Nhạc sĩ Trần Quang Cường cùng các chiến sĩ Trung đoàn 230 thể hiện ca khúc “Sư đoàn 367 anh hùng” do anh sáng tác. Ảnh: Đ.P

Trong “Thư gửi các hoạ sĩ” nhân dịp triển lãm hội hoạ kháng chiến ngày 10.12.1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định “Văn hoá, nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”… Văn hoá nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác không thể đứng ngoài mà phải ở trong kinh tế và chính trị; kinh tế, chính trị, văn hoá đều “phải coi là quan trọng ngang nhau” và văn hoá, văn nghệ phải mang trách nhiệm xã hội; văn học nghệ thuật giúp cải tạo hiện thực cuộc sống và con người trở nên tốt đẹp hơn.

Ngay từ năm 1943, Ðề cương về văn hoá của Đảng ta đã khẳng định sự lãnh đạo của Ðảng đối với văn hoá trong đó có văn nghệ; đặt văn hoá là một cuộc cách mạng được tiến hành đồng thời với cách mạng chính trị và cách mạng kinh tế, xây dựng nền văn học nghệ thuật chân, thiện, mỹ phục vụ sự tiến bộ của con người.

Đảng lãnh đạo văn học nghệ thuật nhằm tạo điều kiện, tạo môi trường lành mạnh, hành lang thuận lợi cho văn học nghệ thuật phát triển, kể cả việc chỉ đạo cơ quan nhà nước hỗ trợ kinh phí hoạt động, đào tạo đội ngũ kế cận, bồi dưỡng, hỗ trợ sáng tác…; những nguồn lực này chỉ Đảng, Nhà nước mới có.

Quan điểm chỉ đạo của Đảng về văn học, nghệ thuật là xem văn học, nghệ thuật là lĩnh vực rất quan trọng, đặc biệt tinh tế của văn hoá; là nhu cầu thiết yếu, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ của con người; là một trong những động lực to lớn trực tiếp góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và sự phát triển toàn diện con người Việt Nam; phải phát triển toàn diện và mạnh mẽ, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ.

Phấn đấu sáng tác nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao, có tác dụng to lớn xây dựng con người; vừa có tác dụng định hướng, vừa đáp ứng nhu cầu văn hoá - tinh thần ngày càng cao của nhân dân.

Phát triển sâu rộng văn nghệ quần chúng, đồng thời với tập trung xây dựng, phát triển văn học, nghệ thuật chuyên nghiệp. Đảng ta đặc biệt coi trọng và xem tài năng văn học, nghệ thuật là vốn quý của dân tộc; phải chăm lo phát hiện, bồi dưỡng, quý trọng và phát huy các tài năng văn học, nghệ thuật là trách nhiệm của toàn xã hội, trước hết là trách nhiệm của Đảng, Nhà nước và của các tổ chức trong hệ thống chính trị các cấp.

Tôn trọng, bảo đảm quyền tự do sáng tạo, tạo điều kiện thuận lợi phát huy tính độc lập, khơi dậy mọi nguồn lực sáng tạo của văn nghệ sĩ. Vốn con người là vốn quý, trong đó sức mạnh sáng tạo của con người trên lĩnh vực văn hoá là vô cùng tận, không có giới hạn.

Nhận thức đúng vai trò và đặc trưng của văn nghệ trong hoạt động văn hoá như Nghị quyết số 23-NQ/TW đã nêu: “Văn học, nghệ thuật là lĩnh vực rất quan trọng, đặc biệt tinh tế của văn hoá, là nhu cầu thiết yếu, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ của con người, là một trong những động lực to lớn trực tiếp góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam”.

Phát huy vai trò định hướng sáng tạo và tiếp nhận nghệ thuật, đồng hành cùng sáng tác để khơi dậy khát vọng sáng tạo những tác phẩm văn nghệ có tầm cao tư tưởng, có tình cảm cao đẹp, giàu giá trị nhân văn, đậm đà bản sắc dân tộc, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp chấn hưng đất nước.

Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Phải có đột phá, phải có sức bật thể hiện cho được khát vọng mãnh liệt của người dân. Nhận thức sâu sắc và đầy đủ tầm quan trọng của văn hoá, văn nghệ trong sự nghiệp xây dựng đất nước dân giàu nước mạnh, dân chủ, văn minh.

Những người cầm bút phải thực sự trở thành những chiến sĩ trên mặt trận văn hoá - tư tưởng, có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ Đảng, chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc.

Mặt khác, văn học - nghệ thuật là những lĩnh vực tự thân đã có những vấn đề nhạy cảm, nếu không được lãnh đạo, định hướng, quản lý tốt rất dễ bị lợi dụng vào các hoạt động gây phương hại đến an ninh quốc gia của Việt Nam.

Giá trị tư tưởng của một tác phẩm văn học nghệ thuật là yếu tố quan trọng hàng đầu, Đảng lãnh đạo tư tưởng không phải là bóp nghẹt sự sáng tạo mà là tạo điều kiện, định hướng cho sự sáng tạo được tự do của người này không xâm phạm quyền tự do sáng tạo của người khác một cách nề nếp, không bị phản cảm, lố lăng, đi ngược lại thuần phong mỹ tục, truyền thống tốt đẹp do nhân dân gìn giữ nhằm bảo vệ bản sắc văn hoá dân tộc.

Theo Tố Hữu, “Thơ chỉ bật ra trong tim khi cuộc sống đã thật tràn đầy”. Còn theo Nam Cao thì: “Sống đã rồi hãy viết, hãy hoà mình vào cuộc sống vĩ đại của nhân dân”. Tình cảm của văn nghệ sĩ rung động phụ thuộc vào thực tiễn cuộc sống; nhưng sự rung động đó phải dựa trên dòng cảm xúc tích cực, vì lợi ích lâu dài của quốc gia, dân tộc.

Văn nghệ sĩ biết sáng tạo cái đẹp, phát hiện ra vẻ đẹp của cuộc sống, cõi lòng nhà văn hoà vào cõi lòng chung của nhân loại, tác phẩm của nhà văn đó mới tạo nên sức đồng cảm quảng đại. “Nghệ thuật tạo vẻ đẹp cho những dòng nước mắt và biến nỗi thống khổ của nhân loại thành tiếng hát vô biên” âu cũng chính là sức mạnh cao cả, thiêng liêng của văn chương nghệ thuật, giúp cải tạo hiện thực cuộc sống và con người trở nên tốt đẹp hơn. Đảng lãnh đạo văn học nghệ thuật là khơi thêm dòng chảy ấy hội tụ về cội nguồn dân tộc nhưng cũng hoà hợp với dòng chảy của thời đại góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp hơn.

Những năm gần đây, các thế lực thù địch tập trung phá hoại tư tưởng - văn hoá, xem đây là khâu đột phá, tấn công trực diện vào nội bộ nhằm làm tan rã niềm tin, gây khủng hoảng về nền tảng tinh thần của xã hội, kích động tâm lý phản kháng trong các giai tầng xã hội, nhất là trong văn nghệ sĩ, trí thức mà theo chúng là những tầng lớp "linh hồn" của cộng đồng, những "thế lực cấp tiến" có khả năng tác động mạnh mẽ trực diện vào quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Chúng hy vọng sử dụng tầng lớp "thượng lưu" này làm những "ngọn cờ" tập hợp, phát triển "lực lượng dân chủ", thành lập tổ chức, đảng phái chính trị đối lập; chúng tung hô những nội dung xuyên tạc, phủ nhận, tiến tới xoá bỏ nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng, Bác Hồ và Nhân dân ta đã lựa chọn.

Thay thế vào đó là hệ tư tưởng tư sản và con đường phát triển tư bản chủ nghĩa. Từ đó làm mất lòng tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhất là giới trí thức, văn nghệ sĩ; tuyên truyền xuyên tạc, gây chia rẽ nội bộ ta, "phi chính trị hoá" giới trí thức, văn nghệ sĩ, tạo ra nhiều xu thế ly khai, thoát ly sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, gây rối loạn nội bộ, khuyến khích các quan điểm, tư tưởng chính trị trái chiều, đối lập với Đảng Cộng sản Việt Nam.

Chúng tung ra các luận điệu "phải có một nền văn học - nghệ thuật thoát ly khỏi sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, sự kiểm duyệt của các cơ quan chức năng". Chúng vu cáo Đảng ta bóp nghẹt tự do, dân chủ, áp đặt tư tưởng, quan điểm trong thông tin, tuyên truyền, sáng tạo văn học - nghệ thuật; trấn áp những văn nghệ sĩ, các nhà báo đấu tranh cho tự do tư tưởng, tự do sáng tạo, nhất là khi chúng ta xử lý những đối tượng cực đoan, chống đối chế độ mà chúng gọi là "những người bất đồng chính kiến".

Chúng tuyên truyền đề cao một số tác phẩm của những văn nghệ sĩ, nhà báo cực đoan, quá khích, cho rằng những tác phẩm này đã tạo nên một "luồng gió mới" trong lĩnh vực báo chí, văn học - nghệ thuật Việt Nam và đã "tiên phong" thoát ra khỏi sự lãnh đạo của Đảng, thể hiện đúng tính thần "văn nghệ mở"; đồng thời bôi nhọ, đả kích các nhân vật, các nhà phê bình văn học, nhà báo có quan điểm chính thống, xuyên tạc họ là những người "bồi bút" cho Đảng Cộng sản Việt Nam, là những "con rối" trên diễn đàn văn chương, báo chí.

Chúng trực tiếp sử dụng văn học, nghệ thuật làm mạng lưới thông tin tuyên truyền, các diễn đàn công khai để xuyên tạc, bóp méo quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta đối với lĩnh vực văn học - nghệ thuật và đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức.

Chúng triệt để khai thác, thu thập những bài viết, tác phẩm văn học - nghệ thuật có quan điểm nghệ thuật lệch lạc, bị phê phán mạnh mẽ trong nước để đưa ra đăng tải, phát hành ở bên ngoài trên các tạp chí, nhà xuất bản của các tổ chức phản động người Việt lưu vong.

Chúng còn tổ chức "trao giải thưởng", trả nhuận bút cao, khích lệ tính hám danh của một số văn nghệ sĩ, lôi kéo họ vào các hoạt động chính trị và sáng tác bất lợi cho an ninh quốc gia và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Bên cạnh đó, chúng tìm cách mời đích danh một số văn nghệ sĩ, nhà báo của ta ra nước ngoài tham quan, trao đổi, biểu diễn, sáng tác... để thông qua đó tiếp cận, tuyên truyền tác động tư tưởng, khích lệ hoạt động chống đối chế độ, xây dựng họ thành những "ngọn cờ" trong giới văn nghệ sĩ, là những "hạt nhân" để phát triển "lực lượng dân chủ" trong nước.

Thực trạng nói trên đã và đang tác động mạnh vào lập trường tư tưởng, tâm lý, tình cảm của giới văn nghệ sĩ, trí thức trong nước. Một bộ phận đã bị phân hoá, suy thoái về tư tưởng chính trị, trở thành nhân tố bên trong hỗ trợ các hoạt động chống phá ta của các thế lực thù địch.

Một số văn nghệ sĩ công khai bộc lộ thái độ hoài nghi vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước. Một số người bộc lộ thái độ không đồng tình trước một số chủ trương, quyết sách của Đảng, Chính phủ, cho đây là biểu hiện yếu kém, nóng vội, thiển cận của một số đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

Một bộ phận văn nghệ sĩ có khuynh hướng muốn thoát ly sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Họ cho rằng, sở dĩ hiện nay không có các tác phẩm hay, ngang tầm thời đại vì Đảng lãnh đạo chặt chẽ quá, các cơ quan chức năng quản lý, giám sát chặt chẽ quá.

Xuất hiện khuynh hướng sáng tác "giải thiêng" các nhà văn theo cách mạng để chứng minh rằng theo Đảng sẽ không có tự do trong sáng tác, các tác phẩm bây giờ chỉ mang tính chất "văn chương minh hoạ", thậm chí có những tác phẩm ám chỉ, đả kích con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.

Họ muốn dấy lên khuynh hướng "phản tỉnh", "sám hối", "trở cờ" trong văn nghệ sĩ, phủ nhận sự lãnh đạo của Đảng đối với văn nghệ, đòi văn nghệ phải được độc lập với chính trị, thoát ly sự lãnh đạo của Đảng.

Trước tình hình đó, thời gian tới, các cấp lãnh đạo khi chọn nhân sự tham gia quản lý văn hoá, văn nghệ cần chọn người đủ tâm, đủ tầm, có uy tín chuyên môn cao, tâm huyết, có lập trường chính trị vững vàng.

Khẩn trương xây dựng hệ giá trị văn học, nghệ thuật tiên tiến, khoa học, phù hợp với thực tiễn văn nghệ dân tộc và khuynh hướng phát triển của thời đại. Sáng tạo không được bôi nhọ lịch sử dân tộc, lệch chuẩn giá trị văn hoá dân tộc, lai căng mất gốc; sáng tạo phải có trách nhiệm: công dân, cá nhân, xã hội; đề cao vai trò, trách nhiệm của nhà báo, văn nghệ sĩ, trí thức đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay.

Xây dựng cơ chế quản lý, kiểm soát các sản phẩm văn hoá, văn nghệ trên không gian mạng; lập các diễn đàn văn học, nghệ thuật mạng để thu hút cộng đồng sáng tác và thưởng thức một cách lành mạnh.

Tăng cường giao lưu trao đổi với giới lý luận, phê bình văn nghệ nước ngoài để khảo sát, học tập cách xây dựng hành lang pháp lý và cơ chế quản lý, khuyến khích phát triển văn hoá, văn nghệ ở các nước tiên tiến trên thế giới.

 Nhà nước phải tạo hành lang pháp lý cho các văn nghệ sĩ chân chính hoạt động bình đẳng, công bằng. Tổ chức tốt công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức chính trị, quán triệt sâu sắc những quan điểm cơ bản của Đảng trong sự nghiệp đổi mới đối với các lĩnh vực cụ thể, nhất là lĩnh vực báo chí, văn học - nghệ thuật.

Theo dõi những diễn biến về tư tưởng, tình cảm của giới văn nghệ sĩ, trí thức trong quá trình tổ chức thực hiện các quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về báo chí, xuất bản và hoạt động văn học - nghệ thuật để kịp thời động viên, khích lệ tinh thần, xử lý những vấn đề phức tạp nảy sinh.

Giáo dục sâu rộng trong các giai tầng trong xã hội về truyền thống dân tộc nghìn năm văn hiến; về những đóng góp to lớn của văn học - nghệ thuật trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, từ đó đề cao giá trị nhân văn, đạo đức cách mạng, trách nhiệm công dân, nêu cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, mở rộng dân chủ, khuyến khích đổi mới, sáng tạo, phát triển và vinh danh những tài năng, tài năng trẻ trong hoạt động văn học - nghệ thuật, góp phần bảo tồn, phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, xử lý nghiêm các sai phạm, vi phạm pháp luật, kiên quyết không để các thế lực thù địch lợi dụng văn học, nghệ thuật  gây phương hại đến an ninh quốc gia. Chấn chỉnh những sai phạm trong công tác quản lý văn học - nghệ thuật, không để các đối tác nước ngoài, các thế lực thù địch lợi dụng tác động, lôi kéo, thâm nhập, chuyển hoá từ bên trong.

Đẩy mạnh đấu tranh phản bác các quan điểm phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với văn học - nghệ thuật. Cần vạch rõ âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch đồng thời với việc thường xuyên tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng đến các anh chị em văn nghệ sĩ. Cùng đồng hành với văn nghệ sĩ để nắm tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của anh chị em văn nghệ sĩ để có sự hỗ trợ kịp thời.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Cúc