Hôm 21.1 tại London, cựu Thủ tướng Tony Blair điều trần trước một uỷ ban điều tra độc lập về việc đưa 45.000 quân cùng với Mỹ xâm lược Iraq hồi năm 2003.

Đây là lần thứ hai ông Blair phải điều trần trước uỷ ban điều tra, đứng đầu là sir John Chilcot – cựu quan chức cao cấp Bộ Nội vụ. Uỷ ban này do Thủ tướng Gordon Brown thành lập và đi vào hoạt động từ tháng 11.2009 nhằm xác định nguyên nhân Anh tham gia cuộc chiến Iraq nhưng không nhằm quy tội hay kết án bất kỳ cá nhân nào. 

Cách đây một năm, ngày 29.1.2010, cựu Thủ tướng Anh cũng đã có một cuộc điều trần trước uỷ ban này. Khi đó, ông Blair tuyên bố rằng cựu Tổng thống Iraq Saddam Hussein là mối đe doạ đối với thế giới cần phải lật đổ hoặc giải giáp vũ khí. Ông Blair cũng nhấn mạnh, chưa bao giờ ông cảm thấy hối tiếc về việc đưa quân tham chiến tại Iraq. “Tôi đã quyết định. Thẳng thừng mà nói, tôi cũng sẽ hành động như vậy nếu như vẫn tồn tại một khả năng nhỏ nhất về việc Saddam Hussein có thể triển khai các chương trình liên quan đến vũ khí huỷ diệt hàng loạt. Khi đó tôi đã suy nghĩ như vậy và hiện giờ cũng không thay đổi”. Câu trả lời của ông Blair đã làm cho gia đình của những quân nhân Anh thiệt mạng tại Iraq phẫn nộ, dẫn đến một cuộc biểu tình lớn, cáo buộc cựu Thủ tướng Anh cố tình lừa dối công chúng để tiến hành cuộc xâm lược.

Một người biểu tình đóng giả ông Tony Blair ngồi sau song sắt. Ảnh: AP

Quyết định cùng với Mỹ phát động cuộc chiến lật đổ cựu Tổng thống Iraq Saddam Hussein được xem là “một tấn bi hài kịch” đầy tranh cãi trong suốt 10 năm giữ chức Thủ tướng của ông Tony Blair. Trong 6 giờ đồng hồ trả lời những câu hỏi của các nhân vật chính trị, quân sự cấp cao Anh và nước ngoài hồi tháng 1.2010, ông Blair cực lực bác bỏ tiết lộ của Christopher Mayer - cựu đại sứ Anh tại Mỹ cho biết, tháng 4.2002 ông Blair và cựu Tổng thống G. W. Bush bí mật thoả thuận với nhau về kế hoạch tấn công Iraq. Hai nguyên thủ của Anh và Mỹ khi đó đã thống nhất quyết định, bằng mọi giá phải thay đổi chế độ tại Baghdad. Cựu Thủ tướng khăng khăng rằng, đó là một cuộc chiến hợp pháp dựa trên những căn cứ pháp lý do Tổng Chưởng lý thời đó, ông Peter Goldsmith đưa ra.

Tuy nhiên một số nhân chứng đã bác bỏ những chi tiết mà ông Tony Blair đưa ra. Cựu Bộ trưởng phát triển quốc tế Clare Short cho rằng, ông Blair đã lừa dối các bộ trưởng trong nội các và ngăn chặn mọi cuộc thảo luận về nên hay không nên tiến hành cuộc chiến chống Iraq. Bà Clare Short tiết lộ, các bộ trưởng trong nội các bị ép buộc phải giữ những bí mật về việc ông Goldsmith nghi ngờ tính hợp pháp của cuộc chiến.

Chính ông Goldsmith cũng cho biết, ông đã cảnh báo rằng việc Anh tham gia cuộc chiến chống Iraq là vi phạm luật pháp quốc tế và cơ sở pháp lý an toàn nhất là phải có một nghị quyết mới của Hội đồng Bảo an LHQ về Iraq mới được tiến hành chiến tranh. Trong bản báo cáo gởi uỷ ban điều tra hồi đầu tuần này, cựu Tổng chưởng lý Anh khẳng định những tuyên bố của ông Blair trước quốc hội và trên kênh truyền hình BBC vào thời điểm một tháng trước khi cuộc chiến nổ ra là hoàn toàn sal lệch những căn cứ pháp lý mà ông đưa ra.

Điều mà các thành viên uỷ ban điều tra luôn đặt câu hỏi là, liệu chính quyền Saddam Hussien có sở hữu vũ khí huỷ diệt hàng loạt hay không? cựu quan chức từng đứng đầu Cục An ninh quốc tế trong Bộ Ngoại giao Anh là William Erman tiết lộ, những dữ liệu tình báo thu thập chỉ 10 ngày trước khi liên quân Anh - Mỹ đổ bộ vào Iraq cho thấy, các loại vũ khí hoá - sinh học của quân đội nước này đã bị phá huỷ hoàn toàn.

Ông Blair thừa nhận, ngay khi bắt đầu cuộc chiến tại Iraq, ông mới biết được Iraq không có quan hệ với Al-Qaeda cũng như không có bất kỳ chương trình chế tạo vũ khí huỷ diệt hàng loạt nào. Tuy nhiên, cựu Thủ tướng Anh biện hộ, nếu ông Saddam Hussien còn tại vị, việc sở hữu những vũ khí huỷ diệt hàng loạt chỉ là vấn đề thời gian.

Hôm 21.1, hàng trăm người phản chiến đã tụ tập bên ngoài trụ sở uỷ ban điều tra gần toà nhà quốc hội ở trung tâm thủ đô London. Hầu hết đều tin rằng ông Tony Blair đã lừa dối người dân lẫn quốc hội Anh khi “cấu kết” với Mỹ, đưa quân xâm lược Iraq.

Đ.H.T

(Theo Reuters/CNN)