Một “thực đơn” bón phân cho cây trồng được coi là hợp lý phải đạt được những yêu cầu cơ bản: Cung cấp đầy đủ và kịp thời những chất dinh dưỡng cần thiết để cây cho năng suất cao, phẩm chất tốt; làm tăng độ phì nhiêu của đất; đem lại lợi nhuận cao nhất cho người sản xuất; phù hợp với điều kiện sản xuất và bảo vệ được môi trường đất.

Để đạt các yêu cầu trên, khi bón phân cho cây cần chú ý các vấn đề sau:

Đặc điểm của cây trồng: Mỗi loại cây có đặc điểm và yêu cầu khác nhau về tỷ lệ và liều lượng các chất dinh dưỡng.

Ở các giai đoạn sinh trưởng khác nhau, cây cần một tỷ lệ và liều lượng phân bón khác nhau. Như cây lúa ở giai đoạn đẻ nhánh cần nhiều đạm và lân, nhưng khi phân hóa đòng lại cần nhiều lân, đến khi nuôi đòng và trổ lại cần nhiều đạm và kali.

Chú ý xác định hệ rễ của cây để có vị trí bón phân tốt nhất. Cây có hệ rễ chùm ăn nông như cây lúa, ngô, nên bón chủ yếu ở đất mặt. Cây lâu năm hệ rễ phát triển hấp thụ phân bón tương ứng với hình chiếu mép tán cây, nên bón phân trong phạm vi này.

Tính thích ứng của cây đối với pH đất và loại phân là cơ sở để xác định lượng vôi và loại phân cần bón. Ví dụ, nếu cây thích ứng với pH đất >6,5 thì nên chọn phân lân nung chảy sẽ tốt hơn so với phân lân Super. Hoặc nhóm cây không ưa chất Clo như thuốc lá, khoai tây, cam quýt… không bón phân có Clo (chẳng hạn KCl).

Đặc điểm của đất: Căn cứ vào độ phì nhiêu, lượng chất dinh dưỡng, độ pH trong đất và thành phần cơ giới đất để cung cấp loại phân tương thích. Như đất chua thường thiếu lân và canxi, đất cát thiếu kali… Đối với đất có thành phần cơ giới nặng (có tỷ lệ sét cao) cần bón phân xanh (cày vùi xác cây đậu, rơm rạ), phân hữu cơ ủ hoai.

Đặc điểm khí hậu thời tiết: Trong điều kiện ít mưa, nhiệt độ thấp nên bón phân hữu cơ ủ hoai và nhiều phân hóa học hơn mùa mưa và nhiệt độ cao. Trời ít nắng hoặc nhiệt độ xuống thấp, bón tăng kali để giúp cây tăng cường quang hợp, tăng đồng hóa đạm và chống chịu lạnh tốt hơn.

Đặc điểm của các loại phân: Phản ứng của phân là chua (Sunfat đạm, Super lân), là kiềm (Nitrat Canxi, lân nung chảy) hoặc trung tính (Urê, Nitrat amon). Các loại phân kiềm nên sử dụng cho đất chua và ngược lại. Ngoài ra cần chú ý tính dễ tiêu và độ hòa tan của phân. Các loại phân chậm tan hoặc khó tiêu chủ yếu dùng bón lót như phân hữu cơ, phân lân nung chảy, Apatit… Các phân có gốc Sunfat (SO4) trong điều kiện ngập nước dễ chuyển thành H2S hay những loại phân có chứa Al, Fe trong điều kiện pH thấp sẽ chuyển thành Al+3 và Fe+2 sẽ có hại cho rễ cây.

Theo TS. Nguyễn Đăng Nghĩa - Dân Việt