Khu Kinh tế cửa khẩu (KTCK) Xa Mát được thành lập theo Quyết định số 186/2003/QĐ-TTg ngày 11.9.2003 của Thủ tướng Chính phủ, bao gồm 2 xã Tân Lập và Tân Bình, huyện Tân Biên với tổng diện tích quy hoạch chung hơn 34.000 ha. Khu KTCK Xa Mát có đến 4 cửa khẩu, trong đó có 1 cửa khẩu quốc tế là Xa Mát và 3 cửa khẩu phụ. Sau hơn 5 năm triển khai xây dựng một số hạng mục thuộc khu đô thị cửa khẩu, năm 2009 Khu KTCK Xa Mát mới bắt đầu triển khai xây dựng Cổng cửa khẩu và Trạm Kiểm soát liên hợp cửa khẩu. Thế nhưng hiện nay công trình đang gặp một số vướng mắc làm chậm tiến độ thi công.

Mô hình Cổng và Trạm Kiểm soát liên hợp cửa khẩu Ma Mát

Theo Ban quản lý Khu KTCK Xa Mát thì dự án đầu tư xây dựng và thuyết minh thiết kế công trình Cổng cửa khẩu và Trạm Kiểm soát liên hợp đã được lập từ năm 2008. Theo dự án, toàn bộ công trình nằm trên diện tích rộng 2,2 ha, trong đó diện tích xây dựng khoảng hơn 2.500m2, còn lại là sân bãi, cây xanh, đường giao thông… Cổng cửa khẩu có diện tích khoảng 150m2 với chiều cao đỉnh mái khoảng hơn 22m, chiều rộng cổng 50m và bề dày khoảng 3m. Thiết kế Cổng cửa khẩu được lấy ý tưởng từ kiến trúc cổng tam quan- một kiến trúc cổng chào truyền thống của dân tộc, được chắt lọc những tinh hoa thuần tuý pha trộn những đường nét đơn giản hiện đại với ý tưởng muốn nêu lên ý nghĩa “thế hệ hôm nay kế thừa và tiếp tục phát triển tinh thần dân tộc của ông cha”. Còn Trạm Kiểm soát liên hợp cửa khẩu thiết kế gồm 2 tầng với tổng diện tích mặt sàn xây dựng hơn 2.500m2. Trong đó gồm có sảnh đón tiếp, khu vực làm thủ tục hải quan, kiểm dịch, xuất nhập cảnh… Đầu tháng 5 năm 2009, UBND tỉnh đã có Quyết định phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình Cổng cửa khẩu- Trạm Kiểm soát liên hợp Khu KTCK Xa Mát và giao cho Ban quản lý Khu KTCK Xa Mát làm chủ đầu tư. Theo đó, công trình xây dựng trên diện tích 2,2 ha bao gồm: Cổng cửa khẩu, Trạm Kiểm soát liên hợp, tường rào, sân bãi, đường nội bộ, cây xanh, hệ thống cấp thoát nước, hệ thống phòng cháy chữa cháy… Tổng mức đầu tư xây dựng dự án là 42,7 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước, trong đó giá trị xây lắp chiếm hơn 27 tỷ đồng. Thời gian thực hiện dự án là từ năm 2009 đến năm 2012.

Tuy nhiên, sau hơn 1 năm triển khai thực hiện, hiện tại công trình đang gặp một số khó khăn, vướng mắc làm chậm tiến độ thi công. Khó khăn trước tiên là về phân bổ vốn đầu tư. Năm 2009, công trình xây dựng Cổng cửa khẩu và Trạm Kiểm soát liên hợp Khu KTCK Xa Mát đã giải ngân được gần 7,5 tỷ đồng. Năm 2010, công trình tiếp tục được phân bổ hơn 7,4 tỷ đồng, nhưng đến giữa tháng 7 công trình đã nghiệm thu thi công phần móng, phần nền với tổng số tiền đã giải ngân thanh toán 3 đợt lên đến hơn 6,4 tỷ đồng. Từ nay đến cuối năm 2010 còn đến gần 5 tháng nữa mà nguồn vốn phân bổ chẳng còn được bao nhiêu. Thiếu vốn thi công giai đoạn từ nay đến cuối năm, chắc chắn công trình sẽ chậm tiến độ. Vướng mắc kế đến là công trình Trạm Kiểm soát liên hợp có một góc nằm trong khu vực đất quốc phòng. Tuy diện tích phần xây dựng Trạm Kiểm soát lọt sang phần đất quốc phòng không bao nhiêu- khoảng trên dưới 50m2, nhưng vẫn chưa thể thi công được. Giữa tháng 7 Ban quản lý Khu KTCK Xa Mát có văn bản đề nghị được tiếp tục thi công phần hạng mục nằm trong khu vực đất quốc phòng, thuộc công trình Trạm Kiểm soát liên hợp. Đầu tháng 8 năm 2010, UBND tỉnh có văn bản chỉ đạo như sau: “Nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện Khu KTCK Xa Mát đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, thống nhất bố trí Trạm Kiểm soát số 1 thuộc Đồn Biên phòng Xa Mát xê dịch ra phía bên trái đường để tạo điều kiện thi công công trình; giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với Bộ Chỉ huy Biên phòng tỉnh, UBND huyện Tân Biên và Ban quản lý Khu KTCK Xa Mát xem xét kỹ vị trí xê dịch, bố trí đủ diện tích sử dụng cho Trạm Kiểm soát số 1, không làm ảnh hưởng đến việc kiểm soát cũng như ảnh hưởng đến Khu KTCK; giao Bộ Chỉ huy Biên phòng tỉnh có báo cáo gửi Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng và Bộ Quốc phòng những vị trí đất quốc phòng cần phải xê dịch để xây dựng Khu KTCK Xa Mát nhưng vẫn đảm bảo về quốc phòng”.

Hàng hoá giao thương qua cửa khẩu Xa Mát ngày càng nhiều

Chỉ đạo của UBND tỉnh rất cụ thể và kịp thời, nhưng theo Ban quản lý Khu KTCK Xa Mát thì đến tuần đầu tháng 8 các hạng mục công trình Trạm Kiểm soát liên hợp nằm trên đất quốc phòng vẫn chưa thể triển khai thi công được do chưa có ý kiến của Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng và Bộ Quốc phòng. Nếu thời gian triển khai thi công các hạng mục này kéo dài sẽ làm ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ thi công chung của cả công trình Trạm Kiểm soát liên hợp và có nguy cơ công trình không thể kịp hoàn thành đúng như thời gian dự kiến.

Sơn Trần