm môi trường nước biển trên một khu vực rất rộng lớn.

Nguồn kinhtedothi